Әдебиет теориясы. 1-том

формалар.
«Нөмірлерді» 
(
numbers
)
 
белгілі 
бір 
тəжірибе 
ретінде 
қолдану
телевизияның бұрынғы тарихындағы (
pregistory
)
 
сериалдық пен поэзияны
байланыстырады. Себебі 
«нөмір»
дегеніміз – Диккенстің ай сайынғы ойдан
құрастырған бөліктеріне берген атауы мен Уордсуорт пен өзгелер
қолданған 
«
өлеңнің
»
синонимі. (Ағылшындарда өлеңнің ұйқасы мен буын
саны маңызды емес, екпін мен ырғаққа, мазмұнға баса назар аударады.
Сондықтан сондай өлеңдердің бірін Уордсуорт 
«
сан
» 
деп атаған, яғни ол да
өлең. – 
Ред
.) Оның «Лирикалық балладаларға» (
Lyrical Ballads
)
 
жазған
алғы сөзіндегі «сандардың» механикасы («Ақынның «санды» игерудегі
икемділігі əрі əсемдігі оқырманды сүйсіндіретін шеберліктің бірі, тіпті
бірегейі десек те болады») мен қарапайым сөз арасындағы келісімі оны
«адамдардың шынайы тілінен өлшемдік безендірудің орнын іріктеу»
мақсатына жеткізеді (
Уордсуорт, 
1996: 174, 164). 
«
Нөмір
»
мен ишара
(
mimesis
) 
арасындағы 
шиеленіс 
Чейстің 
түрткілер 
формуласында
дəлелденгеніндей, телехикаяларда да орын алады. 
«Сопраноның»
əрбір
эпизодының үлгісі A мен B оқиғалары арасында бөлінген («он үш немесе
осы шамалас түрткі») C оқиғасы («бес немесе алты түрткі») жəне кездейсоқ
кездесетін D оқиғасы («бірер түрткі») «шамамен 35 түрткіден» тұратын
жүйені қамтиды (
Chase, 
2002:
ix
); жергілікті ерекшелігі бар жұмыстың
осылайша бөліну түрі аталған сериалдар тобына қатысты. Өлең шумақтары
метрикалық өлшемге лайықталған үлгіге бағынса, жекелеген эпизодтарда
кішігірім ауытқулар болуы, кейбір сериялар өлең өлшемдеріне лайықталған
формаға 
бағынбауы 
мүмкін. 
Мұндағы 
арифметикалық 
қақтығыс
поэзиядағы тұрақты қажеттілік талабы мен сипатынан үстем тұрады.
Байқауымша, бұл қақтығыс бізді мəтіннің үстіңгі бұзылған қабатын
түсінуімізге жəне əр бөліктің көптеген əсерлерін басқаша қарауға
мəжбүрлейді. Сонымен қатар тек оқиға желісінің жалғасқан тұсынан ғана
емес, алдыңғы һəм кейінгі бөліктерді мүмкін болған үндестік, визуалдық,
тақырыптық қатынастар тұрғысынан қарастырамыз. Поэзиядағы сөздердің
бір уақытта түрлі мағыналарға, «сандар» мен дыбыстарға қызмет ететіні
тəрізді, телевизия түрткілерінің де оқиға желісіндегі байланыстар мен
жекелеген басқа түрткілермен бір мезетте байланысуы сияқты түрлі
нарративті мақсаттары болады.
Дыбысқа басымдық беретін жəне жекелеген бөліктердің математикалық
орналасуына негізделетін өнер жүйесі – əуен (музыка), əуен поэзиямен
қосылған кезде «сан» ретінде белгілі əн туындатады. Бұл – 
«
санды
»

қолданатын 
«Сопрано»
жағдайында кездейсоқ каламбур (бұрып сөйлеу,
сөздерді 
ойнатып, 
түрлендіру) 
емес, 
бұрыннан 
бар 
жалғыз
бейдиегетикалық сүйемелдеусіз əуендік топтама. Басқаша айтсақ,
көрсетілім – байланыстырушы, еске салушы һəм таныстырушы
симфониялық форма, партитураның қолтаңбасын, эпизодқа бөлінген
бөлшектерді роктан хип-хопқа, одан операға дейін өлеңдер топтамасының
пайдасына қарай теріске шығарады. Əрбір əн əр сəтке өзінің өлшемі мен
ырғағын алып келеді, кейде олар оқиға мен əуен арасында таза ұйқас пен
параллельдерді білдіреді, ал кейде ұйқастар мен диссонанстарды
туындатады. Соңғы он жылдағы телехикаяларда, түпнұсқа əуенге
қарағанда, цитаталанған əуенді қолданудың басым болуы сериалдардың
өздерінің де 

жүктеу/скачать 5,33 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: