Әдебиет теориясы. 1-том
Тәжірибе жүзіндегі теория. Байланыс пен жауапкершілік
жүктеу/скачать 5,33 Mb. Pdf көрінісі
|
adebiyat teoriyası.1.
| Тәжірибе жүзіндегі теория. Байланыс пен жауапкершілік:
«Король Лирді» Левинасша талдау Кент Ленхоф Кент Ленхоф Чепмэн университетінде дәріс береді. Милтон, Шекспир, Спенсер және Сидней шығармашылығы жөнінде қалам тартқан. Бұл мақалада Эммануэль Левинастың «Король Лирге» қатысты этикалық философиясының қолданбалы сипатын қарастырады. Ол Левинастың «Этикалық қарым-қатынастарда «Мен» және «Басқа» бір-бірінен ажырағысыз» деген идеясы Лирдің өз қыздарымен қарым-қатынасында айқын көрінеді деп түйіндейді. «Басқаға» деген қатынас Лирдің тап болған трагедиялық жағдайын білдіреді әрі пьеса, Ленхофтың сөзіне қарағанда, «Басқаға» деген көзқарас адам өміріне терең бойлай алады деген мәселенің түйінін тарқатпайды «Мұнда бар» деген сөзден қашу үшін оны қоймау керек, құлату керек. Тақтан құлаған патша жайлы айтқанда, құлату əрекетін жасау керек. «Мен» арқылы егемендікті құлату – «Басқамен» əлеуметтік байланыс, салғырт байланыс». Эммануэль Левинас 1 Философ Эммануэль Левинас (1905–1995) Гуссерль мен Хайдеггердің ХХ ғасырдағы өте сұңғыла əрі көреген талдаушыларының бірі ретінде жиі аталады. Алайда Левинас Шекспирді де жіті зерттеген. Ол жас кезінде өзіне əсер еткен жандар жайлы айтқанда, Шекспирге арнайы тоқталады. Ағылшын драматургін өзі өнеріне бас иетін авторлар тізіміне қосады. 2 Левинас «Болмыстан бөлек немесе мəннің арғы жағында» ( Otherwise Than Being or Beyond Essence, 1974) атты əйгілі туындысының бірінші бетінде «Гамлет» пен «Макбетке» де сілтеме жасайды. Оның шығармалар жинағында Достоевскийден басқа кез келген автордан тіпті Шекспирдің өзінен де көп үзінді келтіріледі. Шындығында, Левинас «Уақыт пен Басқа» ( Time and the Other ) деген атпен жарияланған, 1946–1947 жылдары оқыған дəрістерінде драматургті жиі еске алатыны соншалық – ол бір сəтке тоқтап, «шектен шығып кеткені» үшін өзін кешірім сұрауға мəжбүрмін деп сезінеді. Əрине, оның кінəмшіл күйі Шекспир жайлы одан да көп нəрселер айтуына кедергі келтірген жоқ. Шындығында, бұл кешірім сұрайтындай нəрсе емес еді.Мұны кешірім сұраудан гөрі ақталу деуге келетін шығар. Левинас «Шекспир бүкіл философиялық əрекеттің мəйегінде тұр» деген өзінің дау тудыратындай əдеби меңзеуін ақтайтын тəрізді. «Маған кейде, – дейді Левинас, – барлық философия Шекспирдің толғамдары сияқты көрінеді». 3 Философиялық қатпарды Шекспирдің шығармашылығына телитін жалғыз Левинас қана емес. Оның талабын айрықша даулы етіп көрсететін нəрсе (оның таңғажайып əсірелеуінен бөлек) – пьесалардың орындалуын талап ететін философиялық ойлау түрі. Өзінің кейінгі тұспалдарында да Левинас Шекспирді «Мен» «Басқадан» бөлек өмір сүре алмайды, «Мен» тек тұлғааралық қатынас арқылы ғана көрінеді» дейтін өзінің жеке философиялық позициясына бейімдейді. Ерте заманауи дəуірде бірегейлік кез келген əлеуметтік желілер мен жағдайлардан бой көтеретін реляциялық құрылым ретінде сипатталатындықтан, бір қарағанда, бұрынырақ өмір сүрген автор жайлы бұлай айту оңай сияқты. Бірақ Левинастың субъективтілік пен Шекспир жайлы тұжырымдары біздің туыстықтың өзіндік əсерлері, этникалық топ, жыныс, мəртебе мен мамандық жайлы жұмысымыздың аясынан алыстап, шегінен шығып кетеді. Альфонсо Лингис ескерткендей, Левинастың интерсубъективтілік туралы идеялары «анархиялық» ойдан басқа түк емес. 4 Олар біздің философия жайлы ұғымымызды түбегейлі өзгертті, сонымен қатар біздің Шекспирге деген көзқарасымызды да өзгерте алады. Мен нені меңзеп отырғанымды көрсету үшін Шекспирдің «Король Лир трагедиясындағы» ( «The Tragedy of King жүктеу/скачать 5,33 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|