Эем операторы жұмыс біліктілігін алуға арналған кәсіптік тәжірибе

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ 
АЛМАТЫ ҚАЛАСЫ БІЛІМ БАСҚАРМАСЫ 
АЛМАТЫ ҚАЛАСЫНЫҢ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНИКАЛЫҚ КОЛЛЕДЖІ 
 
 
 
 
ЭЕМ операторы жұмыс біліктілігін алуға арналған кәсіптік тәжірибе 
(тәжірибе атауы) 
өндірістік тәжірибеден 
ЕСЕП 
Зұлбұхар Саят Қайратұлы 
 
(оқушының аты-жөні, тегі) 
 
Курсы: 3 
Тобы: АҚТ-19К 
Мамандығы: 1304000 - “Есептеу техникасы және бағдарламалық қамтамасыз ету” 
Біліктілігі: 1304043 - «Ақпаратты қорғау технигі» 
Тәжірибеден өтетін орын: «ИП ART SCHOOLS»
Тәжірибеден өту аралығы: басталу « 25» сәуір 2022 ж. 
аяқталу « 11» маусым 2022ж. 
Өндірістік практиканың жетекшісі: Қайрбаев Ж. 
(Аты-жөні, тегі) 
 
Жетекшінің қолы
Оқу орнынан кәсіптік практиканың жетекшісі:
Ақын Ж. 
Қорғаған бағасы «___» ________________________________ 
Қорғаған күні «___» _____________________________20__ ж. 

КІРІСПЕ 
1 
1 
НЕГІЗГІ БӨЛІМ 
2 
1.1 
Бағдарламалық жасақтаманы орнату, конфигурациялау 
және қолдау 
2 
1.2 
Бағдарламалық қамтамасыз етуді жанғару жане 
техникалық сүйемелдеу 
3 
1.3 
Дербес компьютердің ішкі және сыртқы құрылғылары 
3 
1.3.1 Жүйелік блоктың ішкі құрылғылары 
4 
1.3.2 Мәліметтерді шығару құрылғылары 
5 
1.4 
Вирусқа қарсы бағдарламалар 
6 
2 
АРНАЙЫ БӨЛІМ 
7 
2.1 
ЭЕМ операторы 
7 
2.2 
ЭЕМ операторының міндеттері 
7 
2.3 
MS Office пакеттік бағдарламаларына шолу 
8 
2.3.1 Мәтіндік редактор 
8 
2.3.2 Мәтіндік редактор 
9 
2.3.3 Деректер қорын басқару жүйесі 
10 
2.3.4 Графикалық презентация пакеті 
12 
2.4 
Техника қауіпсіздік шаралары 
14 
ҚОРЫТЫНДЫ 
17 
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 
18 
ҚР ИТК 1304043 ОТ Есеп 
Өзг Бет 
Құжат № 
Қолы Күні 
Орындағ. Зұлбұхар С.Қ. 
«ЭЕМ операторы жұмыс 
біліктілігін алуға арналған 
кәсіптік тәжірибе» 
Әдебиет 
Беттер 
Тексерг. Ақын Ж. 
18 
АҚТ-19К 

КІРІСПЕ 
Компьютерлердің пайда болуымен және оларды ақпаратты өңдеу үшін 
қолданумен көптеген ақпараттық-анықтамалық және есептеу есептерін шешуді 
автоматтандыру мүмкін болды. Қоғамның дамуы адам қызметінің барлық 
салаларында басқару және ақпаратты өңдеу принциптерін кеңінен қолдануды 
көздейді. Бұл ретте өндірістің әртүрлі салаларына және халыққа қызмет көрсету 
саласына автоматтандырылған басқару және ақпаратты өңдеу жүйелерін енгізу 
процесі маңызды рөл атқарады, бұл уақыт пен еңбек шығындарын азайтады, 
адамды әртүрлі күнделікті операцияларды орындаудан сақтайды. және 
есептеулер, еңбек нәтижелерінің сапасын жақсарту және қателер ықтималдығын 
азайту. қате есептеулер және өндірістегі төтенше жағдайлар. 
ЭЕМ-нің кең мүмкіндіктерін ұтымды және шебер пайдалану республикадағы 
экономикалық қайта құрулардың қазіргі кезеңіндегі күрделі мәселе болып 
табылады. Бұл мәселені шешудің тиімді жолы есептерді алгоритмдік сипаттау 
және оларды жоғары деңгейде бағдарламалау әдістерін тәжірибеде кеңінен 
қолдану болып табылады. 
Кәсіпорынның қызметі – өнімді (жұмыстарды, қызметтерді) өндіру және 
өткізу процесінде туындайтын және ақшалай кірістерді қалыптастыру мен 
пайдалануды, ұдайы өндіріс процесінде ақшалай қаражаттардың айналымын 
қамтамасыз етуді, басқалармен қарым-қатынасты ұйымдастыруды қамтитын 
қатынастардың жиынтығы. кәсіпорындар, бюджет, банктер, сақтандыру 
ұйымдары және т.б. 
Зерттеудің мақсаты – кәсіпорынның жағдайын зерттеу және оны жақсарту 
бойынша ұсыныстар әзірлеу. 
Өзг Бет 
Құжат № 
Қолы 
Күні 
ҚР ИТК 1304043 ОТ Есеп 
Бет 
1 

1 НЕГІЗГІ БӨЛІМ 
1.1 Бағдарламалық жасақтаманы орнату, конфигурациялау және қолдау 
Бағдарламаны орнату, орнату – соңғы пайдаланушының компьютеріне 
бағдарламалық құралды орнату процесі. Ол операциялық жүйеде бар арнайы 
бағдарлама (бума менеджері) арқылы (мысалы, Linux жүйесінде RPM, APT 
немесе dpkg, Microsoft Windows жүйесінде Windows Installer) немесе 
бағдарламалық құралдың өзінде қамтылған орнатушы арқылы орындалады. 
GNU операциялық жүйесінде GNU құралдар тізбегін және оның баламаларын 
орнату алдында бағдарламалық құралды құрастыру үшін пайдалану өте кең 
таралған. 
Көптеген 
бағдарламалар қысылған (оралған, қараңыз: Мұрағат) түрінде сату және тарату 
үшін жеткізіледі. Қалыпты жұмыс істеуі үшін оларды қаптамадан шығарып, 
компьютерлер мен пайдаланушы параметрлері арасындағы айырмашылықтарды 
ескере отырып, қажетті деректерді компьютерге дұрыс орналастыру керек. 
Орнату процесінде көрсетілген талаптарды қанағаттандыру үшін әртүрлі 
сынақтар орындалады және компьютер бағдарламаның дұрыс жұмыс істеуі үшін 
қажетті файлдар мен деректерді сақтау үшін қажетінше конфигурацияланады 
(конфигурацияланады). 
Орнату әдетте файлдық жүйенің сәйкес орындарында бағдарламаға 
қажетті барлық файлдарды орналастыруды, сондай-ақ конфигурация файлдарын 
өзгертуді және құруды қамтиды. Пакет менеджерлері сонымен қатар орнату 
кезінде тәуелділікті бақылауды жүзеге асырады, жүйеде бағдарламаның жұмыс 
істеуі үшін қажетті бумалардың бар-жоғын тексереді және сәтті орнатылған 
жағдайда жаңа буманы қолжетімділер тізімінде тіркейді. 
Бұл процесс әр бағдарлама мен компьютер үшін әр түрлі болғандықтан, 
көптеген бағдарламалар (оның ішінде операциялық жүйелердің өзі) әмбебап 
немесе пайдаланушы орнатушысымен бірге келеді, бұл бағдарлама оларды 
орнатуға қажетті жұмыстың көп бөлігін автоматтандыратын болады. Кейбір 
бағдарламалар файлдарды дұрыс жерге көшіру арқылы орнатылатын етіп 
жазылған және орнату процесі жоқ. Олар мұндай бағдарламалар туралы 
«орнатуды қажет етпейтінін» айтады. Бұл Mac OS X, DOS және Microsoft 
Windows бағдарламаларында жиі кездеседі. 
Термин 
сонымен қатар 
өздері 
бағдарлама 
болып 
табылмайтын 
плагиндерді, 
драйверлерді және бағдарлама файлдарын қамтиды. 
Бағдарламалық 
құралды орнату процесінде орындалатын жалпы операцияларға жасау немесе 
өзгерту кіреді: 

Ортақ және пайдаланылмаған бағдарлама файлдары. 

Каталогтар. 

Бір бағдарлама пайдаланатын немесе ортақ пайдаланатын конфигурация 
Файлдарының жазбалары. 

Ортаның айнымалылары. 
Өзг Бет 
Құжат № 
Қолы 
Күні 
ҚР ИТК 1304043 ОТ Есеп 
Бет 
2 

1.2 Бағдарламалық 
қамтамасыз етуді жанғару жане техникалық 
сүйемелдеу 
Гаджет 
тұрақты 
жұмыс 
істеп 
тұрған 
сияқты, 
бағдарламаның 
функционалдығы сізге толығымен сәйкес келеді және сізде бір нәрсені өзгертуге 
аздап қалауыңыз жоқ, сонымен қатар оған қымбат уақыт жұмсаңыз. Басқаша 
дәлелдеу үшін әзірлеушілер жаңартуларды шығару себептерін түсініп, оларды 
орнатуға шақыруыңыз керек. Жеткізушілер өнімдердегі маңызды осалдықтарды, 
қауіпсіздік саңылауларын білгенде, олар бағдарламаларға шамалы жақсартулар 
жасағанда, жаңа мүмкіндіктерді қосқанда немесе үйлесімділік мәселелерін 
түзегенде, олар жаңартуларды шығарады. Бағдарламалық құралды уақтылы 
жаңарту қателер мен осалдықтарсыз ең соңғы нұсқаны пайдалануды қамтамасыз 
етеді. 
Жаңарту операциялық жүйелерге әсер етуі керек. Microsoft өнімі, Windows 
10, алдыңғы нұсқалардан айырмашылығы, жүйелік жаңартулар қолжетімді 
болған сайын автоматты түрде жаңартылады. Ескі нұсқалардың иелері Windows 
жаңартуын қосқаннан кейін орнатуға дайын жаңартулар болған кезде 
хабарландырулар алады. Linux және macOS жүйелері де жаңартулар қолжетімді 
болғанда пайдаланушыларға хабарлайды. 
Сонымен қатар, ағымдағы нұсқада браузерлерді қолдау ұсынылады. 
Google Chrome және Mozilla Firefox сияқты шолғыштар автоматты түрде 
жаңартылады, сондықтан оларды пайдалансаңыз, сізден ешқандай күш қажет 
емес. Егер сіз шебер болсаңыз, мысалы, Internet Explorer, онда браузерді үнемі 
қолмен жаңарту қажет. Жаңартуды бастауға шақыратын хабарландыруды 
көргенде, оны өткізіп жібермеу керек - мұны бірден жасаған дұрыс. 
Антивирусты жаңартып отыру маңызды. Жаңа вирустар үнемі пайда 
болады және антивирустардың ескі нұсқалары, әрине, оларға қарсы дәрменсіз. 
Сондықтан, сіздің компьютеріңіз немесе смартфоныңыз мүмкіндігінше 
қорғалған болуы үшін антивирусты орнатып, оны ұмытып қана қоймай, нұсқаны 
үнемі жаңартып отыру керек. 
Adobe сөзінен басталатын бағдарламалық жасақтаманы жаңартуды 
ұмытпаңыз. 
1.3 Дербес компьютердің ішкі және сыртқы құрылғылары 
Дербес компьютердің аппараттық құралының негізгі конфигурациясы 
Қазіргі уақытта біз негізгі конфигурацияда төрт құрылғыны қарастырамыз 
• жүйелік блок; 
• монитор; 
• пернетақта; 
• тышқан. 
Өзг Бет 
Құжат № 
Қолы 
Күні 
ҚР ИТК 1304043 ОТ Есеп 
Бет 
3 

Жүйелік блок оның ең маңызды орнатылғанын қамтитын негізгі түйіні 
болып табылады құрамдас бөліктер. Жүйелік блоктың ішінде орналасқан 
құрылғы ішкі, ал құрылғы деп аталады онымен сыртқы байланысты. Кіруге 
арналған сыртқы керек-жарақтар, перифериялық құрылғылар деп те аталатын 
деректерді шығару және ұзақ мерзімді сақтау. 
Монитор – мәліметтерді визуалды түрде көрсетуге арналған құрылғы. Бұл 
жалғыз мүмкін емес, ең маңыздысы 
шығару құрылғысы 
Пернетақта – дербес компьютерге арналған пернетақтаны басқару 
құрылғысы. Енгізу үшін қызмет етеді 
әріптік-цифрлық (белгі) деректер, сондай-ақ басқару командалары. 
Монитор мен пернетақта комбинациясы 
ең қарапайым пайдаланушы интерфейсін қамтамасыз етеді. Пернетақта 
компьютер жүйесін басқарады, 
және монитордың көмегімен одан жауап алады. 
Тінтуір – манипулятор типті басқару құрылғысы. Тінтуірді тегіс бетке 
жылжытыңыз монитор экранындағы графикалық объектінің (тінтуір көрсеткіші) 
қозғалысымен синхрондалады. 
1.3.1 Жүйелік блоктың ішкі құрылғылары 
Аналық плата – дербес компьютердің негізгі тақшасы. 
Оның құрамында: 
• Процессор – математикалық және логикалық жұмыстардың көп бөлігін 
орындайтын негізгі микросұлба операциялар; 
• Микропроцессорлық жинақ (чипсет) – ішкі жұмысты басқаратын 
микросхемалар жиынтығы компьютер құрылғылары және аналық платаның 
негізгі функционалдығын анықтау; 
• Шиналар-компьютердің ішкі құрылғылары арасында сигналдар алмасатын 
өткізгіштер жиынтығы; 
• Жедел жад (кездейсоқ қол жеткізу жады, жедел жад) – микросхемалар 
жиынтығы, компьютер қосылған кезде деректерді уақытша сақтауға арналған; 
• ТЖҚ (тұрақты жадтау құрылғысы) — деректерді ұзақ уақыт сақтауға 
арналған микросхема, соның ішінде компьютер өшірілген кезде; қосымша 
құрылғыларды (слоттарды) қосуға арналған қосқыштар. 
Қатты диск үлкен көлемдегі мәліметтерді ұзақ уақыт сақтауға арналған 
негізгі құрылғы және бағдарламалар. Қатты дискінің жұмысын арнайы 
аппараттық-логикалық құрылғы басқарады - қатты диск контроллері 
Қатты дискілердің негізгі параметрлері: 
- сыйымдылық 
- өнімділік. 
Өзг Бет 
Құжат № 
Қолы 
Күні 
ҚР ИТК 1304043 ОТ Есеп 
Бет 
4 

Бейне карта (бейне адаптер). Монитормен бірге видеокарта дербес 
компьютердің бейне ішкі жүйесін құрайды. Физикалық түрде, бейне адаптер 
бөлек қосымша тақта түрінде жасалған, ол біреуіне салынған аналық плата 
слоттары және бейне карта деп аталады. Бейне адаптер бейне контроллердің 
функцияларын алды, бейне процессоры және бейне жады. 
Дыбыс картасы арқылы цифрландырылған дыбыс сапасы сияқты 
параметрлермен анықталады 
- аудио үлгі жылдамдығы 
- кодтау тереңдігі. 
1.3.2 Мәліметтерді шығару құрылғылары 
Принтерлер 
Баспа құрылғылары (принтерлер) мониторға қосымша мәліметтерді шығару 
құрылғылары ретінде қағаз немесе мөлдір тасымалдағышта құжаттардың 
көшірмелерін алуға мүмкіндік береді. Жұмыс принципі бойынша матрицалық, 
лазерлік, жарықдиодты және сия бүріккіш принтерлер бөлінеді. 
Матрицалық принтерлер. Бұл ең қарапайым принтерлер. Деректер сия 
таспасы арқылы цилиндрлік шыбықтар («инелер») әсерінен пайда болған із 
түрінде қағазға басылады. Матрицалық принтерлердің басып шығару сапасы 
басып шығару механизміндегі инелердің санына тікелей байланысты. Ең кең 
тарағандары 9 істікшелі және 24 істікшелі матрицалық принтерлер. Қазіргі 
уақытта матрицалық принтерлер ескірген болып саналады және іс жүзінде 
шығарылмайды. 
Лазерлік принтерлер жоғары сапалы басып шығаруды қамтамасыз етеді, ол 
еш кем түспейді, көп жағдайда басып шығарудан да жоғары. Олар сондай-ақ 
минутына беттермен (ppt - минутына бет) өлшенетін жоғары басып шығару 
жылдамдығымен ерекшеленеді. Матрицалық принтерлердегідей соңғы кескін 
жеке нүктелерден қалыптасады. 
Сиялы принтерлер. Сиялы принтерлерде қағаздағы сурет бояу тамшылары 
қағазға түскен кезде пайда болатын дақтардан қалыптасады. Бояғыш 
микротамшыларының шығарылуы қысыммен жүреді, ол басып шығару 
механизмінде булану салдарынан дамиды. Бүгінгі таңда сия бүріккіш 
принтерлер түрлі-түсті басып шығаруда кеңінен қолданылады. Қарапайым 
дизайнының арқасында олар сапа/баға жағынан түрлі-түсті 
лазерлік 
принтерлерден әлдеқайда асып түседі. Сиялы принтерлердің бағасы лазерлік 
принтерлерден айтарлықтай төмен болғанымен, оларда бір баспаны басып 
шығару құны бірнеше есе жоғары болуы мүмкін. 
Өзг Бет 
Құжат № 
Қолы 
Күні 
ҚР ИТК 1304043 ОТ Есеп 
Бет 
5 

1.4 Вирусқа қарсы бағдарламалар 
Вирусқа қарсы бағдарламалық жасақтама - вирусқа қарсы бағдарламалар 
электронды поштада және компьютердегі басқа файлдарда вирустар, «құрттар»,
«трояндық аттар» бар-жоғын тексереді. Вирус, «құрт» немесе «трояндық ат» 
табылған жағдайда, вирусқа қарсы бағдарлама вирус компьютерге және 
файлдарға зиянын тигізбей тұрғанда, оны карантинге қояды немесе түгелдей 
жояды.
Интернетте қызықты жерлер мен пайдалы дерек көп, алайда қауіп-қатерлер де 
жетерлік. Компьютер электронды пошта арқылы немесе уеб-тораптан 
қотарылған бағдарламамен бірге келген компьютерлік вирустан зақымдалуы 
мүмкін. Вирусқа қарсы бағдарламалардың болмауы вирустардың басқа 
компьютерлерге таралуына мүмкіндік жасайды.
Көптеген вирусқа қарсы бағдарламалар өздіктік түрде жаңартылу жетесімен 
жабдықталған. Вирусқа қарсы бағдарламалық жасақтама жаңартылған кезде 
жаңа вирустар туралы мәлімет вирустарды тексеру тізіміне үстеледі де, бұл 
компьютердің жаңа шабуылдан қорғалуын қамтамасыз етеді. Егер вирусқа қарсы 
бағдарлама өздіктік түрде жаңартылмайтын болса, жаңа вирустар күн сайын 
пайда болып отыратындықтан, жаңартуды үнемі қолдан жасап отыруға кеңес 
беріледі. Егер Сіз қолданатын вирусқа қарсы бағдарлама жазылуды қажет етсе, 
жаңартуларды жүйелі түрде алып тұру үшін жазылымды белсенді күйде үзбей 
сақтауға кеңес беріледі. Егер вирустар тізімі ескірген болса, компьютер жаңа 
қатерге осал болады.
Көптеген ірі компьютер өндірушілер компьютерлерді вирусқа қарсы 
бағдарламалық 
жасақтаманың 
ең 
болмағанда 
сынақтама 
нұсқасымен 
жабдықтайды. 
Алайда, 
вирусқа 
қарсы 
бағдарламалық 
жасақтаманың 
компьютерде болуы оны белсенді екеніне және жүйелі түрде жаңартылып 
отыратынына кепіл болмайды.
Өзг Бет 
Құжат № 
Қолы 
Күні 
ҚР ИТК 1304043 ОТ Есеп 
Бет 
6 

2 
АРНАЙЫ БӨЛІМ 
2.1 ЭЕМ операторы 
ЭЕМ операторы – компьютерлік жүйелерге мәліметтерді енгізетін және 
шығаратын және электронды есептеуіш машиналар көмегімен әртүрлі ақпаратты 
өңдейтін маман. 
Компьютер операторы мамандығы 20 ғасырдың ортасында, секундына 
көптеген ақпаратты өңдеу операцияларын орындауға қабілетті алғашқы 
құрылғылар ойлап табылған кезде пайда болды. Мұндай құрылғылардың 
прототиптері Германия мен АҚШ-та 1939 жылдан бері қолданылып келеді, бірақ 
бірінші азаматтық ENIAC компьютерін американдықтар 1946 жылы жасады. 
Кеңес Одағында «суперкомпьютер» MESM 1950 жылы енгізілді. Бүкіл 
бөлмелерді алып жатқан үлкен құрылғыларға қызмет көрсету үшін ол кездегі 
компьютер операторлары радиоэлектрониканы, физиканы және математиканы 
терең білуі керек еді. Дербес компьютерлердің жетілдірілуімен «электрондық 
компьютер» термині пайдаланудан толығымен дерлік алынып тасталды және тек 
кейбір заңдық құжаттарда қолданылады. 
Заманауи компьютер операторы – 2.0 нұсқадағы әмбебап кеңсе қызметкері, 
әртүрлі операциялық жүйелермен, бағдарламалық қамтамасыз етумен, 
оргтехникамен жұмыс істеу дағдысына ие, құжат айналымын, бухгалтерлік есеп 
пен персоналды басқару негіздерін меңгерген озық компьютер пайдаланушысы. 
2.2 ЭЕМ операторының міндеттері 

Басқару пультінен жұмыс нұсқаулары бойынша электронды есептеуіш 
машиналарда ақпаратты өңдеу процесін жүргізу. 

Техникалық тасымалдағыштар мен байланыс арналарынан электронды 
есептеуіш машиналарға (компьютерлерге) ақпаратты енгізу және оны 
машинадан шығару. 

Кейінгі операциялар үшін станоктарда алынған есептелген мәліметтерді 
байланыс арналары арқылы беру. 

Мәліметтерді 
дайындау 
құрылғыларында 
техникалық 
сақтау 
құралдарын дайындау. 

Ақпаратты тасымалдаушылардың бір түрінен екіншісіне жазу, оқу және 
қайта жазу. 

Техникалық ақпарат тасымалдаушыларды бақылау. 

Жұмыс бағдарламаларына сәйкес есептеу процесінің орындалуын 
қамтамасыз ету. 

Компьютерлік мониторинг. 

Ақпаратты өңдеу процесіндегі ақаулардың себептерін белгілеу. 
Өзг Бет 
Құжат № 
Қолы 
Күні 
ҚР ИТК 1304043 ОТ Есеп 
Бет 
7 

2.3 MS Office пакеттік бағдарламаларына шолу 
2.3.1 Мәтіндік редактор 
MS Word – шашыраңқы жазбалардан кез келген күрделіліктегі құжатты 
жылдам жасауға және ақпараттық бюллетеньді немесе брошюраны жетілдіруге 
мүмкіндік беретін қуатты мәтіндік процессор. 
Бұл қазірдің өзінде жалпыға белгілі - Microsoft Word редакторы бүгінде 
әлемдегі ең танымал бағдарлама. Word жылдам пәрмендермен және құжаттарды 
сауатты құрастыруға көмектесетін кірістірілген емле тексергіш пен синонимдік 
сөздік сияқты заманауи құралдармен және жазбаларды, хаттарды, шот- 
фактураларды, және брошюралар бірге оңай.Microsoft Office қолданбаларының 
біртұтас интерфейсі бар, оның мәні төмендегідей: ұқсас функциялардың 
белгілеуі бірдей (пәрмен аты немесе түйме белгішесі), ал ұқсамайтын 
функциялардың әртүрлі белгілеуі болады. Біріктіру Microsoft Word, Microsoft 
Excel және Microsoft PowerPoint сияқты қолданбалардың интерфейстеріне 
көбірек әсер етті. Microsoft Office пакетінің артықшылықтарының бірі 
операциялық жүйе және әртүрлі басқару элементтері қамтамасыз ететін 
графикалық пайдаланушы интерфейсін (GUI) дәйекті пайдалану болып 
табылады. Әдетте, жеке элементтер терезелер, құралдар тақталары, мәзірлер 
сияқты 
үлкенірек 
құрылымдарға 
топтастырылған. 
Осы 
топтардың 
әрқайсысының ерекшеліктерін қарастырыңыз. 
Терезе интерфейсі – бұл бағдарламаның пайдаланушы интерфейсін 
ұйымдастыру тәсілі, әрбір интегралды бөлік терезеде – негізгі экранның 
«жоғарысында» ерікті жерде орналасқан өзінің ішкі экран кеңістігі. Экранда бір 
уақытта орналасқан бірнеше терезелер бір-біріне қатысты «үстінде» немесе 
«төменде» болып қабаттасуы мүмкін.MS Office төрт терезе түрін пайдаланады: 

қолданбалы терезе; 

құжат терезесі; 
Құралдар тақталары - таңбаша түймелері және ашылмалы тізімдер сияқты 
басқару элементтерін қамтитын пайдаланушы интерфейсінің элементтері. 
Қолданбалардағы құралдар тақталары Microsoft Office интерфейсін үйренуді 
жеңілдететін функциясы мен көрінісі бойынша ұқсас түймелерді қамтуы мүмкін. 
Құралдар тақталары болуы мүмкін: 
қолданба терезесінің шекарасы бойымен қондырылған; 
қалқымалы, яғни. қолданба терезесінің кез келген бөлігінде орналасқан; 
бөлек терезелерде көрсетіледі; бұл жағдайда құралдар тақтасының пішіні мен 
өлшемін ерікті түрде өзгертуге болады. 
Мәзір қол жетімді пәрмендердің иерархиялық тізімдеріне қол жеткізуді 
қамтамасыз етеді. Мәзірден пәрменді таңдау нәтижесі келесідей болуы мүмкін: 

қандай да бір әрекетті тікелей орындау; 

басқа мәзірді ашу; 

диалогтық терезені немесе пішінді ашу. 
Өзг Бет 
Құжат № 
Қолы 
Күні 
ҚР ИТК 1304043 ОТ Есеп 
Бет 
8 

Кез келген қолданбаның мәзір жолағынан басқа Microsoft Office 
интерфейсінің мәзірлерін (оларға қол жеткізу тәсіліне қарай) ашылмалы және 
контекстке (немесе қалқымалы терезе) бөлуге болады. 
Басқару элементтері типтік интерфейс операцияларын жүзеге асыратын 
терезе интерфейсінің объектілері: тінтуірді басу, тізімнен таңдау, опцияларды 
таңдау, айналдыру және т.б. Басқару элементтеріне мыналар кіреді: түймелер, 
мәтін өрістері (немесе енгізу өрістері), құсбелгілер, радио түймелер, тізімдер мен 
ашылмалы тізімдер, айналдыру жолақтары, палитралар, есептегіштер және 
кейбір қолданбаларға немесе шарттарға тән басқалар. 
Мамандықтың тағы бір атауы - цифрлық ақпаратты өңдеу шебері. Бұл 
қызметкер жұмыс істейтін ақпарат әртүрлі форматта болуы мүмкін. Және ол 
мәтіндік және дыбыстық, бейне және графикалық редакторлармен, көруге және 
ойнауға арналған бағдарламалармен, интернет-ақпараттық ресурстармен және 
т.б. жұмыс істей алады. Сондай-ақ ақпаратты компьютерге әртүрлі тәсілдермен 
енгізуге болады: компьютерде мәтін теру, сканерлеу (т. яғни цифрлау ) мәтінді 
немесе суретті, дайын материалдарды басқа тасымалдағыштан (диск, флэш-диск 
және т.б.) тасымалдау. Компьютер операторы банктерде, сақтандыру 
компанияларында, сауда және өндірістік фирмаларда жұмыс істей алады. 
2.3.2 Электрондық кесте 
Электрондық кесте (ЭК) — қағаз кестелеріне ұқсайтын екі өлшемді 
массивтер түрінде берілген деректермен есептеулерді орындауға мүмкіндік 
беретін 
компьютерлік 
бағдарлама. 
Кейбір 
бағдарламалар 
деректерді 
«парақтарға» ұйымдастырады, осылайша үшінші өлшемді ұсынады. 
Microsoft Excel – есептеулер жүргізілетін, кестелер мен диаграммалар 
құрастырылатын, қарапайым және күрделі функцияларды есептейтін кең 
таралған компьютерлік бағдарлама. Бұл бағдарлама Microsoft Office пакетіне 
кіреді, сондықтан барлық дерлік компьютерлерде орнатылған. Кестелерді, 
диаграммаларды және есептерді құру, ең күрделі есептеулерді орындау 
мүмкіндігі бұл бағдарламаны бухгалтерлер мен экономистер арасында танымал 
етеді. Сонымен қатар, бағдарламаның нақты интерфейсі және пайдаланудың 
қарапайымдылығы бар. Негізінде, Microsoft Excel оған деректерді енгізуге 
арналған үлкен электрондық кесте 
болып 
табылады. 
Бағдарламаның 
функциялары сандармен кез келген дерлік манипуляцияны жүзеге асыруға 
мүмкіндік береді. Электрондық кесте – компьютерлік технологияның көмегімен 
цифрлық ақпаратты өңдеу және талдау үшін қолданылатын негізгі құрал. 
Сонымен қатар, сандық және қаржылық операциялардан басқа, Microsoft 
Excel-ді деректерді талдау процесінде қолдануға болады, бұл пайдаланушыларға 
ыңғайлы автоматтандыру және деректерді өңдеу үшін кең мүмкіндіктер ашады. 
Компьютер операторы банктерде, сақтандыру компанияларында, сауда- 
өнеркәсіптік фирмаларда, колл-орталықтарда, баспаларда, веб-сайттарды, 
мұрағаттарды және т.б. әзірлеумен және қызмет көрсетумен айналысатын 
компанияларда жұмыс істей алады. 
Өзг Бет 
Құжат № 
Қолы 
Күні 
ҚР ИТК 1304043 ОТ Есеп 
Бет 
9 

ЭЕМ операторы мамандығы жауапкершілік, еңбекқорлық, табандылық, 
жинақы жұмыс істей білу, көпшілдік сияқты қасиеттерді білдіреді. 
Компьютер операторы банктерде, сақтандыру компанияларында, сауда- 
өнеркәсіптік фирмаларда, колл-орталықтарда, баспаларда, веб-сайттарды, 
мұрағаттарды және т.б. әзірлеумен және қызмет көрсетумен айналысатын 
компанияларда жұмыс істей алады. 
Бағдарламаның ерекшелігі – ол күрделі есептеулерді жүргізуге мүмкіндік 
береді. Яғни, есептеу процесінде электрондық кестенің әртүрлі аймақтарында 
орналасқан және бір уақытта белгілі бір тәуелділікпен қосылған деректермен бір 
уақытта жұмыс істеуге болады. Мұндай есептеулер кестенің ұяшықтарына 
әртүрлі формулаларды енгізу мүмкіндігіне байланысты жүзеге асырылады. 
Есептеуді орындағаннан кейін нәтиже формуласы бар ұяшықта көрсетіледі. Қол 
жетімді формулалар ауқымы қосу және азайтудан қаржылық немесе 
статистикалық есептеулерге дейінгі функцияларды қамтиды. Электрондық 
кестені пайдаланудың маңызды мүмкіндігі ұяшық мәндері өзгерген жағдайда 
нәтижелерді автоматты түрде қайта есептеу болып табылады. Excel 
бағдарламасын қаржылық есептерді орындау, ұйымның персоналын тіркеу және 
бақылау, енгізілген сандарға негізделген диаграммаларды құру және жаңарту 
үшін пайдалануға болады. Excel бағдарламасы жұмыс істеуге тиіс файл жұмыс 
кітабы деп аталады. Ол кестелер мен мәтіндерден диаграммалар мен суреттерге 
дейінгі әртүрлі деректерді қамтуы мүмкін бірнеше жұмыс парақтарын қамтиды. 
Microsoft Excel бағдарламасы XML пішімдерін қолдауға және пайдалануға 
арналған, сонымен қатар CSV, DBF, SYLK, DIF сияқты пішімдерді аша алады. 
Бұл осы салада қосымша білім алу үшін жақсы база болып табылады. Компьютер 
операторы 
банктерде, 
сақтандыру 
компанияларында, 
сауда-өнеркәсіптік 
фирмаларда, колл-орталықтарда, баспаларда, веб-сайттарды, мұрағаттарды және 
т.б. әзірлеумен және қызмет көрсетумен айналысатын компанияларда жұмыс 
істей алады. ЭЕМ операторы мамандығы жауапкершілік, еңбекқорлық, 
табандылық, жинақы жұмыс істей білу, көпшілдік сияқты қасиеттерді білдіреді. 
Біріншіден, оны меңгеру үшін бастапқы кәсіптік білім алу жеткілікті. Екіншіден, 
цифрлық ақпараттық процессор – ақпараттық жүйелерді құру негіздерін, кәсіби 
деңгейде бірнеше бағдарламаларды иеленетін ДК пайдаланушысы. Сондай-ақ 
ақпаратты компьютерге әртүрлі тәсілдермен енгізуге болады: компьютерде 
мәтін теру, мәтінді немесе кескінді сканерлеу (яғни цифрлау), дайын 
материалдарды басқа тасымалдаушыдан (диск, флэш-диск және т.б.) 
тасымалдау. Бұл осы салада қосымша білім алу үшін жақсы база болып 
табылады. 
2.3.3 Деректер қорын басқару жүйесі 
ДҚБЖ – мәліметтер қорын құру мен пайдалануды басқаратын жалпы немесе 
арнайы мақсаттағы бағдарламалық және 
лингвистикалық 
құралдардың 
жиынтығы. 
Өзг Бет 
Құжат № 
Қолы 
Күні 
ҚР ИТК 1304043 ОТ Есеп 
Бет 
10 

Access ДҚБЖ (Microsoft) жоғары жылдамдықты сипаттамаларға ие және 
біздің елде және шетелде өте танымал Microsoft Office пакетінің бөлігі болып 
табылады. 
Access 
ортасында 
бағдарламалық 
өнімдерді 
әзірлеушілерге 
ұсынылатын пәрмендер мен функциялар жиынтығы қуат және икемділік 
тұрғысынан деректерді ұсыну және өңдеу үшін ең заманауи талаптарға сәйкес 
келеді. Access бағдарламасы әртүрлі қалқымалы және көп деңгейлі мәзірлерді 
қолдайды, терезелермен және тінтуірмен жұмыс істеу, төмен деңгейлі файлдарға 
қол жеткізу функциялары, түстерді басқару, принтер параметрлері, электрондық 
кестелер түріндегі мәліметтерді ұсыну және т.б. жүзеге асырылады. Сондай-ақ 
жүйеде экрандарды, есептерді және мәзірлерді жылдам жасау құралдары бар, 
SQL сұрауларын басқару тілін қолдайды, қосымшаларға арналған Visual Basic 
(VBA) кірістірілген тілі бар және желіде жақсы жұмыс істейді. Access ДҚБЖ 
Microsoft Office пакетінің басқа компоненттерін, мысалы, Windows мәтіндік 
процессорына арналған Word, Excel электрондық кестелері және т.б. 
пайдалануға мүмкіндік береді. 
Бұл факторлар осы кітаптағы деректер қорын жобалау мәселелерін 
практикалық зерттеу үшін орта ретінде Access ДҚБЖ таңдауды анықтады. 
Мұнда қолданбаларды әзірлеуді айтарлықтай жеңілдететін Microsoft Access 
құралдарының кейбіреулері берілген: 
Оқиғаларды өңдеу процедуралары және пішіндер мен есептердің модульдері. 
Кірістірілген VBA тілін пайдалану арқылы пішіндер мен есептердегі оқиғаларды 
өңдеу процедураларын жаза аласыз. Оқиға процедуралары арнайы пішіндермен 
және есептермен байланысты модульдерде сақталады, нәтижесінде код пішіннің 
немесе есептің орналасуының бөлігі болады. Мұнда міндеттер қарапайым 
теруден, аудио және бейне файлдарды өңдеуге, слайд-шоулар жасауға және т.б. 
дейін өзгеруі мүмкін. сайтында орналастыру үшін. ЭЕМ операторының кәсібін 
бастапқы кәсіпке жатқызуға болады. Біріншіден, оны меңгеру үшін бастапқы 
кәсіптік білім алу жеткілікті. Екіншіден, цифрлық ақпараттық процессор – 
ақпараттық 
жүйелерді 
құру 
негіздерін, 
кәсіби 
деңгейде 
бірнеше 
бағдарламаларды иеленетін ДК пайдаланушысы. 
Орындалу уақытында анықталған сипаттар. Макрос немесе оқиға 
процедурасы арқылы пішінде немесе есепте орын алған оқиғаға жауап ретінде 
орындалу уақытында пішіннің немесе есептің кез келген дерлік сипатын 
анықтауға болады; 
оқиға үлгісі. Microsoft Visual Basic тілінде қолданылатынға ұқсас оқиға үлгісі 
қолданбаларға пернетақтадағы пернені басу, тінтуірді жылжыту немесе өткен 
уақыт сияқты әртүрлі оқиғаларға жауап беруге мүмкіндік береді; 
VBA көмегімен деректерді өңдеуді пайдалану. VBA тілін пайдалана отырып, 
әртүрлі нысандарды, соның ішінде кестелерді, сұрауларды, өрістерді, 
индекстерді, қатынастарды, пішіндерді, есептерді және басқару элементтерін 
анықтауға және өңдеуге болады; 
Мәзір құрастырушы. Қолданбаларда арнайы мәзірлер жасауға көмектесу 
үшін жасалған. Сонымен қатар, арнайы мәзірлерде ішкі мәзірлер болуы мүмкін; 
Өзг Бет 
Құжат № 
Қолы 
Күні 
ҚР ИТК 1304043 ОТ Есеп 
Бет 
11 

Жақсартылған жөндеу құралдары. Тоқтау нүктелерін орнатуға және VBA 
бағдарламалары арқылы өтуге қоса, экранда барлық белсенді процедуралардың 
тізімін көрсетуге болады. Ол үшін Көрініс мәзірінен Қоңыраулар командасын 
таңдаңыз немесе құралдар тақтасындағы (Қоңыраулар) түймесін басыңыз; 
Қатені өңдеу процедурасы. Қателерді өңдеудің дәстүрлі әдістерінен басқа, 
бағдарламалар мен макростарды орындау кезінде қателерді ұстау үшін Error 
оқиғасы процедурасын қолдануға болады; 
Жақсартылған қорғаныс интерфейсі. Қорғау диалогының командалары мен 
терезелері объект иесін қорғау және өзгерту процедурасын жеңілдетеді; 
OLE 
механизмін 
бағдарламалық 
қамтамасыз 
етуді 
қолдау. 
OLE 
қозғалтқышын пайдалана отырып, басқа қолданбалардың объектілерін өңдеуге 
болады; 
Қосымша бағдарламалар. Теңшелетін шеберлер мен құрастырушылар сияқты 
қосымша бағдарламаларды жасау үшін VBA пайдалануға болады. Шебер – 
Microsoft Access-тегі құрал, ол алдымен пайдаланушыға сұрақтар қояды, содан 
кейін пайдаланушының нұсқауларына сәйкес нысанды (кесте, сұраныс, пішін, 
есеп және т.б.) жасайды. 
Қондырма менеджері Microsoft Access бағдарламасында қондырма 
бағдарламаларын орнату процесін айтарлықтай жеңілдетеді. ЭЕМ операторы 
мамандығы жауапкершілік, еңбекқорлық, табандылық, жинақы жұмыс істей 
білу, көпшілдік сияқты қасиеттерді білдіреді. 
2.3.4 Графикалық презентация пакеті 
Microsoft PowerPoint бағдарламалық құралы динамикалық және әсерлі 
презентацияларды жасау үшін өте маңызды. Microsoft Office PowerPoint слайд 
дизайнына кәсіби көзқарасты қамтамасыз ету үшін графиканы, мәтінді және 
стильді басқару мүмкіндіктерінің кең ауқымын қамтиды. Жүйе Microsoft Office 
SharePoint Server және Microsoft SharePoint Workspace бағдарламаларымен 
біріктіру арқылы жылдам ақпарат алмасуды ұйымдастырады. Microsoft Office 
Fluent пайдаланушы интерфейсі және графикалық мүмкіндіктері PowerPoint 
бағдарламасындағы әсерлі жобаны жылдам аяқтауға арналған. 
Жүйе 
қолжетімділік құқықтарын пайдалана отырып презентацияларды қорғауды және 
қарау процедурасын қарапайым бастауды қамтамасыз етеді. Microsoft 
PowerPoint презентацияларын жасауға және өткізуге арналған бағдарламаның 
жаңа нұсқасы тақырыптарды таңдауға, дизайн опцияларын қосуға, мәтін мен 
суреттерді туралауға мүмкіндік береді. Енді пайдаланушылар бір презентацияда 
әріптестерімен бір уақытта жұмыс істеп, оны кәсіби түрде көрсете алады. 
PowerPoint 2013 сонымен қатар жаңа Баяндамашы өңдеу режимін және кең экран 
үлгілерін ұсынады. Жұмысты жылдам бастау үшін ұсынылған мүмкіндіктер 
жаңа тақырыптарды таңдау процесін бірден бастауға көмектеседі. 
Өзг Бет 
Құжат № 
Қолы 
Күні 
ҚР ИТК 1304043 ОТ Есеп 
Бет 
12 

Пайдаланушылар әртүрлі түс схемаларының таңдауынан тақырыпты таңдай 
алады, содан кейін бір рет басу арқылы сүйіктісін қолдана алады. 
Диаграммаларды, графиктерді және басқа слайд нысандарын үлкейту арқылы 
немесе тінтуірді бірнеше рет басу арқылы аудиторияның назарын 
презентацияңыздың негізгі нүктелеріне бағыттай аласыз. Содан кейін нысандар 
да бірте-бірте азаяды. Пайдаланушыға ғана көрінетін навигациялық тордан 
слайдтарды ретімен және кездейсоқ ауыстырыңыз. Көрермендер оның көрсеткісі 
келгенін ғана көреді. 
Презентацияны екінші экранға кеңейту кезінде параметрлер презентацияның 
қажетті экранда қажетті пішімде пайда болуын қамтамасыз етеді. Бұл қызметкер 
жұмыс істейтін ақпарат әртүрлі форматта болуы мүмкін. Және ол мәтінмен де, 
аудиомен де, бейне және графикалық редакторлармен, көру және ойнату 
бағдарламаларымен, интернет-ақпараттық ресурстармен және т.б. жұмыс істей 
алады. Сондай-ақ ақпаратты компьютерге әртүрлі тәсілдермен енгізуге болады: 
компьютерде мәтінді теру, сканерлеу (t .e). . цифрландыру). 
Кімге, кімге, қашан және не деп жауап бергенін барлығы көруі үшін 
талқыланатын мәтіннің жанына түсініктемелер қосу. Құжаттар әдепкі бойынша 
SkyDrive бұлтында немесе SharePoint жүйесінде нақты уақытта сақталады 
(Интернет қосылымы қажет Microsoft тіркелгісі немесе Microsoft Online Services 
ID). Пайдаланушы барлық әріптестеріне бір файлға сілтемені және оны қарау 
және өңдеу рұқсатымен жібере алады. Барлық қызметкерлер құжаттың соңғы 
нұсқасын көреді. Мамандықтың тағы бір атауы - цифрлық ақпаратты өңдеу 
шебері. Бұл қызметкер жұмыс істейтін ақпарат әртүрлі форматта болуы мүмкін. 
Және ол мәтіндік және дыбыстық, бейне және графикалық редакторлармен, 
қарау және ойнату бағдарламаларымен, интернет-ақпараттық ресурстармен және 
т.б. жұмыс істей алады. Сондай-ақ, ақпаратты компьютерге әртүрлі тәсілдермен 
енгізуге болады: компьютерде мәтін теру, сканерлеу (t .i.e. цифрландыру) мәтінді 
немесе суретті, дайындалған материалдарды басқа тасымалдағыштан (диск, 
флэш-диск және т.б.) тасымалдау.Компьютер операторының қызмет саласы 
жұмыс орнына байланысты. Жұмыс нұсқаларының бірі – сауда ұйымындағы 
тауарлардың электрондық базасына мәліметтерді енгізу. Бұл қарапайым болса 
да, өте жауапты міндет. Баспалар, баспа және интернет-жобалар редакциялары 
қызметкерлеріне шығармашылық жұмыс көбірек. Мұнда міндеттер қарапайым 
теруден, аудио және бейне файлдарды өңдеуге, слайд-шоулар жасауға және т.б. 
дейін өзгеруі мүмкін. сайтында орналастыру үшін. ЭЕМ операторының кәсібін 
бастапқы кәсіпке жатқызуға болады. Біріншіден, оны меңгеру үшін бастапқы 
кәсіптік білім алу жеткілікті. Екіншіден, цифрлық ақпараттық процессор – 
ақпараттық 
жүйелерді 
құру 
негіздерін, 
кәсіби 
деңгейде 
бірнеше 
бағдарламаларды иеленетін ДК пайдаланушысы. Бұл осы салада қосымша білім 
алу үшін жақсы база болып табылады. Компьютер операторы банктерде, 
сақтандыру 
компанияларында, 
сауда-өнеркәсіптік 
фирмаларда, 
колл- 
орталықтарда, баспаларда, веб-сайттарды, мұрағаттарды және т.б. әзірлеумен 
және қызмет көрсетумен айналысатын компанияларда жұмыс істей алады. ЭЕМ 
операторы мамандығы жауапкершілік, еңбекқорлық, табандылық, жинақы 
жұмыс істей білу, көпшілдік сияқты қасиеттерді білдіреді. 
Өзг Бет 
Құжат № 
Қолы 
Күні 
ҚР ИТК 1304043 ОТ Есеп 
Бет 
13 

2.4 Техника қауіпсіздік шаралары 
Техника қауіпсіздік шараларымен танысу. Сонымен жалпы алғанда мына 
техника қауіпсіздік ережелерін сақтау қажет: 
1. Есептеуіш техника бөлмесінде әрбір студент қауіпсіздік техникасының 
ережесін қатаң тәртіпте орындау керек. 
2. Электр тогымен зақымдалған студентке әрбір студент алғашқы көмек 
көрсете білу керек. 
3. Электр тогымен зақымдалған кезде тезірек тоқты өшіріп, зақымдалған 
адамды сымнан босату керек. 
4. Егер демалысы тоқтап қалған болса, онда дәрігер шақырып жасанды тыныс 
алу жәрдемін көрсету керек. Ол минутына 16-18 рет бірқалыпты өту керек және 
қашан тыныс пайда болғанша жасау керек. 
Қауіпсіздік техникасы жарақаттанудың немесе денсаулықтың кенеттен күрт 
нашарлауының себебі болып табылатын қауіпті өндірістік факторлардың жұмыс 
істеушілерге әсерін болдырмауға бағытталған ұйымдастырушылық іс-шаралар 
мен техникалық құралдар жүйесі. Еңбек қауіпсіздігі мәселелері бойынша оқыту 
және нұсқау беру, ғимараттар мен құрылыстарды техникалық қауіпсіз жағдайда 
ұстау, жаңадан құрылған және пайдаланылатын өндірістік жабдықтарды 
қорғаныс және қауіпсіздік құрылғыларымен жабдықтау, жұмысшыларды қауіпті 
және зиянды өндірістік факторлардың әсерінен ұжымдық және жеке қорғаныс 
құралдарын әзірлеу, сондай-ақ жұмысшылар мен қызметкерлерді осы 
құралдармен қамтамасыз етуді ұйымдастыру сияқты шараларды қамтиды. 
Қауіпсіздік техникасы бойынша нұсқаманы қауіпсіздік техникасы жөніндегі 
бас инженер жүргізеді. Қауіпсіз жұмыс әдістерін көрсете отырып, жұмыс 
орнында нұсқау беру ерекше маңызды. Өндірістік стажы мен біліктілігіне 
қарамастан барлық қызметкерлер алты айда бір рет, ал қауіпсіздігі жоғары 
жұмыстарды орындайтын адамдар (дәнекерлеушілер және т.б.) – үш айда бір рет 
қайта нұсқамадан өтуі тиіс. Жұмыс орындары орналасқан цехтар мен өндірістік 
учаскелерде еңбек қауіпсіздігі үшін цех бастықтары мен шеберлер жауапты 
болады. Қауіпсіздік техникасы және өндірістік санитария жөніндегі іс- 
шаралардың жүзеге асырылуын қауіпсіздік техникасы жөніндегі аға инженер 
және кәсіподақ ұйымдары (егер бар болса) бақылайды. Қауіпсіздік техникасы 
жөніндегі аға инженердің нұсқауларын тек кәсіпорын басшысы ғана жоя алады. 
Әрбір кәсіпорында өндірістік жарақаттанудың алдын алу үшін: 
• 
Жұмыстың қауіпсіз әдістері бойынша нұсқау беру; 
• 
Қауіпсіздік ережелерін сақтауды бақылау. 
Үлкен физикалық кернеумен байланысты агрегаттар мен бөлшектерді алу 
кезінде, сондай-ақ жұмыста қолайсыздық туындаған кезде осы жұмысты 
орындау қауіпсіздігін қамтамасыз ететін құрылғылар мен тартқыштарды 
қолданған жөн; Бөлшектеу кезінде ауыр салмақты тораптарды алып тастау, 
тасымалдау және орнату жұмыстардың толық қауіпсіздігіне кепілдік беретін 
құралдармен, қармауыштармен жабдықталған көтергіш-көлік механизмдерінің 
көмегімен жүргізіледі; Оқшауламасы ақаулы немесе жерге тұйықталмаған 
электр аспабын пайдалануға тыйым салынады. 
Өзг Бет 
Құжат № 
Қолы 
Күні 
ҚР ИТК 1304043 ОТ Есеп 
Бет 
14 

Нұсқаулықтарды зерделеуден басқа жұмысқа орналасу кезінде кіріспе 
нұсқама, жұмыс орнында нұсқама, қосымша нұсқамалар және арнайы 
бағдарлама бойынша оқыту көзделеді. Кіріспе нұсқама жұмысқа түсушілерді 
жалпы өндірістік жағдаймен және кәсіпорынның жұмыс ерекшеліктерімен, 
кәсіпорында жұмыс істеу кезінде кездесетін қауіптермен таныстыру мақсатында 
жүргізіледі. Тікелей жұмыс орнындағы нұсқаулық-бұл қауіпсіз 
еңбек 
қабылдаудың практикалық көрінісі. Басқа лауазымға немесе басқа учаскеге 
ауысқан кезде әрбір қызметкер жұмыс орнында арнайы нұсқамадан өтеді. 
Өндірістік санитарияның міндеттері: пайдаланылған газдардың, этилдендірілген 
бензиннің, дизель отынының, қышқылдар мен сілтілердің, еріткіштердің және 
басқа материалдар мен заттардың адамдарға зиянды әсерін жою, жоғары және 
төмен температураларға, өндірістік үй-жайлардағы жоғары ылғалдылыққа және 
адамдардың денсаулығына зиянды әсер етуі мүмкін басқа факторларға жол 
бермеу жөніндегі іс-шаралар. Осы іс-шаралардың сәтті өткізілуін қамтамасыз 
ету үшін автомобиль шаруашылығының әр қызметкері автомобильдерді 
пайдалану, техникалық қызмет көрсету және жөндеу кезінде қолданылатын 
қасиеттерді, сондай-ақ олармен қарым-қатынас ережелерін жақсы білуі керек. 
Қауіпсіз және өнімділігі жоғары еңбектің маңызды шарты 
Өндірістік зиянды жою болып табылады, атап айтқанда: 
• 
Ауа ортасының ластануы; 
• 
Шу мен діріл; 
• 
Қалыпты емес жылу режимі (жобалар, жұмыс орындарындағы төмен 
немесе жоғары температура). 
Жұмыс кезіндегі қауіпсіздік талаптары 
Жұмысқа 
кіріспес 
бұрын, 
қондырғылардың 
инженері 
мен 
электромеханикасы жабдықтардың, компьютерлердің, құралдардың, қорғаныс 
және өртке қарсы құралдардың жай-күйін тексеруі керек.Компьютерді 
пайдалану кезінде қауіпсіздік пен еңбекті қорғаудың барлық ережелерін 
сақтаңыз, атап айтқанда: жұмыс орындарының дисплейлері қорғаныс 
экрандарымен жабдықталуы керек; дисплейдегі сурет айқын, нақты көрсетілген 
болуы керек; кез-келген радиация адам денсаулығы үшін қауіпсіз деңгейге 
жеткізілуі керек; экранда шағылысқа қарсы жабын болуы керек; монитор 
экранынан көзге дейінгі арақашықтық кем дегенде 40-60 см құрайды; үстелдің 
жұмыс бетінің биіктігі кемінде 725 мм болуы керек; жұмыс үстелінде аяқ бөлмесі 
болуы керек; жұмыс орны тіреуішпен жабдықталуы керек. 
Стендтің беті гофрленген және алдыңғы шеті бойымен биіктігі 10 мм болуы 
керек; 8 сағаттық жұмыс кезінде, реттелетін үзілістерде: әр 2 сағаттық жұмыста 
ұзақтығы 15 минут; жүйелік үзілістер кезінде ақыл-ой, көру және бұлшықет 
кернеуін азайту және жою қажет көзге арналған жаттығулар жиынтығы, иық 
белдігі мен қолдың шаршауын басу; техникалық персоналдың үнемі қатысатын 
бөлмелерінде күнделікті дымқыл тазалау қажет.Сіз тек жұмыс істейтін және 
мұқият жабдықталған арнайы киімде, арнайы аяқ киімде жұмыс жасауыңыз 
керек және жұмыс орнында токқа сәйкес жеке қорғану құралдарын қолданыңыз 
нормалар. Қызметкерлердің қолдары, киімдері мен аяқ киімдері әрқашан құрғақ 
болуы керек. 
Өзг Бет 
Құжат № 
Қолы 
Күні 
ҚР ИТК 1304043 ОТ Есеп 
Бет 
15 

Төтенше жағдайлар кезіндегі қауіпсіздік талаптары 
Осы нұсқаулықтың және еңбекті қорғау ережелерінің талаптарының 
бұзылуын анықтаған немесе жабдықтың жұмысындағы ақаулықтың адамдарға 
қауіп төндіретінін байқаған әрбір қызметкер бұл туралы өзінің тікелей 
басшысына хабарлауға міндетті. Жабдықтың ақаулығы адамдарға немесе 
жабдықтың өзіне қауіпті қауіп төндіретін жағдайларда, оны анықтаған 
қызметкер жабдықтың жұмысын тоқтату үшін шаралар қабылдауға, содан кейін 
бұл туралы тікелей басшысына хабарлауға міндетті. Ақауларды жою қауіпсіздік 
талаптарын сақтай отырып жүзеге асырылады.Егер жұмыс кезінде жазатайым 
оқиға орын алса, онда зардап шеккенге жедел медициналық көмек көрсету, оқиға 
туралы тікелей басшыңызға хабарлау және егер бұл адамдардың өмірі мен 
денсаулығына қауіп төндірумен байланысты болса, апат жағдайын сақтау үшін 
шаралар қабылдау қажет. Электр тоғымен зақымданған жағдайда зардап 
шегушіні ток әсерінен мүмкіндігінше тезірек босату қажет, биіктікте жұмыс 
істеген жағдайда оның құлап кетуіне жол бермейтін шаралар қабылдау қажет. 
Жабдықты ажыратқыштар, штепсель коннекторы арқылы ажыратыңыз, 
оқшауланған тұтқалары бар құралмен қоректендіру сымын кесіңіз. Егер 
жабдықты тез өшіру мүмкін болмаса, зардап шеккен адамды токтан босату үшін 
басқа шаралар қабылдау қажет. Зардап шеккен адамды ток өткізетін бөліктерден 
немесе сымдардан бөлу үшін таяқшаны, тақтаны немесе электр тогын 
өткізбейтін құрғақ заттарды қолданыңыз, ал көмек көрсететін адам құрғақ, тоқ 
өткізбейтін жерде тұруы керек немесе диэлектрлік қолғап киюі керек. 
Өзг Бет 
Құжат № 
Қолы 
Күні 
ҚР ИТК 1304043 ОТ Есеп 
Бет 
16 

ҚОРЫТЫНДЫ 
Оқу тәжірибесін өту барысында ақпарат кәсіби қызметтегі мәліметтердің 
маңызды көзі болып табылады деген қорытынды жасауға болады. Ақпаратты 
талдау және өңдеу нәтижесінде басқару шешімі пайда болады. Басқарушының 
және жалпы басқару аппаратының ұйымдастырушылық және практикалық 
қызметі заманауи және нақты ақпарат алуға байланысты. 
Заманауи ақпараттық технологиялар тиімді басқару мүмкіндіктерін 
кеңейтеді, барлық деңгейдегі менеджерлер мен ұйымдардың басшыларын негізгі 
басқару шешімдерін қабылдау үшін қажетті экономикалық және әлеуметтік 
ақпаратты өңдеу мен талдаудың соңғы әдістерімен қамтамасыз етеді. 
Сондай-ақ Word мәтіндік процессоры, онымен қалай жұмыс істеу керек 
және ол пайдаланушыларға қандай мүмкіндіктер беретіні туралы білім алды, 
оның әртүрлі және пайдалы функцияларының үлкен ассортименті арқылы 
құжаттармен жұмысты айтарлықтай жеңілдетуге көмектеседі. 
Тағылымдама барысында бастапқы кәсіби дағдылар игерілді: 
- ақпаратты іздеу, өңдеу және сақтау үшін мәліметтер қорын басқару 
жүйелерін қолдану; 
- қазіргі білім беру технологияларын пайдалана отырып, өз мүмкіндіктерін 
талдау, жаңа білім алу. 
- кәсіптік қызметтің типтік міндеттерін шешу; 
- персоналды басқарудың заманауи технологияларын қолдана білу 
Кәсіби дағдылар: 
-әртүрлі қызмет салаларында негізгі экономикалық білімді пайдалану; 
- басқару саласында қолданылатын ақпаратты жинау, сақтау және өңдеудің 
компьютерлік әдістерін; 
- өзінің кәсіби қызметінде нормативтік-құқықтық құжаттарды іздеу, талдау 
және пайдалану дағдыларын меңгеруі; 
- басқару шешімдерін талдау және қалыптастыру үшін қолданылатын 
бағдарламалық жүйелермен жұмыс істеу дағдыларының болуы; 
- ДК-де жұмыс істеу кезінде заманауи ақпараттық технологиялардың 
бағдарламалық өнімдерімен жұмыс істеу дағдысының болуы; 
- ДК-де және Интернетте жұмыс істеу кезінде ақпаратты қорғау дағдыларын 
меңгеру; 
- жобаны, технологиялық және өнім инновацияларын енгізу бағдарламасын 
немесе ұйымдық өзгерістер бағдарламасын басқару; 
Осылайша, оқу тәжірибесінің мақсатына қол жеткізілді, оқу тәжірибесі 
барысында жалпы мәдени, жалпы кәсіптік және кәсіптік құзыреттіліктер 
бекітіліп, бастапқы кәсіптік дағдылар мен бастапқы кәсіптік дағдылар алынады. 
Өзг Бет 
Құжат № 
Қолы 
Күні 
ҚР ИТК 1304043 ОТ Есеп 
Бет 
17 

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 
1. 
Дербес компьютерге аппараттық және бағдарламалық бөлігіне 
профилактикалық қызмет көрсету (altstu.ru) 
2. 
Жеке компьютердің негізгі элементтерінің құрамы мен мақсаты 
(https://ppt-online.org) 
3. Бағдарламалық қамтамасыз етуді сүйемелдеу (wikipedia.org) 
4. Автоматтандырылған ақпараттық жүйелерді әзірлеу және пайдалану. 
Орта кәсіптік білім беру мекемелерінің студенттеріне арналған оқу құралы / Э. В. 
Фуфаев., Д. Э. Фуфаев 
Өзг Бет 
Құжат № 
Қолы 
Күні 
ҚР ИТК 1304043 ОТ Есеп 
Бет 
18