Әлеуметтік- гуманитарлық ғылымдар және өнер институты

Қазақ ұлттық қыздар педагогикалық университеті

Әлеуметтік- гуманитарлық ғылымдар және өнер институты

Мәдени-тынығу жұмысы 1 курс

СӨЖ

Тақырыбы:

Танымдық процестер.

Орындаған: Исахан Аяулым 

Тексерген:Кулымбаева Алмагуль 

Танымды

қ процестер.

Зейін 

 

Қаблыдау 

 

Т

үйін 

 

Ес 

 

Қиял 

 

С

өйлеу 

 

Ойлау 

.

Зейін

Зейін - адамның психикалық әрекетінің белгілі бір нәрсеге бағытталып шоғырлануы. 

Адам өмірінде зейіннің алатын орны зор. 

Әсіресе, таным процесінде, білім алу ісінде маңызы ерекше. Шәкірттің сабақты 

түсіне қоймауы, есінде дұрыс сақтай алмауы, тапсырманы орындауда қате жіберуі 

оған дұрыстап зейін қоймаудан болады.

Зейін қою, көбінесе, адамның айналысып жатқан іс-әрекетінің сипаты мен 

маңыздылығына байланысты. Сондай-ақ, ол адамның жеке бас ерекшеліктеріне, оның 

мүддесіне, талап-тілегіне, мақсат-мұратына, ерік-жігер сапаларына, 

темпераментіне , мінез бітіміне байланысты болады. 

 

Қабылдау

Егер түйсік сыртқы дүние заттары мен қүбылыстарының жеке 

қасиеттері мен сапаларының миымызда бейнеленуі болса, қабылдау 

заттар мен құбылыстардың мида тұтастай бейнеленуі болып 

табылады.

Қабылдауда заттар мен құбылыстардың түсі, дыбысы, дәмі, иісі, 

формасы т. б. қасиеттері тұтас күйінде бейнеленеді. 

Мысалы, алманы қабылдауды алайық. Мүнда біздің анализаторларымызға 

оның қызыл түсі, хош иісі, тәтті дәмі т. б. осындай қасиеттері бір 

мезгілде эсер етеді де, миымызда түтас зат бейнесі пайда болады. 

 

Т

үйін

Сыртқы дүние заттары мен құбылыстарының жеке 

қасиеттерiнiң сезiм мүшелерiне тiкелей әсер етуiнен пайда 

 болған мидағы бейнелердi түйсiк деп атайды.

Мәселен, жолдасыңнан көзiн жұмуын өтiнiп, оның алақанына 

белгiсiз бiр затты тигiзсең, сосын одан оның не екенiн сүрасаң, ол: 

“қатты, жылтыр, мұздай, жүмсақ, жылы, кедiр-бұдыр бiр нәрсе” 

деп жауап бередi. Заттардың нақты атауы емес, тек түрлi

қасиеттерiн бiлдiретiн осы сөз тiркестерi түйсiк болып 

табылады.

 

Ес

Ес - адамның бұрын көрген, естіген, білген нәрселері мен 

бейнелерін ойында ұзақ уақыт сақтап, қажет кезінде қайта 

жаңғырту қабілеті, жүйке жүйесінің негізгі қызметтерінің 

бірі. Адамның есте сақтау қабілеті үнемі дамып, жетіліп 

отырады.

 

Қиял - сыртқы дүние заттары мен қүбылыстарының 

субъективтік образдарын қайтадан жаңартып, өндеп, 

бейнелеуде көрінетін, тек адамға ғана тән психикалық 

процесс.

 

Қиял

С

өйлеу

Сөйлеу - адамның тілдік амалдар арқылы пікір, 

ой білдіру әрекеті. Сөйлеу анатомиялық 

мүшелердің қатысуымен іске асқанымен, негізінен, 

адамның психикалық қабілетіне, қоғамдағы пікір 

алмасу тәжірибесіне сүйенеді.

 

Ойлау

Ойлау - объективті шындықты белсенді бейнелеудің жоғарғы формасы, 

дүниені тану мен игерудің жоғарғы сатысы, тұлғаның танымдық әрекеті.

Ойлау формалары мен құрылымдарында адамзаттың бүкіл танымдық және 

 тарихи-әлеуметтік тәжірибесі, материалдық және рухани мәдениеті

дамуының басты нәтижелері қорытылып, бекемделген. Сыртқы дүниені 

толык тануға түйсік, қабылдау, елестер жеткіліксіз болады. Біз тікелей біле 

алмайтын заттар мен құбылыстарды тек ойлау аркылы ғана білеміз.

 

Назарлары

ңызға Рахмет!