Эмбриология
жүктеу/скачать 74,38 Mb. Pdf көрінісі
|
Гистология, эмбриология, цитологияАфанасьев 11
| Қалпына келуі.
Ұсак кан және лимфа тамырлары регенерацияға кабілетті. Закымдалғаннан кейін тамыр кабырғасынын акауының калпына келуі эндотелийдің регенерациясы мен өсуінен басталады. Бірінші тәуліктін соңында, екінші тәуліктің басында закымдалған жерде эндотелийлік жасушалардың көптеп бөлінуі байкалады. Закымдалған тамырдың бүлшык ет жасушаларынын калпына келуі, тамырдың баска тіндік элементтерімен салыстырғанда, баяу жүреді және толык калпына келмейді. Олардын калпына келуі жартылай миоциттердін бөлінуі мен перициттердін диффе- ренциялануы аркылы өтеді. Эластикалык элементтер нашар дамиды. Орта және ірі тамырлар толык жарылған жағдайда кабырғасының регенерация сы оперативтік араласусыз жүрмейді, бірак бұл аймакта кан айналымының калпына келуі ерте байкалуы мүмкін. Ол бір жағынан коллатеральды тамырлардың компенсаторлык қайта кұрылуына байланысты жүрсе, екінші жағынан — жаңа ұсак тамырлар — кылтамырлардын дамуы мен өсуінін нәтижесінде іске асырылады. Қылтамырлардың жаңадан кұрылуы артерио- лалар мен венулалардың эндотелийлік жасушаларынын цитоплазмасының бүртік тәрізді ісінуінен басталады, кейін эндотелийлік жасушалар бөлінуге ұшырайды. Эндотелийлік бүртіктін өсуі барысында онда куыс пайда бола ды. Эндотелийлік бүртіктің дамуы мен өсуіне перициттер катысады, олар өздерінің өндіріп шығарған факторларымен эндотелиоциттердің пролифера- циясына эсер етеді. Мұндай тұйык аякталатын түтікшелер бір-біріне карама- карсы өседі және үштарымен бірігеді. Олардың арасындағы цитоплазмалык 13.3. Жүрек 423 тоскауылдар жұкарады және жарылады, ал жаңадан калыптаскан кылтамырда кан айналымы басталады. Закымдалғаннан кейін, кан тамырларына карағанда, лимфа тамырларынын калпына келуі баяу өтеді. Лимфа тамырларынын регенерациясы эндотелийлік түтікшелердін дистальды ұштарының бүршіктенуі немесе лимфалык кыл- тамырлардың әкетуші тамырларға кайта күрылуы аркылы жүреді. 13.3. ЖҮРЕК Жүрек ( сог) — қанның жылжуын камтамасыз ететін негізгі мүше. Дамуы. Жүректің алғашкы бастамасы дамудың 3-ші аптасынын басында үзындығы 1,5 мм эмбрионда, спланхнотомныңвисцеральдыжапыракшасынын астында орналаскан, мезенхима жасушаларының жүп жиынтығы түрінде пай- да болады. Кейін бүл жиынтыктар 2 ұзын түтікшеге айналып, оларға жана- сып жаткан мезодерма спланхнотомының висцеральды жапыракшасымен бірге дененін целомдык куысына барып түйіседі (13.19-сурет). Кейініректе мезенхималык түтікшелер бір-бірімен косылады және олардын қабырғасынан эндокардтың тіндік элементтері пайда болады. Мезодерма спланхнотомынын висцеральды жапыракшасынын бүл түтікшелерге жанаса жакын орналаскан аймағы миоэпикардиальды табакшалар деп аталады. Соңғылар эндокардтың бастамасына жакындап, оны сыртынан коршайды және бір-бірімен бірігеді. Бұл үдеріс краниокаудальды бағытта жүреді. Басында болашак жүректің карыншалык, одан кейін жүрекшелік және синустык-жүрекшелік аймактары пайда болады. Миоэпикардиальды табакшалар екі бөлікке дифференциялана- ды: мезенхималык түтікшеге жанамалас орын тепкен ішкі бөлігінде бағаналы кардиомиобласттар, ал сырткысында эпикардтың тіндік элементтері орнала- сады. Миокардтың бастамасының жасушалары — кардиомиобласттар бөліне бастайды және кардиомиоциттерге дифференцияланады (9-тарауды караңыз). Олардың көлемі ұлғая бастап, ұрыктын дамуының екінші айында көлденен жолактығы бар миофибриллалар пайда болады. Z-жолақтар саркотубуляр- лык тормен және жасушалык мембрананың көлденең ойыстануларымен (Т-жүйелер) бір уакытта пайда болады. Бір-бірімен байланысушы кардио- миоциттердің плазмолеммаларының кейбір тұстарында десмосомаға ұксас күрылымдар анықталады. Кардиомиоциттерде калыптасып келе жаткан мио фибриллалар да плазмолеммаға бекиді, кейін ол жерде ендірме дискілер да- миды. 2-ші айдың соңында өткізу жүйесінін калыптасу белгілері пайда бола ды, оның кардиомиоциттері көп ядролығымен және миофибриллярлык аппаратының баяу дифференциялануымен ерекшеленеді. 4-ші айға карай жүректің өткізу жүйесінің барлык бөлімдерінің дамуы аякталады. Сол жак карыншаның бүлшык ет тінінің дамуы, оң жакка карағанда, жылдамдау жүреді. Жүрекше-карыншалык және карынша-тамырлык жүрек какпакшалары эндокардтың дупликатурасы түрінде дамиды. |