Эмбриология

4.2. Жасушаның қурылымдық компоненттері
83
I 
II 
111
6
4.1 6-сурет. Микрофиламенттер және микротүтікшелер: а — схема; б — микро- 
фотографиялар (иммунофлюоресцентті талдау); б I — тышқанның фибробласт- 
тар жасушаларының культурасындағы микротүтікшелер (тубулин); 6ІІ — жасуша 
культурасындағы актинді микрофиламенттер; 6ІІІ — шошқаның эмбрионалдық 
бүйрегінің жасуша культурасындағы аралық филаменттер
Аралық филаменттер.
Олар жіңішке (Ю нм), тармакталмайтын, көбінесе 
шоғырлар түрінде орналаскан жіптер тәрізді болады. Әр түрлі тіндердін жасу- 
шаларында олардың нәруыздык кұрамы әркилы болып келеді. Мысалы, 
терілік эпителийде аралык миофиламенттердін күрамына кератин кіреді. 
Эпителийлік жасушаларда кератинді аралык филаменттердін шоғырлары 
десмосомаларға жанаса орналасатын тонофиламенттерді құрайды. Мезенхи-

84
4-Тарау. Жасуша туралы ілім (жалпы цитологияның негіздері)
манын туындылары болып табылатын жасушалардын (мысалы, фибробласт- 
тардың) аралык филаменттерінің кұрамына баска нәруыз — дәрумен кіреді; 
бұлшык ет жасушаларында десмин аныкталады; жүйке жасушаларындағы 
нейрофиламенттердің кұрамына баска ерекше нәруыз енеді. Аралык микро- 
филаменттердің кызметі тіректік-каркастык, бүл фибриллярлык кұрылымдар 
микротүтікшелер және микрофиламенттер тәрізді лабильді емес. Клиникада 
әр түрлі ісіктердің тіндік негізі, иммуноморфологиялык әдістердін көмегімен, 
олардың аралык филаменттерінін нәруыздары бойынша аныкталады. Бұл диа­
гностика үшін және ісіктерге карсы химиотерапиялык препараттарды тандау 
кезінде өте маңызды.
Микротутікіиелер
(microtubuli
). Жасушаларда микротүтікшелер біркатар 
уакытша (
интерфазалық жасушалардың цитоқаңқасы, бөліну уршықіиасы)
немесе түракты 
(центриольдер, кірпікшелер, қылшықтар)
кұрылымдарды 
кұрауға катысады. Микротүтікшелер тік, тармакталмаған үзын іші куыс ци- 
линдрлер (4.17-сурет) болып табылады. Олардың сырткы диаметрі 24 нм 
шамасында, ішкі куысының ені 15 нм, ал кабырғасының калындығы 5 нм 
болады. Микротүтікшелердің кабырғасы тығыз орналастырылған диаметрі 
5 нм шамасында болатын, дөнгелекше суббірліктерден кұралады. Элек- 
тронды микроскопта микротүтікшелердін көлденең кесіндісінде көбінесе 
13 суббірліктен тұратын біркабатты сакинаны көреміз. Әр түрлі негіздерден 
(карапайымдылардың кірпікшелері, жүйке тінінің жасушалары, бөліну 
ұршыкшасы) бөлінген микротүтікшелердің кұрамы ұксас және бәрінде де ту- 
булин нәруызы бар.
Тазаланған тубулиндер кейбір нактыланған жағдайларда жасушаның 
ішінде орналасатын микротүтікшелерге тән көрсеткіштерімен сипатта- 
латын микротүтікшелерге жинакталуға кабілетті. Колцихиннің алкалои- 
дын косу микротүтікшелердін өздігінен жиналуын токтатады да, бүрыннан

жүктеу/скачать 74,38 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: