Эмбриология
жүктеу/скачать 74,12 Mb. Pdf көрінісі
|
| 1 1 .1 0 -сур е т.
А д а м н ы ң үл к е н м и ы қ ы р т ы с ы н ы ң а д а м н ы ң ж а с ы н а б а й л а н ы с т ы ө з г е р іс т е р і (н е й р о г л и о т а м ы р л ы қ а н с а м б л ь д е р ) (Л . К. С е м е н о в а , В .А . В а с и л ь е в а , Т .А . Ц е х м и с т р е н к о б о й ы н ш а ): III, IV, V — үл к е н м и д ы ң қ ы р т ы с ы н ы ң т а б а қ ш а л а р ы (қ а б а т т а р ы ). 1 — н е й р о н д а р д ы ң т о п т а р ы ; 2 — г л и о ц и т т е р ; 3 — ж ұ л д ы з т ә р із д і ж а - с у ш а л а р ; 4 — п и р а м и д а л ы қ н е й р о н д а р ; 5 — д е н д р и т т ік ж ә н е а к с о н д ы қ а р б о р и з а - ц и я л а р ; 6 — в е р т и к а л д ы д е н д р и т т ік ш о ғы р л а р ж ә н е р а д и а л д ы т а л ш ы қ т а р ш о ғы р ы ; 7 — қан т а м ы р л а р ы 342 11 -Тарау. Жүйке жүйесі анык ажыратылады, интернейрондардын барлык түрлері саралануының жоғары шегіне жетеді; барлык ансамбльдерде талшықтардың меншікті көлемі жасушалык элементтердің меншікті көлемінен бірталай жоғары; кыртысішілік артериялардың диаметрі және кабырғасының калындығы әжептәуір өседі. 18 жаста қыртыстың ансамбльдік кұралуы өзінін архитектоникасынын негізгі параметрлері бойынша ересектердің деңгейіне жетеді. Ересектерде, нәрестелермен салыстырғанда, кыртыстың көлемінің бірлі- гіндегі нейрондардың саны азаяды. Азаюына нейрондардың бір бөлігінің опат болуы себеп, дегенмен, негізгі себеп жүйкелік талшыктардың және нейро- глиянын каулап өсуі болып келеді, бұл кыртыстың калындығының артуына және нейрондардың механикалык «ығыстырылуына» әкеледі. Нәрестелерде ортаңғы мандай катпарларынын нейрондарында хроматофилді зат болмайды, оның саны бала 3—6 айлык болған кезде көбейеді, ал екі жаста ересектердегідей мөлшерге жетеді. Қыртыстың кейбір аймактарында (ортаңғы және төменгі мандай катпарлары, ортаңғы және төменгі самай катпарлары т.б.) аксондардын айналасында миелинді кабаттың калыптасуы бала туғаннан кейін жүреді. Орталык жүйке жүйесіндегі картайған шактағы өзгерістер негізінен ми тамырларының склероздык өзгерістерімен байланысты. Қартайғанда мидың жұмсақжәне торлы кабыкшалары калындайды. Оларда әктің тұнбалары пай- да болуы мүмкін. Үлкен мидың кыртысының, басқаларынан бұрын мандай және төбе бөлігінің атрофиясы байкалады. Қыртыстың көлемінің бірлігінде нейрондардың саны кемиді, бұл негізінен жасушалардың опат болуына тәуелді. Нейрондардың көлемі кішірейеді, жарым-жартылай базофилді заты- нан айрылады, ядролары тығызданып, олардың контурлары кедір-бүдыр бола бастайды. Қыртыстың кимылдаткыш аймағының V кабатының пирамидалык нейрондары және мишыктың алмұрт тәрізді жасушалары басқалардан жылдамырак өзгереді. Жүйке жүйесінің әр түрлі бөліктерінің нейрондарында липофусцин түйіршіктері жинакталады. 1 1 .7 . ОРТАЛЫҚ ЖҮЙКЕ ЖҮЙЕСІНІҢ ҚАНМЕН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТІЛУІ (ТАМЫРЛАНУЫ) Жұлынның канменен камтамасыз етілуі, оған алдыңғы және арткы түбіршектермен бірге кіріп, жұмсак ми кабыкшасында артериялық тор кұрайтын, алдыңғы және арткы түбіршектік артериялар аркылы іске асыры- лады. Бұл жерде ұзына бойлык, артериялар калыптасады, олардың ішінде бас- тысы алдыңғы жұлын артериясы, ол алдыңғы орталык саңылаумен өтеді. Сұр затта кылтамырлык тор, ак заттағыға карағанда, тығызырак. Жүлын көктамырлары артериялармен косарласпайды. Жұлынның шеткері аймағынан және алдыңғы орталык саңылаудан келетін ұсақ көктамырлар жұмсак ми кабыкшасында, жүлыннын дорсалды үстіңгі бетінде өте тығыз болып келетін өрім кұрайды, сол жерден кан вентралды және дорсалды түбіршектермен ере жүретін көктамырларға барып кұяды. Бас миынын артериалдык тамырлануы ішкі ұйкы және, ми негізінде базилярлык артерияға бірігетін, омыртка артерияларымен жүргізіледі. Бұл 11.7. Орталық жүйке жүйесінің қанмен қамтамасыз етілуі (тамырлануы) 343 1 1 . 1 1 - с у р е т . Г е м а т о э н ц е ф а л д ы қ т о с қ а у ы л д ы ң қ ү р ы л ы с ы (с х е м а ): 1 — ге м о - қ ы л т а м ы р д ы ң э н д о т е л и і; 2 — б а з а л ь д ы м е м б р а н а ; 3 — а с т р о ц и т т ің д е н е с і; 4 — а с т р о ц и т т е р д ің ө с ін д іл е р ін ің т а б а қ ш а л ы а я қ т а м а л а р ы ; 5 — н е й р о н ; 6 — н е й р о н д а р д ы ң ө с ін д іл е р і (н е й р о п и л ь ); 7 — о л и г о д е н д р о г л и о ц и т артериялардын тармактары жұмсак ми кабыкшаларына өтеді, ол жерден үсак бұтакшалар мидың затына бағыт алады. Бас миының сұр затындағы кылтамырлык тор бул жерде де, ак. затка карағанда, тығызырақ. Ми кылтамырларының эндотелийлік каптауы үзіксіз және жаксы дамыған базаль ды мембранасы болады. Бұл жерде жүйке тінінің және канның араларында тандамалы зат алмасу жүреді, оған гематоэнцефалдык деп аталатын тоскауыл да катысады. Тінмен канның арасындағы зат алмасудың тандамалылығы қылтамырлардың морфологиялык, ерекшеліктерінен (жаксы дамыған десмо- сомалары бар түтас эндотелийлік жабу, тығыз базальдык мембрана) баска, глиоциттердің, алдымен астроциттердің, кылтамырлардың үстінде нейрон- дарды тікелей кан тамырының кабырғасымен түйісуден сактайтын, кабат күрауы да болып табылады (11.11 -сурет). жүктеу/скачать 74,12 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|