Эмбриология
жүктеу/скачать 74,12 Mb. Pdf көрінісі
|
| Артериолалар
Артериолалар диаметрі 50-100 мкм-ден жоғары емес ең ұсак бұлшык етті артериялык тамырлар болып, бір жағынан артериялармен байланысса, екінші жағы біртіндеп кылтамырларға жалғасады (13.6-сурет). Артериолаларда жал- пы артерияларға тән үш кабыкша сакталынады, бірак жұка болып келеді. Бұл тамырлардың ішкі қабықшасы базальды мембранада орналаскан эндотелийлік жасушалардан, жұка эндотелий асты кабатынан және жұка ішкі эластикалык мембранадан тұрады. Ортаңғы қабықи/а айналмалы бағытта орналаскан жазык бүлшык ет жасушаларының 1—2 кабатынан кұралады. Прекылтамырлык артериолаларда (прекылтамырларда) жазык бұлшык ет жасушалары жеке-жеке орналасады. Олардың арасындағы аракашыктык дистальды бөлімдерінде арта түседі, бірак олар прекылтамырлардың артери- оладан шыккан және прекылтамырдың кылтамырларға бөлінген жерлерінде ■ 4 ---------------------- 13.4-сурет. Бұлшық етті артериялар және веналар. Микросуреттер: а — артерия- ның эластикалык қаңқасы (көлденең кесінді, бояуы — орсеин): 1 — ішкі эластикалык мембрана; 2 — сыртқы эластикалык мембрана; 3 — эластикалык талшыктар; б — артерия және көктамыр (көлденең кесінді); 1 — ішкі қабықша; 2 — ортаңғы кабык ша; 3 — сыртқы қабықша; артерияның куысы ашық; көктамыр кабыскан күйде; в — артерия және көктамыр (көлденең кесінді): 1 — ішкі қабыкша; 2 — ортаңғы кабықша; 3 — сыртқы қабықша; артерияның қуысы ашык; көктамыр кабысқан күйде 4 0 2 13-Тарау. Жүрек-қан тамырлар жүйесі 13.5-сурет. Микроайналым арнасының тамырлары (Ю. И. Афанасьев бойынша кесте): 1 — артерия; 2 — кектамыр; 3 — артериолалар; 4 — қылтамырлар; 5 — ве- нулалар; 6 — артериоловенулярлық қосылыстар; 7 — лимфалық қылтамыр; 8 — лимфа тамырлары. Жуан сызықтармен қан мен лимфаның ағу бағыты; жіңішке сызықтармен — трансқылтамырлық алмасу бағыты көрсетілген міндетті түрде болады. Артериолаларда, эндотелиоциттер мен жазык бұлшык ет жасушаларының өзара тығыз байланысын камтамасыз ететін, эндотелийдің базальды мембранасы мен ішкі эластикалык мембранасында үзілген аймактары байкалады (13.6-суретті караңыз). Мұндай байланыстар акпараттың эндоте- лиоциттерден жазық бұлшык ет жасушаларына өтуіне ыкпалын тигізеді. Мы- салы, бүйрек үсті безі қанға адреналин бөліп шығарғанда, эндотелий жазык бұлшық ет жасушаларының жиырылуына эсер ететін фактор бөлін шығарады. Бұлшык ет жасушаларынын арасында аз мөлшерде эластикалык талшыктар орналасады. Сырткы эластикалык мембрана болмайды. Сыртқы қабықи/а борпылдак талшыкты дәнекер тінінен тұрады. Эфферентті жүйке талшыктарымен жүйкеленетін, айналмалы бағытта орналаскан бұлшык ет жасушаларынын жиырылуы аркылы мүшелерге канның келуін реттейтін артериолаларды И. М. Сеченов кызметтік тұрғыдан «тамырлар жүйесінін шүмектері»деп атаған. Қылтамырдың преқылтамырлык артериолалардан бөлінер жерінде, кылтамырлардың сағасында айналмалы бағытта жаткан жазык бүлшык ет жасушаларынын орналасуына байланысты түзеліп, прекылтамырлык жұм кызметін аткаратын тарылуы болады. |