Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

жүйке  жүйесінің  зақымдалуынан 

туындайтын психикалық ауру. Адам- 

ның  миы  әртүрлі  жағдайларға  бай- 

ланысты  ауруға  шалдығуы  мүмкін. 

Ми зақымдалған кезде оның жоғары 

жүйке қызметі өзгеріске ұшырайды. 

Адамның  қабылдауы,  ойлауы,  көз- 

деген  әрекеті  бұзылады.  Балаларда 

С.б.  әртүрлі  кезеңде  орталық  жүйке 

жүйесінің  зақымдалуынан  болады. 

Біреуінде  зақымдану  құрсақта  жат- 

қан  кезде  болса,  енді  біреуінде  ту- 

ғаннан  кейін  3  жасқа  дейін  болады. 

Процестің өзін тікелей миға әсер ет- 

кен дәл осы кезеңде оның зақымда- 

нуын  органикалық  зақымдану,  ал 

балалардың  өздерін  олигофренопе- 

дагогикада олигофрендер деп атайды.

Санасына  зақым  келген,  санасы  бү- 

лінген балалардың психикасын пси- 

хологияның арнайы саласы – дефек- 

тология  ғылымы  қарастырады.  Ба- 

лалардың  орталық  жүйке  жүйесінің 

бұзылуы  әртүрлі  себептерге  (әйел- 

дердің  жүкті  кезде  жарақаттануы, 

анасының  немесе  баласының  жұқ- 

палы аурулармен ауыруы, анасының 

теріс  резус-факторы,  зат  алмасудың 

бұзылуы және т.б.) байланысты бола-

ды. Ал мидың зақымдануынаң жоға- 

ры  жүйке  жүйесінңи  қызметі  қатты 

бүлінеді.  Бұдан  бүкіл  психикалық 

процестердің дамуы бұзылады. Кей- 

де 3 жастан кейін де баланың санасы 

бүлінуі  мүмкін.  Оған  әртүрлі  жа- 

рақаттар, мидың қабынуы, психика- 

лық аурулар және т.б. себеп болады.

Бұдан  балалардың  бүкіл  психика- 

лық процестері – ойлау, сөйлеу, есте 

сақтау,  қабылдау  және  т.б.  қабілет- 

терінің  дамуы  бұзылады.  Ақыл-ойы 

кем  мектеп  оқушыларындағы  басты 

белгі  және  психикалық  ерекшелік  – 

ойлау процестерінің жетілмеуі (атап 

айтқанда, ой қорытындылаудың, тал- 

дап  жинақтаудың  нашарлығы)  бо-

лып табылады. Мұның бәрі сананың 

бүлінуінен болады.

САНДЫРАҚ  –  ойлаудың  бұзылуы, 

мағынасыздық,  шынайылыққа  және 

ойша  пайымдауға  сәйкес  келмейтін, 

сонымен  бірге  субъектіге  қате  пікір 

екенін түсіндіруге мүмкін болмайты-

нын  білдіретін  түсінік.  С.  көптеген 

психикалық  аурулардың  белгісі,  яғ- 

ни  оның  мазмұны  әртүрлі  болуы 

мүмкін;  қуғынға  ұшырау,  улану, 

қызғаншақтық,  маңыздылық  т.с.с. 

С.-тың  екі  түрі  бар:  біріншісі,  ког-

бұзылғанында – ауру өзінің ауытқы- 

ған  сандырақтарын  субъективті  дә- 

лелдеулерін «логикалық» жолмен бе- 

кітеді, екіншісі, сенсорлық сфераның 

бұзылғанында  –  аурудың  кейбір  си- 

паты,  қиял  мен  фантазия  басым  бо-

луымен  өтеді.  Кейбір  жағдайларда