Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

психология  ғылымдарының  тари- 

хында Сеченовтың орны ерекше. Ол 

Мәскеу  университетінің  медицина 

факультетіне түсіп оның сол кездегі 

атақты  ғалымдар  Грановский  мен 

Кудрявцевтардың  лекцияларынан 

молынан  сусындауы,  сондай-ақ  сол 

кездегі  аты  шулы  орыс  дәрігері 

С.П.Боткинмен  танысуы  Сеченов- 

тың ой-өрісін әрмен қарай кеңейтіп, 

ерекше  ықпал  етіп,  оның  ғылыми 

жұмыспен  айналысуына  зор  түрткі 

болады.

тетті  бітіргеннен  кейін  ғылыми  жұ- 

мысқа даярлану үшін шетелге кетеді. 

Онда  жаратылыстану  ғылымының 

алдыңғы қатарлы өкілдерімен кезде- 

сіп, олардың зерттеу практикасымен 

танысады.  Сол  уақыттың  өзінде-ақ 

оның «Алкогольден қатты уланудың 

организмге әсері» деген еңбегі ғалым 

жұртшылықтың  назарын  бірден өзі- 

не аударады. 1860 жылы ол Ресейге 

қайтып  оралып  Медико-хирургия- 

лық  академияның  профессоры  бо- 

лып орналасады.

Сеченов  бұрын  ешкім  зерттеуге  ба- 

тылы  бармаған  миға  лаборатория 

жағдайында зерттеу жүргізді. Ол мы- 

надай  қарапайым  тәжірибе  жасады: 

құрбақаның  үлкен  жарты  шарларын 

аралық  мидың  тұсынан  тіліп  алып 

тастап,  оның  аяғын  қышқылмен  ті- 

тіркендіріп, оған жауап беретін реф- 

лекстің  қандай  жылдамдықпен  та- 

райтынын анықтады. Мидың тілінген 

жеріне ас тұзының кристалын салған- 

да рефлекс тежелуге ұшыраған.

Бұл құбылыс рефлекстік реакцияның 

пайда болуын мидың бөгей алатын- 

дығын айқын көрсеткен. Сеченовтың 

ми  қабығында  қозумен  қатар  теже- 

лу  процесі  қызмет  атқарады  деген 

пікірді  психиканың  табиғатын  ғы- 

лыми  тұрғыдан  түсіндірген  тұңғыш 

пікір  еді.  Сеченов  өз  еңбектерінің 

бірінде  адамның  жұмыс  істеу  қа- 

білеті  мен  шаршауына  байланысты 

физиологиялық мәселелерді зерттеп,