Қ. К. Кеулшжаев н. А. ҚУдайбергенов бухгалтерлік есеп теориясы және негіздері
БУХГАЛТЕР ЛІК ЕСЕНИН ТТЖЫРЬМДАМАЛАРЫ ЖЭНЕ ПРІШЦітТЕРІ
жүктеу/скачать 52,68 Kb.
|
| БУХГАЛТЕР ЛІК ЕСЕНИН ТТЖЫРЬМДАМАЛАРЫ ЖЭНЕ ПРІШЦітТЕРІ
^ * Бухгалтерлік есептің стандарттары • және тұжырьшдамалық негізі Стандарт сөзі ағьшшьш тілінен аударғанда үлгі, норма деген мағьшаны білдіреді. Ал бухгалтерлік есеп стандартгары дегеніміз кэсіпорындағы есеп жүмысын дүрыс жүргізуцің және құжагтарды дүрыс толтыруцьщ ережесі больш табылады. Әрбір осьшдай ереже бухгалтерлік есептің әдістері мен тәсілдерін, мэні мен матынасын жэне термннояогиясын анықтайды. Бухгалтерлік есеп пен қаржьшық есеп беру стандарггарьшьщ қай-қайсының болмасын ез мақсаты, қолданылу аясы (орны), анықгамасы, қолданысқа (күшіне) енген уақьггы және мазмұны болады. Мақсшпы. Бүл бапта стандарттың қандай мақсатқа арналып шығарылғандығы жэне есеп мәселелері қысқаша баяндалады. Қолданылу аясы (орны). Стандарттың пайдаланылатын жерлері мен қандай жағдайда (жерлерде) қолданылмайтындығы осы бапта жазылады. Аныцмамасы Стандарттағы келтірілген негізгі терминдерге түсінікгеме берілетін бап болып табылады. Қолданысца (кушіне) енген уацыты. Стандарттьщ қай уақыттан бастап кұшіне енетіндігі осы бапта жазылады. Мазмүны. Бұл бапта кэсіпорыішың есев саясатына түсінік беріледі. Кей кездерде стандартгың қосымшаларьі да жарыққа шығуы мумкііі. Бүл қоеымшада жаңа стандарттьщ басқа қай елдерде қсілданылЕандығы жазЬтлып және оған қоса мысалдар берілуі де мумкін. Бухгалтеряіқ есеп пен қаржылык есеп беру стандартгары хаяықаралық жэне ішкі болып екі түрге бөлінеді. Халықаралық станщртты , қаржьшық : есеп беру стандартын дайындаудьщ2-тарау. Бухгалтерлік есептіц тржырымдамалары... ♦ 1 7 (жасаудың) халықаралық комитет! жасап шығарады. Ал ішкі бухгалтерлік есеп пен қаржылық есеп беру стандарттары эр елде бухгалтерлік есепті жүргізу үшін, сол елдің ішінде жасальшады. Бұл жоғарьща аталған халыкаралық бухгалтерлік есеп стандарты мен ішкі бухгалтерлік есеп стандартыньің арасында тікелей байланыс болуы қажет. Халықаралық бухгалтерлік есеп стандартын дайындау (құру) барысында әрбір елдердегі тәжірибеде кездескен мэселелер жан-жақты талданып, оны шешу жолдары іздестірілетін болса, әрбір ел өзінің ішкі бухгалтерлік есеп стандартын жасауы (құруы) барысында халықаралық бухгалтерлік есеп стандарттарын негізге алады. Бүкіл әлемдегі елдерде қаржылық есеп беруде қолданылатын бухгалтерлік есеп принциптерін бір ізге салуға (унификациялауға) қол жеткізу үшін 1973 жылғы 29 маусымда Қаржылық есеп беру стандартының халықаралық комитет! құрылды. Жалпы бұл ұйымның құрылуы АҚШ, Австрия, Германия, Голландия, Жапония, Ирландия, Канада, Мексика, Ұлыбритания жэне Франция сынды елдердің бухгалтерлерінің келісімге келуімен іске асырылды. Алғашқы уақытта, ягаи Қаржылық есеп беру стандартының халықаралық комитеті құрылған кезде оның құрамына жоғарыда аталған елдерден жеті білікті маман альшған болатын. Ал бүгінгі күні оның құрамында бұл аталған елдерден басқа Үндістан, Малайзия, Оңтүстік Африка Республикасы, Швейцария, Зимбабве жэне тағы да басқа елдердің өкілдері бар. Қаржылық есеп беру стандартының халықаралық комитеті өздерінің жарыққа шықкан жаңа стандарттары мен басқадай нұскаулары, ережелері жэне түсініктері үшін табыс алып отырады. Сонымен қатар бұл комнтетке бухгалтерлердің халықаралық федерациясы, қаржылық институтгар, бухгалтерлік. фкрмалар жэне басқадай үйымдар қаржыльіқ көмек көрсетіп отырады. Халықаралық қаржылық есеп беру стандартыньщ негізгі мақсаты - мына төмендегілерді орындай отырып, қаржылық есеп беруге қол жеткізу: • қаржьшық ақпаратіъі құру барысь • ақпараттық жүйені құру пръ • осы акцараттардың сапалық сипатрщщ^;С 5ейсембаев ° каржылық есеп берудің элемеитте іі; атындағы ғылыми өлшеу және мойындау критерийлс 2-ЗЭД
С.Торайғыров
атындағы ПМУ-дің 'КіТАПХАНАСЫ Қаржылық есептің мақсаты - кәсіпорынның қаржылық жағдайы туралы және қаржылық жағдайының өзгеруі туралы ақпараттар беру. Сондай-ақ ұйымның қаржылық есебінде мына- ларға қажетті ақпаратық мәліметтердің болуы қажет: • қаржы салымын жасау жэне несие беру туралы шешім қабылдауға қажетгі мәлімет; ‘ • ұйымның алдағы кезендегі ақшалай айналымын бақылауға қажетгі мәлімет; • ұйымға берілген ресурстармен байланысты міндетгерін бағалауға қажетті мэлімет; • басқару органдарының жұмысьш бағалауға қажетті мәлімет. Қаржылык есеп ұйымның бухгалтерлік ақпараттарының алғашқы таратылым кұральг болып есептеледі. Ал бұл қаржылық есепбухгалтерлікесептіңжетіэлементіненқұралады.Элемештердің алғашқы үштігінің қатарына ұйымның балансында көрсетілетін активтері, меншікті капиталы жэне міндетгемесі жатқызылады. Қалған төрт элементі кэсіпорынның қаржы-шаруашылық қыз- меті туралы есебінде көрсетілетін табыс, шығын, пайда және зиян деп аталатын топтардан түрады. Қаржылық есеп беру тұжырымдамалары (концепциялары) шешім қабылдау үдерісінде көрсетілетін бухгалтерлік ақпараттардың қажетгілігін анықтайды жэне оны бекітеді. Есеп түжырымдамасын (концепциясын) жалпы жэне жеке - деп аталатын екі түрге бөлуге болады. • Жалпы түжырымдама бұл бірнеше елдің бухгалтерлік есеп туралы көзқарасын білдіреді. • Жеке тұжырымдама тек қана бір елдің өз ішінде жүргізілетін бухгалтерлік есеп туралы көзқарасын білдіреді. Түжырымдамалар халықаралық бухгалтерлік есеп жэне қаржылық есеп беру стандартында қарастырылған бухгалтерлік есеп принциптері, есеп саясаттары, есеп берулер негізінде қүрастырылады. Бұған дейін айтылып жүргендей қазіргі таңда бухгалтерл ік есептің элемдіктеориясында, соңцай-ақтәжірибесінд е екі негізгі, жалпы деп аталатын континентгік (еуропальщ) жэне америкалық тұжырымдама қатар жүргізіліп келеді. 18 ♦ Бухгалтерлік есеп теориясы және негіздері v Бухгалтерлік есептің континенттік (еуропалық) тұжы- рымдамасы кэсіпорынның жұмысына мемлекеттің ықпал етуімен жэне араласуымен түсіндіріледі. Бұл бойынша сол елдегі қызмет атқаратын барлық ұйымдар мемлекет бекіткен шоттар жоспары жэне басқа да нормативті құжаттар бойынша жумыс істеуі тиіс. Сондай-ақ кэсіпорынның бухгалтерлік есеп берудегі қолданылатын адпараттық мэліметгері бұл континентгік (еуропалық) тұжырым- дамасы бойынша салық органының жэне басқа да мемлекеттік органдардың қажеттілігін қамтамасыз ететіндей болуы керек. Дүние жүзінде бұл модельді қолдал отырған жэне оның негізінде өзінің кэсіпорындары жұмыс жүргізіп отырған елдердің қатарына Австрияны, Германияны, Жапонияны жэне басқа да Еуропа елдерін жатқызуға болады. Америкалық тұжырымдаманың континенттік (еуропалық) тұжырымдамадан өзгешелігі, бұл модельде кэсіпорынның бухгал- терлік есеп берудегі мэліметтері негізінен қаржы салымшылары мен несие берушілердің қажетгілігін қамтамасыз еіуге арналған. Бұл жағдайда ұйымның салық жүйесі қаржылык есёптен бөлек жэне оған тәуелсіз шешімін тауып отырады. Бүгінгі таңда бұл модельді АҚШ, Канада, Үлыбритания, Голландия, Австралия, Үндістан (Индия), Оңтүстік Африка Республикасы жэне тағы басқа елдер қолданып отыр. Міне, осы жоғарыда айтылғандарды қорытындылайтын болсақ эрбір ел өзінің бухгалтерлік есебін континентгік (еуропалық) немесе америкалық тұжырымдама бойынша жүргізуі мүмкін екендігі аньщталады. Біздің еліміздегі ұйымдардағы бухгалтерлік есеп Кеңес Одағы тұсында континенттік (еуропалық) тұжы- рымдама (концепция) бойынша жүргізгендігі белгілі. Бүгінгі күннің өзінде осы қалыптасып қалған модель өз күшін жоймай келеді. Яғни барлық кәсіпорындардың есеп жұмысы мемлекеттің басшылығымен салық органының қажетгілігін қанағаггандыру мақеатында жасалынып отырылады. Әйтсе де 1997 жылдан бастап елдегі барльщ уйымдардың бухгалтерлік есеп жұмысын жүргізудің ережесі, бағыты болып саналатын Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп стандарпары Американдық (халықаралық) 2-тарау. Бухгалтерлік есептіц түжырымдамалары... ♦19 бухгалтерлік есеп стандартгарына барынша жақындатылып жа- салғандығын атап өтуге болады. Сонымен қатар біздің елім-із халықаралық бухгалтерлік есеп стандарггарына көшуге бетбүрыс жасап 2003 жылдан бастап еліміздегі ірі кәсіпорындар өз есептерін халықаралық стандарттың талаптарына сай етіп жүргізу керекгігін қабылдады. Біріншіден — осы түрғыдан, ал екіншіден — елдегі қазіргі экономикалық жағдайға сэйкес болса керек, еліміздегі кейбір ұйымдардың қаржылық есеп берулері соңғы кездері қаржы салымшыларын (инвесторларды) ақпарапық мэліметтермен қамтамасыз етуге негізделіп жасалыи отыр. жүктеу/скачать 52,68 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|