1 Қазақстан аумағындағы тас ғасырынақатысты археологиялық ескерткіштеріашылуы
Ортағасырдағы Қазақстан аумағындағы Қарахандықтар
жүктеу/скачать 274,78 Kb.
|
| 22.Ортағасырдағы Қазақстан аумағындағы Қарахандықтар
Қарахандар X ғасырдың ортасында Жетісу мен ШығысТүркістанның батыс бөлігінде пайда болды. Мемлекеттіңқұрылуына аса зор үлесін қосқан қарлұқ, жікіл және яғматайпалары болып табылады. Қарахан мемлекетініңқұрылуын тездеткен-қарлұқ қағанатының ыдырауы.Жериеленуді "Иқта",иеленушілер"иқтадар"деп аталды. Негізінсалушы-Сатұқ Боғра хан(915-955). Ол басында Тараз бен Қашқариды бағындырған, кейін 942жылы Баласұғұнбилеушісін тақтан құлату арқылы "қаған" атанды. Сатұқ Боғра ханның мұрагері-Мұса 960жылы мемлекеттікдін деп Ислам дінін жариялады. Xғасырдың аяғында Қарахан мемлекеті Мәуереннахрдаүстемдік еткен Саманилармен соғысты. Осы соғыстарбарысында Қарахан билеушісі Насыр ибн Әли 999жылы Саманилердің астанасы болған Бұхараны басып алды. 1004жылы Мәуереннахрды да басып алып, өздеріне қосты. Олардың территориясында: Шығысына-Жетісу мен ШығысТүркістан Батысына-Мәуереннахр кірді. Екі иелік(Шығыс, Батыс) билеушілерінің өзара тартысыныңнәтижесінде XI ғасырдың 40жылдары екі дербес қағанатқабөлініп кетті: Шығыс және Батыс Қарахан. 1089жылы Салжұқ мемлекетінің билеушісі Мәлік Шах Батыс Қараханға басып кіріп, Самархандты басып алды. Шығыс Қарахан билеушісі Боғра өзін Мәлік Шахтыңвассалы(тәуелді;орта ғасырдағы өзінен ірі феодалғабағынышты, тәуелді жер-су иесі — феодал және соғысмәселесі жөнінде басқаға тәуелді феодал) ретіндемойындауға мәжбүр болды. Салжұқ сұлтандары Қараханмемлекетіне хандарды өздеріне қолайлы адамдарды қойыпотырды. Бірақ XII ғасырдың басында Тараз бен Баласұғынбилеушісі Қадір хан Салжұқ үстемдігіне қарсы бас көтерді, бірақ бұл көтеріліс ештеңе шешкен жоқ. XII ғасырдың 30жылдары Шығыс Қарахан иелігінешығыстан келген Қарақытайлар әскери-саяси үстемдігіорналды. Қарахан билеушілерінің билігі әлсіреп, Қарақытайлардың басшысына вассал болды. 1210жылы Шығыс Қарахандар наймандармен соғысып, жеңіледі. Ал 1212жылы Батыс Қарахан билеушісін Самарқандта Хорезм шахы Мұхамеддің бұйрығымен өлтірген. Қарахан мемлекетінің жоғары өкімет билігі-Хақанныңқолында болды. Оның көмекшісі-уәзірі, одан бөлек: күзетбастығы, есік қорғаушылары, қазынашылар мен елшілереңбек етті. Қарахан мемлекетінде әлеуметтік-саяси институт әскеримұралық жүйе болды. Хандардың туыстарына белгілі біртерриторияның сол уақытқа дейінгі алынған салықты өздеріжинап алу құқығы берілді. Мұндай салық- Иқта, жинаушыны-Иқтадар деп атаған. Қарахан дәуірі Қазақстан аумағында феодалдыққұрылыстың нығаюына үлесін қосты. жүктеу/скачать 274,78 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|