1 Қазақстан аумағындағы тас ғасырынақатысты археологиялық ескерткіштеріашылуы
XIV ғ. ортасы – XVI ғ. басы Моғолстан. Мемлекеттің құрылуы. Аумағы мен этникалыққұрамы
жүктеу/скачать 274,78 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Тоғылық Темір
| 31. XIV ғ. ортасы – XVI ғ. басы Моғолстан. Мемлекеттің құрылуы. Аумағы мен этникалыққұрамы.
31) XIV ғ. ортасы – XVI ғ. Бас кезінде ОңтүстікШығыс Қазақстан жеріндегі Шағатай мемлекетініңыдырап кетуі салдарынан құралады. Моғолстанмемлекетінің негізін салушы – Әмір Полатшы.Негізгі саяси билік осы Әмір Поладшыныңқолында болған. Әмір Поладшы МоғолстандыМауараннахрдан біржола бөліп алып, тәуелсіз, жекехандық құруға бар күшін салды. тақшы тарихшыМұхаммед Хайдардың жазуы бойынша, Шағатайхан өз мемлекетін үлестерге бөлгенде, өзіне адалқызмет еткен дулат әмірі Поладшыға Маңлай-Сүбежерін берген. Маңлай-Сүбе Шығыс ТүркістаннанФерғанаға дейінгі кең-байтақ жерді алып жатқан. Осы аумақта Шағатай кезінен бері өз биліктерінжүргізіп келген дулат тайпасының өкілдеріМоғолстан хандығының құрылуына да белсенеараласқан. Алғашқы ханы Тоғылық Темір (1348- 1362). Хандықтың бүкіл аумағын біріктіріп, бірорталыққа бағындырады. Моғолстан мемлекетініңорталығы- Алмалық. Моғолстан мемлекетіндемаңызды рөл атқарған тайпалар: дулаттан бөлеккерейт, үйсін, арғын түрік және түріктенген моңғолтайпалары болды. Мемлекеттің ұлттық құрамыонда қазіргі қазақ халқының негізін құрап отырғанру-тайпалардың басым болғанын, сөйтіп бұлмемлекеттің қазақ халқының мемлекеттілігініңбастауында тұрған елдердің бірі екендігінкөрсетеді. Шыңғыс тұқымынан шықпаған , сондықтан хан болуға құқығы болмағандықтанБолат 18 жасар Шағатай ұрпағы Тоғылық Темірдіотырғызды. Тоғылық Темір өз билеген түркі тілдесмұсылман халықтарынын арасында беделінарттырып , ислам діні қабылдады. М.Х.Дулатидің«Тарихи Рашиди» еңбегінде Тоғылық Темір ислам дінін қабылдаған адамдар саны 1 күнде 160 мың екенін айтады. Ханның бұйрығы бойынша діндіқабылдамаған әмірлер мен бектер өлім жазасынакесілген. Ақ Орда сияқты мұнда да бай феодалдаржерді шартты иеленудің иқта , инджу , сойұрған , сияқты түрлерін пайдаланған. Бұқара халық әртүрлі міндеттерді: әскери , еңбек , почта т.б жұмысатқарды. Тоғылық Темір Мәуренахр өлкесіндегіШағатай әулетінің билігін қалпына келтірмекшіболды. Сөйтіп , Тоғылық Темір Мәуренахр өлкесінбилеп отырған Қазағанды өлтіріп , соғыс идеясынжүргізді. Өзіне бағынышты мемлекеттерді , ӘмірТемірде бағынышты екенін білдіріп еді. Біріншісоғыстары ішкі алауыздықпен , екіншісоғыстарында жеңіске жетіп 1361 жылы баласыІлияс – Қожаны Мәуеренахрқа билеуші етеді. Әміртемірді жеңген Моңғол ханы: Ілияс Қожа. «Тарих-и Рашиди» еңбегінде былай деп көрсетілген: «… қазіргі Моғолстан деп аталатын аумақтыңұзындығы мен көлденеңі 7-8 айшылық жол. Шығысшеті (Моғолстанның) қалмақтардың жеріменшектеседі және Барыскөл, Емел және Ертісті өзінеқосады. Солтүстігінде оның шекарасы Көкшетеңіз(Балқаш), Түркістанмен және Ташкентпеншектеседі, оңтүстігінде Ферғана уәлаятымен, Қашғар, Ақсу, Шалыш және Тұрфанменшектеседі». Моғол мемлекетіне қазақстанныңОңтүстік және Жетісу аймақтары жа кірген. жүктеу/скачать 274,78 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|