1. Жұлын. Жұлын құрылысының сегменттік принциптері. Жұлынның нейрондары

Безге қан қолқадан шығатын артерия тамырларыарқылы жеткізіледі. Қан тамырлары тұқымканалшаларының ішіне кірмей, олардыңарасындағы кеңістіктерде орналасады. Каналшаларарасында жатқан қан тамырларының маңайындаЛейдиг клеткалары топтасқан. Мұныңфизиологиялық мәні бар. Біріншіден, тұқымканалшаларынан Лейдиг клеткалары лимфаға толы кеңістік арқылы бөлінген. Бұл- гормонныңклеткадан каналшаларға кедергісіз өтуіне қолайлыжағдай туғызады. Екіншіден, Лейдигклеткаларында түзілген гормондар қанға тоқтаусызөте алады.

Еркек жыныс бездерінің құрылымдық жәнефункционалдық бірлігі-тұқым каналшалары. Каналшалардың қабырғалары Сертоликлеткаларымен көмкерілген. Сертоликлеткаларының арасына сперматозоидтар түзетінсперматогенді клеткалар орналасқан. Сертоликлеткалары бір-біріне жақын жатады жәнеөздерінің сүйір ұштарымен каналшалар ішіне, ал доғал жағымен мембрана сыртына бағытталған. Сертоли клеткалары бірнеше функцияларатқарады: 1) трофикалық қызметі, яғни каналшаларішіне енген қоректік заттарды ұстақталып, жынысклеткаларын қоректендіреді; 2) клеткалардыңредукциялық бөліну процестерін активтендіретінжыныс гормондарын бөледі; 3) андрогендерді өзарабайланыстырып тұратын белокті заттарсинтездейді.

Сперматогенез. Организм жыныстық кәмелеткетолғаннан бастап ұрық каналшаларында еркекжыныс клеткалары-сперматозоидтардың түзілуінқамтамасыз ететін спрематогенездік процестербасталады. Аталық жыныс бездерісперматозоидтарды организмнің жыныстықактивтілігіне сәйкес бөледі. Алдымен, каналшалардың ішкі қабырғасында орналасқансперматогонийлер көбейіп, олардан бірінші реттегісперматоциттер түзіледі Процестің осы сатысындаФСГ тікелей әсер етуімен сперматоциттердемитотикалық бөліну процесі басталады. Нәтижесінде әрбір бірінші реттік спрематоцитекінші реттік сперматоцитке айналып, олардыңәрқайсысынан төрттен сперматид түзіледі. Кейіннен, сперматидтердің әрқайсысынан төрттенсперматозоид пайда болады. Осы процестердіңбарысында Сертоли денешіктері қоректендірушіклеткалар ролің атқарады. Сперматидтер өсіп-жетілу деңгейіне қарай бастарымен Сертоликлеткаларының цитоплазмасына батып, құйрықтары каналшалар кеңістігіне шығып тұрады.

Организмге физиологиялық әсері. Андрогендербүйрекүсті бездерінің қыртысты қабатында да түзіледі. Олар жынысбездері пісіп- жетілмеген жасорганизмдерде үлкен роль атқарады. Организмніңжыныс бездері пісіп-жетілген кезден бастаполардың функциясы біршама бәсеңдейді, ал организм қартайған кезде олардың функциясықайта жанданып, қыртысты қабат андрогендертүзетін бірден-бір мүшеге айналады.

Организмнің эмбриональдық даму кезеңіндежыныс мүшелерінің жіктелуі мен одан арғы дамуытестостерон гормонының тікелей қатысуыменжүреді. Андрогендер бірінші және екіншіжыныстық белгілердің қалыптасуы мен дамуынреттейді. Егер жыныс бездері толық қалыптасыпболмаған жануарларға андрогендік гормондаржіберсе, олардың жыныс мүшелері мен екіншіжыныстық белгілері ерте пісіп жетіледі. Андрогендер сперматозоидтардың дамуы мен пісіп-жетілуіне де үлкен әсер етеді. Гормондаржетіспеген жағдайда қалыпты сперматозоидтартүзілмейді. Андрогендер анаболизмдік гормондарғажатады.