менного мира - задача школы 21 века

5 

№3 

(149) 

наурыз 

2015 

      март 

5 

 

Қ 

азақстан  Республикасының  Президенті 

Н.Ә.  Назарбаевтың  «Әлеуметтік-экономикалық 

жаңғырту  –  Қазақстан  дамуының  басты  бағыты» 

атты  халыққа  Жолдауында  2012-2016  жылдарға 

арналған  білім  алушылардың  функционалдық  сау-

аттылығын  дамыту  бойынша  Ұлттық  жоспарды 

жасауды  жүктеді.  Осы  жоспар  аясында  қазақстан-

дық білім алушылардың білім жетістіктерін тәуелсіз 

бағалау  мониторингіне  және  Халықаралық  салы-

стырмалы  зерттеуіне  қатысуы  бұл  бағыттағы  шы-

найы  қадам  болып  табылды.  Оқушылар  ара-

сындағы  функционалды  сауаттылықтың  қалыпта-

стырудың  жоғары  деңгейі  қоғамда  тиімді  қызмет 

етудің  қабілеттілігіне,  өзін-өзі  анықтауға  бағыт-

талған қабілет, өзін-өзі дамытуға және қалыптасты-

руға  бағытталады.  Нәтижесінде,  қоғамға  функцио-

налды  сауатты,  нәтижеге  жұмыс  істеуге  және  ма-

ңызды  жетістіктерге  жетуге  қабілетті  тұлға 

қажеттілігі туындады. 

2013 жылы PISA-2012 нәтижелерін  Экономика-

лық ынтымақтастық және даму ұйымы жарияланды. 

Аталмыш  зерттеу  нәтижесінде,  65  елдің  ішінде 

қазақстандық  қатысушылар  математика  бойынша 

49, ғылыми-жаратылыстану пәндері бойынша 52, ал 

оқу  сауаттылығы  бойынша  63  орынды  иеленді. 

Бұдан,  Қазақстанның  PISA  халықаралық  бағдарла-

масына  қатысуының  нәтижелері  еліміздегі  жалпы 

білім беру мектептерінің педагогтары  сапалы  білім 

беретіндіктерін,  бірақ  өмірлік  жағдайларда  оларды 

қолдануға жеткілікті түрде үйретпейтіндіктерін көру-

ге болады. 

Әлемдік білім кеңістігіне еліміздің енуі мемлекет 

пен  қоғамның  талаптарына  сәйкес  келе  жатқан 

ұрпақты  оқытуды  «Үздіксіз  білім  беру»  концепция-

сын  іске  асыруға  септігін  тигізетін  құзыреттілік 

қажеттілігін  туындатады.  Осы  мақсатта  2015  жыл-

дың  16-26  ақпаны  аралығында  Шығыс  Қазақстан 

облысы  бойынша  педагог  қызметкерлердің 

біліктілігін  арттыру  институтында  «Өрлеу» 

біліктілікті  арттыру  ұлттық  орталығы  «PISA  ха-

лықаралық  зерттеуі  аясында  оқушылардың  функ-

ционалдық  жаратылыстану  сауаттылығын  дамыту» 

тақырыбында  жалпы  білім  беретін  мектептердің 

география  пәні  мұғалімдеріне  арналған  белсенді 

оқыту стратегиясы бойынша курс ұйымдастырды. 

Курс  тақырыбының  өзектілігі  қазіргі  білім  бе-

рудің  мақсаттары  мен  міндеттеріне  негізделеді: 

социум  өміріне  тиімді  түрде  қатыса  алатын  құзы-

реттіліктердің  қалыптасуы,  нақты  бір  жағдайға 

нақты модельдерді қолданудың нәтижесінде оқушы-

ларды  әлеуметтендірудің қажетті талаптары болып 

саналатын  функционалды  ғылыми  жаратылыстану 

сауаттылық бағытын қалыптастыру. 

Курс  жетекшісі  аға  оқытушы  С.Е.  Нуркенова, 

ДБО  бапкері  А.Қ.  Оразбаевалардың      Блум  таксо-

номиясына  сәйкес  пәндер  бойынша  оқу  тапсырма-

ларын  әзірлеу,  мәселелерді  коллаборативті  түрде 

шешудің әдістері  дәріс-әңгімелесу, белсенді оқыту  

әдістері  («Мен–Сен–Біз»,  «Алты  қалпақ», 

«Әткеншек»,  «Мозаика», «Миға шабуыл», «Білемін, 

білгім келеді, білдім»  тренингтері өте мазмұнды, әрі 

қызықты  өтті.  Сонымен  қатар,  PISA  бағдарламасы 

тапсырмаларын  жасау  және  орындау,  оқушылар-

дың  құзыреттілігін  формативті  және  суммативті 

бағалау  бойынша  стратегияларды  қолдана  білу, 

«Функционалды  сауаттылық»,  «Ғылыми  жараты-

лыстану  сауаттылық»  компоненттері  (контекст, 

білім, қарым-қатынас)  ұғымдарын анықтау біз үшін 

өте тиімді болды. 

Тыңдаушылар  курс  барысында  белсенділік 

көрсетті,  себебі  бұл  –  әр  адам  үшін  өте  пайдалы, 

өмірінің  мәнін  түсіндіруге  бағытталған  білім. 

Мұғалімдер  шығармашылық  жоба  жұмыстарын 

қызығушылықпен  орындады,  сабақ  жоспарын  жа-

сап, суреттер салып, әндер айтты. Меңгерген білім-

деріміз оқу үдерісінде тиімді қолдануға, оқушылары-

мызды  халықаралық  деңгейдегі  өткізілетін  сынаққа 

дайындауға пайдалы болатынына сенімдіміз. 

Келесі  жоспарланған  курстарда  практикалық 

жұмыстар көптеп талданып, мектептерде өткізілетін 

ашық сабақтарға көбірек қатыссақ деген ұсыныстар 

айтты. 

Осы  курсты ұйымдастырған «Өрлеу» БАҰО» АҚ 

филиалына ШҚО бойынша ПҚ БАИ ұжымына ұстаз-

дар атынан алғысымызды білдіреміз! 

 

Қ. НУРГАМИЛАНОВ, 

Қазанның 17 жылы атындағы орта мектебі, 

Восточное ауылы, Ұлан ауданы  

Ұ 

стаздың  мәртебесі  шәкірттерінің  алдында  қашан  да  биік. 

Алзинат  Советбекқызының  адамгершілігі,  бірсөзділігі,  талапкерлігі, 

балаға  қамқорлығы,  шыншылдығы,  оқушы  жүрегіне  жол  таба  білуі, 

жинақылық  пен  ұстамдылық  қасиеттері  оқушыға  өнеге.  Мұғалімнің 

сабақтары  мазмұнды  және  қызықты  өтеді,  күнделікті  сабақтарына 

тыңғылықты  әзірлікпен,  терең  ізденіспен  келеді.  Сабақты  өткізу 

барысында  оқушылардың  сабаққа  қызығушылығын  арттыратын 

әдістерді  қолданады.Сондықтан,  мұғалімнің  сабағы  оқушы  жүрегіне 

жол  тауып,  бала  санасына  мәңгі  ұялайды  деп  есептеймін.  Мұны 

қызымның  білім  алуға  құштарлығынан,  пәндерге  деген 

қызығушылығынан көруге болады.  

Алзинат  Советбекқызының  сынып  жетекшісі  ретінде  ерінбей, 

жалықпай,  әртүрлі  өзекті  тақырыптарда  бір-бірімен  сабақтасқан,  мән-

мағынасы терең  тәрбиелік шаралар өткізуі оқушы ойын өсіріп, қазақи 

құндылықты  дәріптеуге  баулиды.  Мәселен,  «Әліппемен  қоштасу», 

«Анаға  қарап  қыз  өсер»,  «Жігіт  сұлтаны»,  Наурыз  мерекесі, 

«Қайырымдылық»  акциясы,  ғылыми-зерттеу  жұмыстары,  денсаулық 

күндері, мерекелік шаралар, мектептің қоғамдық жұмыстары, тақырып-

тық  тәрбие  сағаттары,  театр,  мұражай,  әртүрлі  орталықтарға  бару 

сияқты  шараларды  атауға  болады.  Сондай-ақ  оқушылар  арасында 

сыныптан  тыс  жұмыстарды  ұйымдастыруда  оқушылардың  ерекшелік-

терін,  қабілеттері  мен  зейінін,  интелектуалдық  даму  деңгейін  ескеріп, 

оларды  «Дарын»,  «Іскерлер»,  «Шеберлер»,  «Ептілер»  атты  4  топқа 

бөліп жұмыс жүргізеді. 

Оқушы  тұлғасының  қалыптасуына  көмектесу,  оның,  қабілеттерінің 

қызығушылығының, бейімділігінің және ішкі табиғи күштерінің ашылып, 

орта  түсінуіне  жағдай  жасау  да  –сынып  жетекшісінің  міндетіне  кіреді. 

Осы  бағытта  шәкірттеріне  үздіксіз  тәлім  тәрбие  беру  арқылы  оқушы-

лардың өз бетімен жұмыстану үрдісін жандандырып келеді. Нәтижесін- 

 

де  оқушылары  өнер,  әдебиет,  спорт  салалары    және  ғылыми  жоба 

қорғау бойынша мектепішілік, қалалық байқауларда жүлделі орындар-

ды қанжығаларына байлап жүр.  

Алзинат  Советбекқызы  өзінің  шәкірттеріне  қамқорлық  жасаумен 

қатар, олардың ата- аналарын да ұмытқан емес. Тәрбиелеу үрдісін іске 

асыру  үшін  сынып  жетекшісінің  және  ата-аналардың  бірлескен  іс-

әрекеті болу керек. Балаға рухани адамгершілік және жеке қасиеттерді 

отбасы  береді.  Сондықтан  отбасылық  дәстүрлерді  нығайту,  ата-

аналармен  қарым-қатынасты  нығайту,  баланы  тәрбиелеуде  ата-

аналарға  психо-педагогикалық  көмекті  ұйымдастыру  —  сынып  жетек-

шісінің    міндеті  болып  саналады.  Бұл  орайда,  біздің  сыныптың    ата-

аналары  мен  ұстазымыздың  арасында  тұрақты  байланыс  орнаған.  

Алзинат Советбекқызы ата-аналарды сыныптағы оқу тәрбие процесінің 

мазмұнымен  және  әдістемесімен  таныстырып  отырады,  бала    тәр-

биесіне  қатысты  ата-аналарға  педагогикалық-психологиялық  кеңестер 

береді, балалармен бірге әртүрлі іс- шараларға қатыстырады, отбасы 

мен мектептің балаға қоятын талаптарының бірлігін қамтамасыз етуге 

атсалысады. 

«Адамның  жақсылығы  ұстазынан»  деген  ата-бабаларымыздың 

дана  сөздеріне  сай  балаларымыздың  білімді,  саналы,    мәдениетті 

тұлға болып  өсуіне өз  үлесін қосып жүрген  аяулы  ұстазымыз  Алзинат 

Советбекқызын  келе жатқан Наурыз мерекелерімен құттықтай отырып, 

денсаулық,  еңбегіне  жеміс,  отбасына  амандық,  шығармашылық  табы-

стар тілеймін. 

Гүлжан ЕДІЛБАЕВА, 

№26 орта мектебінің  2 «Е» сыныбының   

ата-аналары атынан Бидахметова Айшаның анасы, 

ҚАЕУ-дің «Педагогика және психология»  

кафедрасының  аға оқытушысы  

Ө

МІР

 

АҒЫМЫ

 

ТАЛАП

 

ЕТІП

 

ОТЫРҒАН

 

ЖАҢА

 

ҚОҒАМҒА

 

ЛАЙЫҚТЫ

 

САНАЛЫ

, 

БІЛІМДІ

, 

ЖЕТІЛГЕН

 

ЖЕКЕ

 

ТҰЛҒАНЫ

 

ДАЙЫНДАУ

 — 

БҮГІНГІ

 

МЕКТЕП

 

АЛДЫНДА

 

ТҰРҒАН

 

НЕГІЗГІ

 

МІНДЕТ

. І

РГЕТАС

 

МЫҚТЫ

 

БОЛСА

, 

ҚАБЫРҒА

 

ДА

 

МЫҚТЫ

 

БОЛАДЫ

.  

Б

АСТАУЫШ

 

СЫНЫПТАҒЫ

 

БІЛІМ

 

ДЕ

 

ДӘЛ

 

ОСЫНДАЙ

. А

ЛҒАШҚЫ

 

ҰСТАЗДЫҢ

 

АДАМ

 

ӨМІРІНДЕГІ

 

ОРНЫ

 

АСА

 

ЖОҒАРЫ

. 

С

ОНДЫҚТАН

,   

АТА

-

АНА

 

РЕТІНДЕ

 

ҚЫЗЫМНЫҢ

 

АЛҒАШҚЫ

 

ҰСТАЗЫ

 

ЖАЙЛЫ

 

АЙТҚЫМ

 

КЕЛЕДІ

.  

Ө

СКЕМЕН

 

ҚАЛАСЫ

 

ӘКІМДІГІНІҢ

 №26 

ОРТА

 

МЕКТЕБІНІҢ

 

БАСТАУЫШ

 

СЫНЫП

 

МҰҒАЛІМІ

  

Қ

АБЫЛБАЕВА

 А

ЛЗИНАТ

 С

ОВЕТБЕКҚЫЗЫНА

 

АЙТАР

 

АЛҒЫСЫМЫЗ

 

МОЛ

. О

Л

 – 

ОН

 

ЖЫЛДАН

 

АРТЫҚ

 

ТАЛАЙ

 

БАЛАҒА

  

ӘЛІППЕНІ

 

ТАНЫСТЫРЫП

, 

БІЛІМГЕ

 

ЖОЛ

 

АШҚАН

 

ҰСТАЗ

. А

ЛЗИНАТ

 С

ОВЕТБЕКҚЫЗЫ

 - 

ЖАН

-

ЖАҚТЫ

, 

ОЗЫҚ

 

ОЙЛЫ

,  

БІЛІМДІ

 

ДЕ

 

БІЛІКТІ

 

МҰҒАЛІМ

, 

ОҚУШЫЛАРЫ

  

ҮШІН

 

ҮЛГІЛІ

 

ОҚЫТУШЫ

, 

АТА

-

АНАЛАРДЫҢ

 

АЛДЫНДА

 

АБЫРОЙЛЫ

 

ТҰЛҒА

. 

(Соңы. Басы 2-бетте) 

 

 

Қазіргі  кездегі  бағалаудың  білім  үрді-

сіндегі орны: барлық уақытта да білім, дағды-

ларды  тексеретін  әртүрлі  тәсілдер  болды; 

тарихи  даму  сатысында  тек  тексерудің  фор-

малары,  бағалау  тәсілдері,  бағаның  балаға 

әсері, мотивациялық элементтер  өзгерді. 

Бағалаудың міндеттері: 

1.  Оқушылардың  қысқа  мақсатқа  жетуі 

және  оқу  бағдарламасына  сәйкес  жетістік-

терінің сараптамасын жасау; 

2. Оқу материалдарын меңгерудегі және 

оқыту  үрдісін  ұйымдастырудағы  оқушы  мен 

мұғалім арасындағы байланысты орнату;  

3. Оқу үрдісін ұйымдастырудағы түзетуді 

енгізу. 

Бағалаудың ұстанымдары де өзгерді: 

1)  Бағалаудың  мақсаты  кім  жақсы  кім 

жаман  екенін  анықтауда  емес,  жоғары  нәти-

жеге  жетуге  жағдай  жасау.  Бағалау  келесі 

үздіксіз үрдістің ажырамас бөлігі болып табы-

лады: жоспарлау-оқыту-бағалау-жоспарлау. 

2)  Бағаланушы  мен  бағалаушы  алдын-

ала бағалау критерилерін білуі керек. 

3)  Баланың  даму  жағдайынан  толық 

ақпарат  алу  үшін  бағалау  критерийлері  не-

ғұрлым көпқырлы болғаны жөн. 

4)  Бағалау  процедурасының  негізгі  ке-

зеңі:  бағалаушы  мен  бағаланушының  ара-

сындағы  кері  байланыс.  Мұғалім  ғана  емес, 

оқушы  да  жуық  арада  қандай  жұмыс  жасай-

тынын білуі керек. 

5) Бала өзінің әйтеуір бір қабілетін баға-

лау үшін оның алдында рөлдік модель болуы 

керек. 

Бағалау үрдісіне қойылатын талаптар: 

1. Бағалау  жүйесі  міндетті: оқу  материа-

лы  қаншалықты  меңгерілген,  практикалық 

дағдысы  қаншалықты  қалыптасқан,  басқаша 

айтқанда  –  оқу  курсындағы  минимумды  оқу-

шының меңгергенін анықтауға. 

2.  Оқыту  жүйесі  міндетті:  әр  оқушының 

жалпы  дайындығындағы  өзгерістерді,  және 

оның  әр  сферадағы  таным  әрекеттерін  (ақ-

паратты меңгеру, ақпаратты өңдеу) бақылау. 

3.  Баға  қою  механизмінде  ағымдағы 

және  қорытынды  бағалар  туралы  мәлімет 

толығымен жариялы ашық болуы керек. 

4.  Ондай  болмаған  жағдайда  алдыңғы 

орынға  ақпараттық-диагностиканың    орнына  

бағалаудың  жазалау-мадақтау  функциясы 

іске асады. 

5.  Бағалау  жүйесіне  оқушы  өз  жетістік-

терін  дамытатын,ынталандыратындай  меха-

низм жүзеге асуы керек. 

6.  Оқушы  өзін-өзі  бағалауда  нәтижесін 

салыстыратын  мүмкіндігі  болу  керек, 

бағалаудың  ашық  жүйесі  өзін-өзі  бағалауға 

итермелейтін фактор болып есептеледі. 

7.  Бағалау  жүйесі  мұғалімдер,  ата-

аналар,  сынып  жетекшісінің  арасындағы  үз-

діксіз  байланысты  қамтамасыз  ету  керек. 

Ондай  байланыссыз  оқу  үрдісінде  жүйелілік 

болмайды, яғни оның толыққандылығы жүзе-

ге аспайды. 

8.  Бағалау  жүйесі  мектептегі  нақты  сы-

ныпқа арналған болуы керек.  

Бағалау  жүйесі  баланың  психикасына 

әсер  етпейтіндей,  оның  жанын  жараламай-

тындай  болып  құрылуы  тиіс.  Бұл  жердегі 

негізгі  дұрыс  жол  –  оқу  үрдісіндегі  бағалау 

жақсы білім алудағы құрал ретінде және кері 

байланысты  жүзеге  асыру  құралы  ретінде 

қарастырылуы тиіс. 

Критериалды  бағалау  –  оқушының  оқу-

танымдық  құзырлылығын  қалыптастыруда, 

білім  мазмұны  мен  мақсаттарына  сәйкес, 

алдын ала барлық оқушыларға критерийлері 

белгілі, ұжымдық қорытылған, оқушының оқу 

жетістіктерін салыстыруға негізделген үрдіс. 

Функционалды  ғылыми-жаратылыстану 

сауаттылығын бағалауға қойылған талаптар-

ды орындау бойынша ұсыныстар: 

Мұғалімге:  оқытудың  сапалы  нәтижесін 

алу  үшін  критерийлерді  жасауы  керек;  өз 

әрекетін жоспарлауда оперативті ақпараттар 

алуы;  сабақ  беру  сапасын  жақсарту;  әр  оқу-

шының ерекшелігін ескере отырып жеке даму 

траекториясын  жасау;  бағалаудың  әртүрлі 

тәсілдері  мен  құралдарын  қолдану;  оқу  бағ-

дарламасын жақсарту жайлы ойларын ұсыну. 

Оқушыға:  оқудың  әртүрлі  стильдерін 

пайдалану,  ойлау  әрекеті,  өз  түсінігін  айта 

алу;  нәтижені  болжау  үшін  бағалау  критери-

лерін  білу  және  түсіну;  өзі  мен  өз  құрбыла-

рын  бағалай  отырып,рефлексияға  қатысу; 

білімін  нақты  өмір  жағдайларында  қолдану, 

сыни ойлау. 

Ата-анаға: баланың оқу деңгейін дәлел-

дейтін  мәліметтер  алу;  баланың  оқуындағы 

дамуды бақылау; баланы үнемі оқу барысын-

да қолдау. 

PISA  халықаралық  зерттеу  негізінде 

қазақстандық  білім  жүйесінде  өзгерді:  білім 

беру  мазмұны  (стандарттар,  оқу  бағдар-

ламалары);  оқыту  нысандары  мен  әдістері; 

оқудағы  жетістіктерін  диагностикалау  және 

бағалау жүйесі; мектептен тыс қосымша білім 

беру  бағдарламалары;  мектепті  басқару 

моделі;  мүдделі  тараптармен  әріптестікке 

негізделген достық қалыптағы білім беру ор-

тасы;  ата-аналардың  оқыту  мен  тәрбиелеу 

процесіндегі белсенді рөлі. 

Бағалаудың  ең  басты  мақсаты  –  бала-

ның  өсіп  жетілуін  анықтап,  оқушының  қай 

деңгейге  жеткенін  бағалап,  оқу  бағдарлама-

сындағы  сабақтарды  солардың  талаптарына 

сай  етіп,  әр  баланың  тәжірибесінің  табысты 

болуына себін тигізу.  

Дұрыс  жасалған  бағалау,  нұсқау  беру 

әдісі  нені  үйреніп,  нені  жаттап  жатқандығы 

арасындағы  белсенді  байланысты  қамтама-

сыз етуі керек:  

-  оқушылар  өздеріне  өздері  жауапты 

болып,  білім  алу  процесін  өздері  бақылай 

алатын халге жетеді;  

-  мұғалімдер  оқу  процесін  тиімдірек  етіп 

бағыттай  алады;  мұғалімдер  қай  оқушыға 

көмек қажет екендігін анықтай алады;  

-  білім  берушілер  білім  алушылардың 

өсіп  жетілу  жетістіктерін  анықтай  алатын 

болады. 

Бүгінгі  таңда  ынталықпен  белсенділікті 

арттыруда  осындай  қосымша  бағалау 

әдістері  өзін-өзі  ақтап  отыр.  Бағалау  про-

цесіне  мұғалімдер,  оқушылар,  ата-аналар 

және мектеп әкімшілігі қатысуы тиіс. Бағалау 

ісіне  ата-ананың  қатысы  тек  табельді  қа-

былдап,  баланың  жазған  жұмыстарын  анда-

санда  қарап  шығу  міндеттерінен  әлде-қайда 

кеңірек болуы тиіс. 

Бастауыш мектептерге арналған бағдар-

ламаның  моделін  алға  жылжыту  үшін  баға-

лаудың  осы  түрлерін  қолдану  қажет.  Сонда 

біз оқыту және бағалау бірін-бірі толықтырып, 

оқу  процесінде  дұрыс  бағыттағы  даму  тәжі-

рибелерін  қолданылып  жатыр  деп  айта 

алатын боламыз. 

 

жүктеу/скачать 3,61 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: