Жұт – қыс қатты болған жылдары аштықтан, суықтан малдың қырылуы, мал өлімі індет.
Жүген – ер-тұман әбзелі.
Жүз – бірнеше ұлыстың тайпалар одағы негізінде бірігуі.
Жылу – малының қырылуына байланысты туысқандарынан сұрайтын көмек.
Жырау – жырды көп білетін және жанынан өлең шығаратын жыршы адам.
Жікіл – түрік тілдес тайпа.
Зайырлы – діни емес, азаматтық өмір салты, білім – ғылыми білім негіздері.
Зекет –шариғатқа негізделген, хандар мен сұлтандардың пайдасына мал шаруашылығымен айналысатын шаруалардан алынатын салық.
Зеңгі баба – сиыр малының пірі.
Зиялылар (интеллигенция лат.intelligens – түсінетін, ойлаушы, саналы) – ой еңбегімен, күрделі шығармашылық еңбекпен, мәдениетті дамыту және таратумен кәсіби түрде айналысатын адамдардың қоғамдық тобы.
Зооморфтық үлгі – діни ұғымға байланысты қиял-ғажайып өнері.
Зороастризм – ертедегі шығыс халықтарының дуалистік діні.
Зороастрлық фарн – ертедегі парсылардың үй жануарларына табынатын наным-сенімдері.
Идеология – адамдардың үлкен әлеуметтік топтарының іс-әрекетіне бағдар беріп, олардың мақсат-мүдделерін білдіретін идеялар мен көзқарастар жүйесі.
Иерархия (сатылы бағыныштылық) – жоғарыдан төменге қарай реттелген түтін бөліктердің немесе элементтердің құрылымы.
Иқта – феодалдарға шартты түрде берілетін жер үлесі.
Имам (араб. – алдында тұрушы) – мұсылмандарда бірлесіп Құдайға құлшылық жасауға басшылық ететін табыну қызметшісі, Ірі дін қайраткерлерінің құрметті атағы.
Иман – ислам дініндегі ең қасиетті нанымдардың бірі. Оның ақиқаттығына сену, талаптарын бұлжытпай орындау.
Империя –император басқаратын монорхиялық мемлекет; бір орталықтан басқарылатын, экономикалық, саяси дербестігінен айырылған аумақтардан құралған мемлекет.
Инал – Оғыз мемлекеті билеушісінің мұрагері.
Инаугурация (лат. inauguro – арнаймын) – мемлекет басшысы мен басқа да сайланып қойылатын басшылардың өз қызметіне кірісуінің салтанатты рәсімі.
