9 арман пв баспасы

102
§ 17. Бү кі лә лем дік тар ты лыс за ңы
I Де не лер дің бү кі лә лем дік тар ты лыс за ңы 
әсе рі нен ер кін тү суі
И.Нью­тонның­
бү­кіләлем­дік­
тар­ты­лыс­
за­ңы­ның­ашы­луы­мына­көз­қарас­тар­ға­не­гіз­дел­ді:­
«Го­ри­зон­таль­лақ­ты­рыл­ған­тас­ау­ыр­лық­кү­ші­нің­
әсе­рі­нен­тү­зу­­сы­зық­ты­жо­лы­нан­ау­ыт­қып,­қи­сық­
сы­зық­ты­траек­то­рия­сы­зып,­Жер­ге­құ­лай­ды.­Егер­
ол­ үл­кен­ жыл­дам­дық­пен­ лақ­ты­рылған­ бол­са,­
оның­құ­лау­қа­шық­ты­ғы­ар­та­ды».­Жыл­дам­дық­тың­
бел­гі­лі­ бір­ мәнін­де­ тас­ траек­то­рия­сы­ қи­сық­ты­
ғы­на­ бай­ла­ныс­ты­ Жер­ге­ құ­ла­май,­ жер­се­рік­тер­
си­яқ­ты­Жер­ді­ай­на­ла­қоз­ға­ла­тын­еді.
Нью­тон­мы­нан­дай­қо­ры­тын­ды­­жасады:­
Ай­дың­
Жер­ді­ай­на­ла­және­пла­не­та­лар­дың­Күн­ді­ай­на­ла­
қоз­ға­луы­бү­кіләлем­дік­тар­ты­лыс­кү­ші­нің­әсері­нен­
бо­ла­тын­ер­кін­тү­су­бо­лып­та­бы­ла­ды.
II Тар ты лыс кү ші нің мас са ға тәу ел ді лі гі
Жер­дің­бе­тін­де­бар­лық­де­не­лер­мас­са­ла­ры­на­
тәуел­сіз­ 9,8­ м/с
2
­ үдеу­мен­ құ­лай­ды.­ Бұл­ жағ­дай­
тек­ де­не­нің­ Жер­мен­ өза­ра­ әре­кет­те­су­ кү­ші­ де­
не­нің­мас­са­сы­на­тәуел­ді­бол­ған­­кез­де­ға­на­орын­
да­ла­ды.­Он­да­мас­са­ның­екі­есе­ар­туы­күш­тің­де­
екі­ есе­ ар­ту­ына­ алып­ ке­ліп,­ ал­ күш­тің­ мас­са­ға­
қа­ты­на­сы­мен­ анық­та­ла­тын­ үдеу­ бұ­рын­ғы­дай­
бо­лып­қа­ла­р­е­ді:
à
F
m
F
m
=
=
2
2
Өза­ра­ әре­кет­те­су­ге­ екі­ де­не­ қа­ты­са­ды,­ Нью­
тон­ның­үшін­ші­за­ңы­бой­ын­ша­олар­дың­өза­ра­әре­
кет­те­су­күш­те­рі­тең,­
сәйке­сін­ше­тар­ты­лыс­кү­ші­
екі­де­не­нің­мас­са­сы­на­про­пор­ ио­нал­бо­луы­ке­рек
F
m m
1
2
.

жүктеу/скачать 8,74 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: