9 арман пв баспасы

87
§ 14. Ме ха ни ка да ғы күш тер
I Та би ғат та ғы күш тер
Біз­ді­ қор­ша­ған­ де­не­лер­дің­ өза­ра­ әре­кет­те­
суін­ фи­зи­ка­лық­ ша­ма­­ –­ күш­пен­ си­пат­тай­мыз.­
Ай­на­ла­мыз­да­ қоршаған­ ­ де­не­лер­ көп­ болған
-
дықтан,­күш­тер­де­аз­емес­болуы­керек­сияқты.­
Алайда­ та­би­ғат­та­ғы­ бар­лық­ күш­тер­ді­ пай­да­
бо­лу­та­би­ға­тына­қарай­төрт­түр­ге­бө­лу­ге­бо­ла­
ды.­Фи­зи­ка­да­та­би­ға­ты­әр­­алуан­төрт­тү­рлі­күш­
қа­рас­ты­рыла­ды:
­
гра­ви­та­ция­лық,­ электр­омаг­
нит­тік,­күш­ті,­әл­сіз.
Ме­ха­ни­ка­лық­құ­бы­лыс­тар­да­та­би­ға­ты­мо­ле­
ку­ла­лық­ бо­ла­тын­ гра­ви­та­ция­лық­ жә­не­ электро­
маг­нит­тік­күш­тер­ға­на­байқалады.
Гра­ви­та­ция­лық­күш­тер­дің­пай­да­бо­лу­се­бе­бі­
де­не­нің­ мас­са­сы­ бо­лып­ та­бы­ла­ды.­ Гра­ви­та­
ция­лық­ күш­тер­ге­ бү­кіләлем­дік­ тар­ты­лыс­ кү­ші­
жә­не­ ау­ыр­лық­ кү­ші­ жа­та­ды.­ Ау­ыр­лық­ ­кү­ші­ –­
бү­кі­лә­лем­дік­тар­ты­лыс­кү­ші­нің­дербес­жағдайы.
Электр­омаг­нит­тік­күш­тер­дің­пай­да­бо­луы­ның­
се­бе­бі­за­ряд­тал­ған­бөл­шек­тер­дің­өза­ра­әре­кет­те­суі­
бо­лып­ та­бы­ла­ды.­ Сер­пім­ді­лік­ кү­ші­ мен­ үй­ке­ліс­
кү­ші­ де­не­лер­дің­ де­фор­ма­ция­ла­нуы­ ке­зін­де­ (сер­
пім­ді­лік­ кү­ші­ сы­ғылу­ не­ме­се­ созылу­ де­фор­ма­
ция­сы­нә­ти­же­сін­де,­үй­ке­ліс­кү­ші­ығы­су­де­фор­ма­
ция­сы­ нә­ти­же­сін­де)­ пай­да­ бо­ла­ды.­ Де­не­лер­дің­
де­фор­ма­ция­сы­ ке­зін­де­ элект­рон­дық­ қа­бықша­лар­
мен­атом­яд­ро­ла­ры­ның­алыс­тауы­не­ме­се­жа­қын­
дауы­олар­дың­өза­ра­әре­кет­те­суі­не­өз­ге­ріс­әке­ле­ді.­
Де­не­ сал­ма­ғы,­ ті­ректің­ реак­ция­ кү­ші,­ іл­гіш­тің­
ке­рі­лу­кү­ші,­Ар­хи­мед­кү­ші­–­сер­пім­ді­лік­кү­ші­нің­
әр­түр­лі­ кө­рі­ніс­те­рі.­ Бұл­ күш­тер­ сы­ғылу­ не­ме­се­
созылу­нә­ти­же­сін­де­пай­да­бо­ла­ды.

жүктеу/скачать 8,74 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: