Адам физиологиясы
Сілекейдің қүрамы жэне оның манызы
жүктеу/скачать 28,52 Mb. Pdf көрінісі
|
| Сілекейдің қүрамы жэне оның манызы
Сілекей дегеніміз - сілекей өзегі аркылы келіп кұйылагын жұпгасқан үш сілекей безінің, атап айтканда, шықшыт, жақасты, тіл бездерінің, сондай-ақ ауыздың шырышты кабығында бытырай орналаскан үсак бездердің сөлі (секреті). Жан-жануарда, адамда сілексй көбінесе тамақ ішкен сэтте шыгады. Бір тэулік ішінде бөлініп шығатын сілекей колемі эр түлікте әртүрлі. Мәселен, сиыр тэулігіне 50, адам 1,0-1,2 литр сілекей шығарады. Ит сілекейінің аз-көптігі ауа райына, оның ысгық салкындыгына байланысты. Итте тер бездері болмайды. Сондыктан күн ыстык болып ыссыласа, ол дене қызуын бір қалыиты сақтау үшін тілін шығарып, көп молшерде сыртқа сілекей шыгарады. Адамда сілекей эсірссе тамақ ішкен кезде көбірек шығады, ол баска уақытга да үзілмейді: ауыз іші үнемі дымкылданып түрады, онсыз адам дыбыс шығара алмайды (сойлей алмайды). Сілекей коймалжың, сұйық зат. Оның құрамында 0,5-1,5% күрғақ зат бар, калганы су. Сондықтан оның сыбағалы салмагы судан аз-ак жогары (1,001- 0,017). Құргак зат органикалык жәнс бейорганикалық эаттардан түрады. Бейорганикалык заттардан сілекейде натрий, калий, кальций, магний хлоридтсрі, сульфатгары, карбонапары, иодит,
бромид, фторидтер жэне аз
мөлшерде роданит
түздары, миқроэлеменггер (темір, никель, литий) бар. Сілекейдің кышқылдық дәрежесі (pH) көбінесс осы агалган заттар мен муциннің мөлшеріне байланысты. Эдсттс pH - 5,8-7,4 аралыгында болады. Сілекейдсгі кальцийдің тістің эмаль кабатына өтуі, одан шыгуы pH мөлшеріне байланысты. Реакциясы қышқ- ылдау болса (pH - 6,9) кальций эмальдан ауыз куысына, ал pH - 7,0- 8,0 болса эманъга карай өтеді. Сілекей құрамында органикалык заттар (альбумин, глобулин сияқты белоктар, муцингликонротсид, ферменттер) бейорганикалык заттардан 2-3 есе көп. Онда, сондай-ақ амин қышқылы, мочевина, несеп қышқылы, креатин, аз молшсрде креатинин калдыктары бар. Бұлар белок алмасуы кезінде иайда болатын заттар, сілсксйгс қаннан өтсді. Сілекейдегі эрбір қалдык заттың мөлшсрі кандагы мөлшсріне байланысты. Ондагы негізгі фермент а-амилаза. Амилаза сәл сілтілік жсрде полисахаридтерді (крахмал мен гликогеңді) декстрон сатысынан дисахарид сатысына дейін (мальтоза, лактоза, фруктоза, сахароза) ыдыратады. Ксйбір болжамдарга
жүктеу/скачать 28,52 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|