Ахмеди ысқАҚов қазіргі қазақ тілі морфология



бет124/173
Дата02.04.2023
өлшемі0,66 Mb.
#78541
түріОқулық
1   ...   120   121   122   123   124   125   126   127   ...   173
Байланысты:
АХМЕДИ-ЫСҚАҚОВ-Қазіргі-қазақ-тілі

өздік етіс.

!) Н е г і з г і е т і с т і н арнаулы көрсеткіші болмай- ды. Огаи әрбір түбір я туынды етістіктердің де, күрделі етістіктердіц де негіздері жатады. Әдетте, етістік негізі- нің субъскті мен объектіге катысы я субъекті мен объек- тініц етістік негізіне (амалға) қатысы сол негіздің бас- тапқы лексикалық семантикасына карай анықталатын- дықтан, опың семантикалық ерекшелігі, грамматикалық (сннтаксистік) кызметі туралы да арнай снпаттама беру қажет болмайды, өйткені тілдегі әрбір етістік негізі езіне лайықты формалары мен функцияларында жүмсала береді (олар оқыды, біз келдік; тақтайды шегелеп қой- дық. инені сабақтадым т. б.). Сөйтіп, негізгі етіс деп өзге етіс формаларына таянышнегіз болатын, со- лардың түрлерін, мағыналарын, қызметтерін салыстырьіп айқындайтын форманы — айтамыз (бар, кел, сөйле, іиөл- де, ақта, арала, ңарайла, құрсаула, оян, қуан, қүшақта, ермек ет, еңбек сіңір, эн сал, түсініп ал, сүрап қой т. б.).

  1. Ортақ етіс -с (-ыс, -іс) жүрнағы арқылы не- гізгі стіс формасынан (етістік негізінен) жасалады. Бұл жүркақ негізгі етістікке амалды (істі) кемі екі я онан да аса субъекті қатысып жүзеге асыратындықты білді-

283



ретін мән үстейді, демек, бірнеше субъектінің катыс^ арқылы жүзеге асатын амалды білдіреді. Мысалы: ац. тыс, әкеліс, апарыс, артыс, көріс, келіс, қарас, таныс,
/сө. мек көрсетіс, іздеу салыс, ат салыс т. т.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   120   121   122   123   124   125   126   127   ...   173




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет