хемолюлюминесценция
хемилюминесценция)/
chemoluminescence
(chemiluminescence)
—
химиялық
реакцияларды алып жүруші люминесценция.
119
электролюлюминесценция/
electroluminescence — люминесценция,
возбуждаемая электрическим полем. При
прохождении электрического тока в газах
наблюдается их свечение.
электролюлюминесценция/
electroluminescence — электр ӛрісімен
қоздырылушы
люминесценция.
Электр
тогының газдарда ӛтуі кезінде олардың
қимасы байқалады.
люминесценция
рекомбинационная
/
recombination luminescence — то же самое,
что и излучение рекомбинационное.
рекомбинациялық
люминесценция
/
recombination
luminescence
–
рекомбинациялық сәулеленудің ӛзі.
Люминофо́ры
Phosphor, luminophor (от лат.Lumen, род.п.
Luminis – свет + греч. phoros – несущий)
Специально
синтезируемые
вещества,
способность к люминесценции которых при
различных
способах
возбуждения
используется для практических целей.
См. также люминесценция.
Люминофо́рлар
Phosphor, luminophor (лат.Lumen, ілік септ.
Luminis
–
жарық
+
гр.
phoros –
тасымалдаушы)
Қозудың
әр
түрлі
әдістеріндегі
люминесценциялық қабілеті практикалық
мақсата қолданылатын, арнайы синтезделетін
заттар.
Сон. қ. қараңыз люминесценция
М
Магазин
Bin
Устройство для обработки мелких изделий
в плазменной установке. Позволяет
оптимально использовать обьем камеры
при одновременном позиционировании
каждого обрабатываемого элемента.
Магазин
Bin
Плазмалық қондырғыда ұсақ бұйымдарды
ӛңдеуге арналған құрылғы. Әрбір ӛңделетін
элементтің біруақыттық позициялануы
кезінде камераның кӛлемін оңтайлы
пайдалануға мүмкіндік береді.
Магнетик
Magnet (ic)
Термин, применяемый ко всем веществам
при рассмотрении их магнитных свойств.
Магнетик
Magnet (ic)
Заттардың барлығына, олардың магнитті
қасиеттерін қарастыруда қолданылатын
термин.
Магнетро́н
Magnetron
1.
Электровакуумный
прибор
для
генерации
радиоволн
сверхвысокой
частоты,
в
котором
взаимодействие
электронов с электрической составляющей
поля СВЧ происходит в пространстве, где
постоянное
магнитное
поле
перпендикулярно
постоянному
электрическому полю.
2.
Источник плазмы газового разряда
низкого
давления
со
скрещенными
электрическим и магнитным полями.
Магнетроны
представляют
собой
двухэлектродные устройства с наложенным
на рабочую поверхность катода арочным
магнитным полем, благодаря которому
тлеющий
разряд
локализуется
в
прикатодной области. Электроны в ней
Магнетрон
Magnetron
1. Электрон мен АЖЖ ӛрісінің электрлі
құраушысының ӛзара әрекеттесуі тұрақты
магнит
ӛрісі
тұрақты
электр
ӛрісіне
перпендикуляр орналасқан кеңістікте жүзеге
асатын, жоғары жиілікті радиотолқындардың
генерациялануына
арналған
электровакуумды қондырғы.
2. Электр және магнит ӛрісі перпендикуляр
орналасқан тӛмен қысымды газ разряды
плазмасының кӛзі. Магнетрондар – катодтың
жұмысшы бетіне арықтық магнит ӛрісіне
орналастырылған екі электродты қондырғы.
Ондағы электрондар магниттелген, бұл
жұмысшы газдың иондалу эффективтілігін
жоғарылатуға, нысананың ионды атқылау
қарқындылығын
жоғарылатып,
катод
материалының
тозаңдануын
және
120
замагничены, что позволяет существенно
увеличить
эффективность
ионизации
рабочего газа, повысить интенсивности
ионной
бомбардировки
мишени
и,
следовательно,
скорости
распыления
материала катода и нанесения покрытий.
қаптаманың жағылуын жылдамдатады.
магнетрон дуальный / tween magnetron —
устройство, в котором два планарных
магнетрона расположенны рядом и имеют
общий разрядный промежуток. Магнетроны
запитываются
от
импульсного
блока
питания с частотой 20-100 кГц, при этом в
каждом
полпериоде
один
магнетрон
является катодом (распыляется), а второй
анодом. В итоге один анод всегда будет
чистым,
что
особенно
важно
при
реактивном распылении.
екі жақты магнетрон / tween magnetron –
екі планарлық магнетроны жақын орналасқан
және ортақ разрядталған аралығы бар
қондырғы. Магнетрондар жиілігі 20-100кГц
импульстік қорек блогынан қоректенеді, бұл
кезде әрбір жарты периодта бір магнетрон
катод (тозаңданады), ал екіншісі анод болып
табылады. Нәтижесінде бір анод әрдайым
таза болады, бұл реактивтік тозаңдалу
кезінде маңызды.
магнетрон
несбалансированный
/
unbalanced magnetron — магнетрон, у
которого часть силовых линий магнитного
поля замкнута на магниты, находящиеся за
пределами корпуса. Это позволяет создать
более
благоприятные
условия
для
существования плазмы.
— баланстанбаған магнетрон / unbalanced
magnetron
–
магнит
ӛрісіндегі
күш
сызықтарының
бір
бӛлігі
корпустың
сыртында орналасқан магнитке тұйықталған
магнетрон. Бұл плазманың ӛмір сүруіне
қолайлы жағдай жасауға мүмкіндік береді.
магнетрон планарный / planar magnetron
— магнетрон с распыляемой мишенью в
виде плоской (обычно прямоугольной)
пластины,
с
магнитным
полем,
выступающим над еѐ поверхностью.
— планарлық магнетрон / planar magnetron
– жазық пластина тәрізді (негізінен тік
бұрышты) тозаңдалу нысаны, және оның
үстінде орналасқан магнит ӛрісі бар
магнетрон.
магнетрон сбалансированный / balanced
magnetron — магнетрон, у которого все
силовые линии магнитного поля замкнута
на магниты, находящиеся внутри корпуса.
балансталған магнетрон / balanced
magnetron – магнит ӛрісінің барлық күш
сызықтары
корпус
ішіндегі
магнитке
тұйықталған магнетрон.
— магнетрон с жидкофазной мишенью /
liquid target magnetron — магнетрон, у
которого мишень в результате контакта с
плазмой
переходит
в
жидкофазное
состояние, после чего начинается еѐ
интенсивное испарение, которое приводит к
существенному росту скорости осаждения
покрытия.
сұйық фазалы нысаны бар магнетрон /
liquid target magnetron – нысанасы плазмамен
әсерлесу нәтижесінде сұйық фазалы күйге
ӛтетін, одан кейін қарқынды булану болатын
магнетрон.
Буланудың
нәтижесінде
қаптаманың
тұну
жылдамдығы
жоғарылайды.
магнетрон c ионным ассистированием /
ion
beam
assisted
magnetron
— это
магнетрон,
в
котором
плазма
поддерживается
внешним
ионным
источником.
Благодаря
этому
она
существует при низком давлении рабочего
газа, что повышает качество наносимого
покрытия.
—
иондық
сәулемен
қуатталатын
магнетрон / ion beam assisted magnetron –
плазмасы сыртқы иондық кӛзбен ұсталатын
магнетрон. Осыған байланысты жұмысшы
газының тӛменгі қысымында ӛмір сүре
алады, бұл қапталатын қаптаманың сапасын
арттырады.
магнетрон цилиндрический / cylindrical
magnetron — магнетрон с мишенью в форме
цилиндра, вдоль поверхности которого
цилиндрлік
магнетрон
/
cylindrical
magnetron – цилиндр тәрізді нысанасы бар
магнетрон. Оның беті бойымен(симметрия
121
(параллельно оси симметрии) проходят
силовые линии магнитного поля.
См. также распыление магнетронное.
осіне параллель) магнит ӛрісінің күш
сызықтары ӛтеді.
Сон.
қ.
қараңыз
магнетрондық
тозаңдандыру.
Магнон
Magnon
Квазичастица,
соответствующая
элементарному
возбуждению
системы
взаимодействующих спинов. В кристаллах
с
несколькими
магнитными
подрешетками,
(например,
в
антиферромагнетиках) могут существовать
несколько сортов магнонов, имеющих
различные энергетические спектры.
Магноны подчиняются статистике Бозе-
Эйнштейна. Взаимодействуют друг с
другом и с другими квазичастицами.
Существование магнонов подтверждается
экспериментами по рассеянию нейтронов,
электронов и света, сопровождающемуся
рождением или уничтожением магнона.
Магнон
Magnon
Ӛзара әрекет етуші спиндер жүйесінің
элементар
қозуына
сәйкес
келетін
квазибӛлшек. Бірнеше магнитті торшалары
бар
кристалдарда
(мысалы,
антиферромагнетиктерде)
түрлі
энергетикалық спектрлерге ие магнондардың
бірнеше сұрыптары ӛмір сүруі мүмкін.
Магнондар Бозе- Эйнштейн статистикасына
бағынады.
Бір-бірімен
және
басқа
квазибӛлшектермен ӛзара әрекет етеді.
Магнондардың ӛмір сүруі магнонның
жойылуы және туылыуымен алып жүрілуші,
нейтрондарды, электрондарды және жарықты
шашырату тәжірибелерімен дәлелденеді.
макровключения
/
macroinclusion
—
неметаллические
включения,
обнаруживаемые
в
изломе
или
на
поверхности
стальных
изделий
невооруженным глазом или при помощи
лупы, т.е. при увеличении до 25 *.
макроқосылу / macroinclusion – болат
бұйымдардың бетінде немесе сынықтарында
жай кӛзбен немесе 25*-ке дейін үлкейтетін
лупамен
байқалатын
бейметалдық
қосылулар.
макродеформация / macrodeformation —
деформация тела в объемах, сопоставимых
с его размерами.
Макродеформация / macrodeformation –
ӛзінің ӛлшемімен сәйкес келетін дененің
кӛлемдегі деформациясы.
макроизлом / macrofracture — строение
поверхности разрушения, наблюдаемое
невооруженным глазом или с применением
небольшого увеличения (до *30).
макросынық / macrofracture – жай кӛзбен
немесе ұлғайтуы аз (*30 дейін) байқалатын
бұзылудың беткі құрылысы.
макронапряжения / macrostresses —
внутренние
остаточные
напряжения
(первого рода), которые уравновешиваются
в объеме всего тела (изделия).
макрокернеу / macrostresses – барлық дене
(бұйым) бойында теңгерілетін ішкі қалдық
кернеулер (бірінші текті).
макропоры / macropores — поры в металле
или порошковых заготовках (изделиях),
выявляемые невооруженным глазом или с
помощью лупы, т.е. при увеличениях до
*25.
макрокеуектер / macropores – жай кӛзбен
немесе *25-ке дейін үлкейтетін лупаның
кӛмегімен кӛрінетін металдардағы немесе
ұнтақтық дайындамалардағы кеуектер.
макросдвиг
/
macroshift—
сдвиг,
распространяющийся
по
одному
или
нескольким
сечениям
деформируемой
заготовки.
макроығысу
/
macroshift
–
деформацияланушы
дайындаманың
бір
немесе бірнеше қималарында таралатын
ығысу.
макроструктура
/
macrostructure
—
строение и внутренние дефекты металлов и
сплавов, видимые невооруженным глазом
или с помощью лупы при небольшом
увеличении
на
шлифованных
или
— макроқұрылым / macrostructure – жай
кӛзбен немесе лупа кӛмегімен кӛрінетін
металдардың
және
қорытпалардың
тегістелген немесе ӛңделген үлгілеріндегі
құрылымы мен ішкі ақаулары; осылайша
122
протравленных образцах; таким образом
выявляются
кристаллиты
(зерна),
неоднородность распределения примесей
(сегрегация), волокнистая структура после
пластической деформации и т.д.
пластикалық
деформациядан
кейін
кристалиттер
(дәндер),
қоспалардың
таралуының біртексіздігі (сегрегация) т.б.
пайда болады.
Ма́сса а́томная
Atomic mass
Относительное значение массы атома,
выраженное в атомных единицах массы
(а.е.м.).
Атомдық масса
Atomic mass
Массаның атомдық бірлігімен ӛрнектелген
атом массасының салыстырмалы мәні (м.а.б).
Маска
Mask, layer
Пленка или слой с частичными вырезами,
которые наносятся перед процессом
обработки на поверхность твердого тела
для селективной защиты необходимых
областей
поверхности.
Широко
используется в радиационных и
плазменных технологиях.
Маска
Mask, layer
Беттің қажетті облыстарын селективті қорғау
үшін ӛңдеу процесі алдында қатты дене
бетіне жағылатын бӛлшектік кесінділері
бар қабат немесе пленка. Радиациялық
немесе плазмалық технологияларда кеңінен
қолданылады.
Массоперено́с
(массообме
́н,
массопереда́ча)
Мass transfer
Перенос
вещества
в
неравновесных
термодинамических системах из одной
фазы в другую.
Массатасымалдау (массаалмасу)
Мass transfer
Тепе-теңсіз термодинамикалық жүйелердегі
заттардың
бір
фазадан
екіншісіне
тасымалдануы.
Ма́сс-спектро́метр
Mass-spectrometer
Прибор для разделения ионизованных
частиц (атомов, молекул, кластерных
образований) по их массам (точнее, по
отношению массы иона m к его заряду e)
путем
воздействия
магнитного
и
электрического полей, а также для
определения их масс и относительного
содержания, т.е. спектра масс.
Масс-спектрометр
Mass-spectrometer
Магниттік және электр ӛрістері әсерінің
кӛмегімен
ионданған
бӛлшектерді
(атомдарды,
молекулаларды,
кластерлік
түзілулерді) массалары (дәлірек айтсақ,
ионның m массасын оның е зарядына
қатынасы) бойынша бӛлуге, сонымен қатар
олардың массалары мен салыстырмалы
құрамын, яғни массалық спектрін анықтауға
арналған құрал.
— масс-спектрометр времяпролѐтный /
time-of-flight mass-spectrometer — прибор, в
котором для разделения ионов по величине
отношения массы к заряду используется
различие
во
времени
пролѐта
ими
определѐнного расстояния.
— ұшып өту уақыт масс-спектрметрі /
time-of-flight mass-spectrometer – иондарды
массаларының
зарядтарына
қатынасы
шамасы бойынша жіктеу үшін олардың
белгілі
қашықтықты
ұшып
ӛткендегі
уақыттарының ӛзгерісі қолданылатын құрал.
масс-спектрометр
квадрупольный
/
quadrupole mass analyzer — прибор, в
котором разделение ионов по величине
отношения массы к заряду выполняется в
электрическом
поле
квадрупольного
конденсатора.
квадрупольді
масс-спектрометр
/
quadrupole
mass
analyzer
– иондарды
массаларының
зарядтарына
қатынасы
шамасы бойынша жіктеу квадрупольді
конденсатордың электр ӛрісінде жүзеге
асатын құрал.
масс-спектрометр радиочастотный /
radio-frequency mass-spectrometer — масс-
спектрометр, в котором разделение ионов,
различающихся по величине отношения их
радиожиілікті масс-спектрометр / radio-
frequency mass-spectrometer – иондарды М
массаларының е зарядтарына қатынасы
шамасы бойынша жіктеу иондар шоғының
123
массы М к заряду е, происходит при
движении пучка ионов через несколько
сеток-электродов,
между
которыми
приложено ВЧ напряжение. Только ионы с
определѐнным М/е увеличивают свою
энергию при пролѐте через сетки и
попадают на коллектор. Подобные масс-
спектрометры, установленные на ракетах и
искусственных
спутниках
Земли,
используются
для
анализа
состава
атмосферы.
См.также масс-спектроскопия.
араларына ЖЖ кернеу берілген бірнеше
электрод-торлар арқылы ӛтуі кезінде жүзеге
асатын масс-спектрометр. Белгілі бір М/е-ге
ие иондар ғана тор арқылы ұшу барысында
ӛзінің
энергиясын
жоғарылатады
да
коллекторға түседі. Зымырандарда және
Жердің жасанды серігінде орнатылған
осындай масс-спектрометрлер атмосфера
құрамын талдау үшін қолданылады.
Сон. қ. қараңыз масс-спектроскопия.
Ма́сс-спекроскопи́я (масс-спектрогра́фия
масс-спектрометри́я, масс-спектра́льный
ана́лиз)
Mass spectroscopy
Метод исследования вещества путем
определения массы m (чаще, отношения
массы к заряду m/e) и относительного
количества ионов, образующихся (или
имеющихся) в веществе.
См.также масс-спектрометр.
Ма́сс-спекроскопи́я (масс-спектрогра́фия
масс-спектрометри́я,
масс-спектралік
ана́лиз)
Mass spectroscopy
Затты осы затта түзілетін иондарының
массасын(кӛбіне
массаның
зарядқа
қатынасын m/e ) және салыстырмалы
мӛлшерін анықтау арқылы зерттеу әдісі.
Сон. қ. қараңыз масс-спектрометр.
Достарыңызбен бөлісу: |