Алматы №1 (135) 2012
Өзге ұлттар лексикасынан туында-
жүктеу/скачать 4,15 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- -ты, -нты, -ынты
| 13. Өзге ұлттар лексикасынан туында-
ған топонимдер: елдімекен – Горное, Лап- шино, Пригородное, Задария, Степное, Пуш- кино, Заречное, Новониколаевка, Сеславино, Сергеевка; шатқал - Борлуха; өзбек тіліндегі елді-мекендер – Низамабад, Манжи, Бешқұ- дық; разъезд – Отырабад; шатқал – Маста- гат, Тарваза; қыстау – Таш т.б. Т‰ркі халқының топонимдерін лексика- семантикалық тұрғыдан жіктеп, топқа бөлу оған аймақтың георафиялық жағдайымен қа- тар осы өңірде мекендейтін жергілікті халық- тың тұрмыс-тіршілігі мен салт-дәст‰рінің, мә- дени ерекшеліктері мен діни наным-сенім- дерінің де барынша айқын ықпал ететінін көрсетті. Аймақтың тарихи топонимдік ж‰йе- сі мен қазіргі топонимдік ж‰йесі арасында барлық тілдік деңгейлерде мәдени, тарихи са- бақтастық сақталған. Ежелгі тарихи атауларды адамзат өркение- тіндегі ұлттық мәдениеттің бір т‰рі деп сана- сақ, сол елдің тарихи көрсеткішін танымдық тұрғыдан зерделеу топонимдердің этнолин- гвистикалық табиғатын ашуға м‰мкіндік бе- реді. Сондықтан белгілі бір жердің, болмаса өлкенің топонимдерін зерттеудің зор мәні ба- рын ХІХ ғасырдың бірінші жартысында орыс- тың көрнекті ғалымы Н.И.Надеждин: «Топо- нимика жер тілі, ал жер кітап, сол кітапта адамзат тарихы, географиялық атаулар жа- зылып қалған» деген орынды пікір айтқан. Тілді танымдық тұрғыдан зерттеу б‰гінгі қазақ лингвистикасының негізгі бағыттары- ның бірі саналады. Соңғы кездегі тіл білімін- дегі когнитивтік бағыт тілдік мәселелерге м‰лде өзге қырынан келуді алға тартып отыр. Осындай рт, лт, нт дыбыстарының тізбек- тері арқылы жасалған формаларды көп тілдер – т‰ркі тілдерінің бойына көбірек сақтаған тілдер. Қазіргі қазақ тілінде бұл дыбыс тіз- бектері жоғарыдағыдай бірсыпыра топоним- дер құрамында ғана сақталған. -Ты, -ті жұрнақтары арқылы жасалған сөз- дер тек ескі жазба нұсқаларда ғана емес, оң- т‰стік-батыс т‰ркі тілдерінде де жеткілікті. Белгілі ғалым Э.В.Севортян әзербайжан, т‰рік тілдерінде -ты, -нты, -ынты жұрнақтары ар- |