Алматы экономика және статистика академиясы

 

47 

жаңа  модельдеріне  тез  ауысуына  мүмкіндік  туғызды.  Кӛрнекті  кӛлемді  қасиеттері  және 

жақсы  графикалық  интерфейсі  бар  WINDOWS  95  –  жаңа  ОЖ,  әлемге  әйгілі  Microsoft 

фирмасының  мақтанышы.  WINDOWS-тың  сыртқы  қарапайымдылығының  астында  ДК-дің 

мыңдаған санына арналған оңай және күшті операциялық жүйе тығылып жатыр.  

WINDOWS  95  негізі  болып  –  іске  қосылған  қосымшалар  мен  байланыс,  жүйенің  іске 

қосылуы  мен  оның  графикалық  интерфейсінің  құрылуын  қамтамассыз  етіп  программалық 

құрылғылардан  тұратын  ядросы  жатады.  WINDOWS  95-тің  ядросы  3  деңгейден  тұратын 

WINDOWS-тың  алдыңғы  версияларының  жалпы  құрылымын  сақтап  қалды.  Ӛзінің  жеке 

Kernel  ядросы,  GDI  графикасының  құрылғыларын  және  USER  қосымшасымен  қарым-

қатынаста  болатын  құрылғылар.  Бірақ  та  WINDOWS  95-ке  бұл  құрылғыларды  екі  есе 

арттыруға  тура  келді  және  оларды  16-  разрядтағы  мен  32  разрядта  жұмыс  жасайтын 

микропроцессорларға  қолдануы  тиіс  болды.Кез-келген  басқа  программалық  ӛнім  сияқты 

WINDOWS  95-тің  де  ӛз  плюстары  мен  минустары  бар.  Бұл  оболочканың  артықшылығы 

келесіде:  файл  концепциясының  қалмауы,  біріңғай  программалық  интерфейс,  WINDOWS 

95-тің кӛпесептілігі, әртүрлі басқа да құрылғыларды қолдауы, әртүрлі қосымшалар арасында 

деректер  алмасу  жеңілділігі,  True  Type  шрифтерін  қолдауы,  мультимедианың  құрамын 

қолдауы. 

WINDOWS-тің  тағы  бір  кемшілігі  кӛпесептіліктің  толық  болмауы;  Сонымен  қатар 

WINDOWS  95-тің  енгізу  шығару  жүйелері  анағұрлым  жаңсарға.  WINDOWS-те  дискмен 

жұмыс  істеу  жүйесіне  ерекше  кӛңіл  бӛлінген,  осында  IDE,  ESDI,  SCSI  интерфейс 

контроллерлары  бар.  Енгізу  шығару  операцияларының  жылдамдығын  ақпараттарды  тасу 

дискілері мен қарым-қатынасының жылдамдығы кӛп әсер етеді. WINDOWS 95 (жазы, санау, 

кӛшіру,  файлды  мен  директорияларды  жою)  файлдың  операцияларын  орындау 

жылдамдығын кәдімгідей кӛтерген. 

WINDOWS  жұмыс  істеу  негізі.Компьютерде  барлық  деректер  аты  мен  кеңейткіші  бар 

файлдарда  сақталынады.  Аты  кеңейткішпен  қосқанда  255  символды  құрай  алды.Барлық 

файлдар  дисклерде  сақталынады,  әр  дискінің  ӛз  аты  бар.  WINDOWS  95  операцияның 

жүйесінде  әрбір  программаға  немесе  документке  сәйкес  пиктограммалар  бар  (сурет, 

программаны немесе документі мінездейтін сурет). 

Жұмыс  столы.WINDOWS  95-тің  негізгі  жұмысы  Desktop  жұмыс  столінде  ӛтеді,  ол 

интерфейс  элементтерінің  орналасу  тәртібін  сақтайды.  Элементтер  пикторграммалармен 

белгіленген. Кез-келген жұмыс столінде келесі элементтер орналасқан: 

Менің  компьютерім  (My  computer)  –  компьютерлердегі  барлық  папкаларды  шартты 

түрде кӛрсететін ағаш тәріздес; 

Желілік  аймақ  (Network  Neighborhood)  –  компьютер  желіге  қосылған  кезде,  желілік 

ресурстарды кӛрсетеді; 

Қапшық (Recycle Bin) – папкалармен файлдарды ӛшіреді; 

Енгізілетін  (Inbox)  –  электронды  пошта  арқылы  келетін  ақпараттарды  сақтайтын 

пошталық жәшік; 

Портфель  (My  Brifcase)  –  бірден  бірнеше  компьютерде  ӛңделетін  файлдарды 

синхрондайды; 

The Microsoft Network – Microsoft желісін қосуға және қолдануға мүмкіншілік жасайды; 

The Internet – Internet-пенжұмысжүргізу. 

СоныменқатарэкрандаЕсептертақтасы 

(Taskbar) 

орналасқан, 

мұнданегізгіменюдіқосатынПуск 

(Start) 

кнопкасыменіскеқосылғанбарлықпрограммалардыңбелгілерікӛрінеді. Басты меню кӛмегімен 

кез-келген  программаны  немесе  документті  ашуға  болады,  себебі  мұнда  ішкі  менюлердің 

сан  алуан  түрлері  кездеседі.  ―Пуск‖  жолының  кӛмегімен  кез-келген  керек  файлды  тауып 

алуға болады. ―Настройка‖ пунктінің кӛмегімен кез-келген программаны немесе документті 

тез  және  қолайлы  түрде  іске  қосуға  арнап  ―жұмыс  століне‖  ярлыгын  қоюға  юолады. 

 

48 

Сонымен қатар қолданушы контексті меню кӛмегімен де ярлык құра алады. Контексті меню 

келесі  мүмкіншіліктерді  орындай  алады:  қиып  алу,  кӛшіру,  құру,  болдырмау,  қою,  ашу, 

ӛшіру,  жіберу,  орналастыру.  Бұлар  жұмыс  століне  жаңа  мүмкіншіліктер  береді.  Жұмыс 

столінің  түрі  қолданушы  жұмыс  істеу  стиліне  тікелей  байланысты,  оны  керек  емес 

қағаздармен  толтырмай,  оларды  реттеп  (My  computer)  папкасына  салып,  жұмыс  столінде 

таза, негізгі керек қосымшаларды ғана қалдыруға болады. 

WINDOWS терезесі.WINDOWS-тың кез-келген терезесі экраның тӛрт бұрышты аймағы 

болып  табылады.  Трезенің  жоғарғы  бӛлігінде  тақырыптың  аты  бар  жол  (Title  Bar) 

орналасқан.  Тақырыптың  аты  бар  жолдың  ортасында  терезенің  аты  жазылады,  ал  оң  және 

сол  бӛліктерінде  жүйелі  менюдің  жинақтау  және  ашу  батырмалары  бар.  WINDOWS  пен 

жұмыс  жасағанда  экранда  3  түрлі  терезе  ашылуы  мүмкін:  -  программа  терезесі  (терезе 

аталуы).  Программа  терезесі  екінші  рет  қайталап  ашылатын  терезелер  мен  сұраныстардан 

мынадай  айырмашылығы  бар:  программа  терезесінің  жоғарғы  жолының  ортасында 

программа  аты  шығады,  ал  екінші  рет  қайталап  ашылатын  терезелерде  –  шығарылатын 

ақпараттың сипатталуы, сұраныс терезесінде  - сұраныс аты шығады;программа терезесінің 

аты  бар  жолының  тӛменгі  жағында  меню  жолы  орналасады;  программа  терезелерінде 

жинақтау  батырмасы  болады;  программалар  құрған  қайтадан  екінші  рет  ашылатын  терезе; 

сұраныс терезесі (қосымша терезелер). 

Кӛмек.WINDOWS-тың барлық программаларының меню жолында Кӛмек (Help) пункті 

болады. Оның кӛмегімен пайдаланылатын программа туралы және олардың меню пунктері 

туралы  толық  ақпарат  алуға  болады.  Кейде  бұл  анықтамалық  F1  клавишасына  контесті  – 

тәуелді  болады,  бұл  кнопканы  басқанда  программа  жұмыс  режимі  бойынша  барлық 

анықтама алуға болады. 

Жұмысты  аяқтау.WINDOWS-та    жұмысты  аяқтау  үшін  барлық  белсенді 

қосымшаларды  тоқтатып  терезелердің  барлығын  жауып  SHUT  DOWN  утилитасын 

пайдалану керек. Ол жұмысты аяқтаудың қарапайым диалогті терезесін ашады: 

ЗАВЕРШИТЬ РАБОТУ (Shut down the computer); 

ПЕРЕЗАГРУЗИТЬ КОМПЬЮТЕР (Restart the computer); 

ПЕРЕЗАГРУЗИТЬ  КОМПЬЮТЕР  В  РЕЖИМЕ  ЭМУЛЯЦИИ  MS  DOS    (Restart  the 

computer  in  MS  –  DOS  mode).Егер  қандайда  бір  қосымшалар  жабылмаған  болса,  онда 

WINDOWS    ӛзі  жабуға  арналған  диалогті  терезені  шығарып  жабуды  талап  етеді.  Егер 

қосымша жұмыс істеп тұрса, онда ол файлды диске кӛшіріп жабу керек. 

UNIX ОЖ.UNIX  тораптық ОЖ-і кӛпшілік қолдануда 32 битті микропроцессорлық жүйе 

үшін ӛндірістік стандарт болып табылады. Бұл ОЖ ДЕС фирмасының микрокомпьютерлері 

үшін  70  жылдардың  басында  алғашқы  рет  ойластырылып  шығарылған.  Кейін  басқа  да 

компьютерлер мен ЭЕМ үшін кеңінен қолданыла бастады. UNIX ОЖ – қ тораптық жабдығы 

тораптарда  қолдану  үшін  жобаланды.  Уақытты  үлестірудің  мультипрограммалық  жүйесі 

үшін  кеңінен  қолданыла  бастады.  Ол  кӛптапсырмалығымен,  кӛп  қолданушылығымен 

ерекшелінеді.  Бірнеше  қолданушы  әрқайсысы  ӛздерінің  терминалы  бойынша  компьютер 

ресурстарын пайдалана алады. Бір мезгілде бірнеше тапсырманы  орындай алады  (мысалы, 

бір  файлды  редакциялай  отырып,  келесі  файлды  баспаға  жіберіп  отыру).  Соңғы  уақытта 

UNIX –тің түрлері ӛте кең кӛлемде кӛбейіп отыр (Мысалы, ХЕNIX; АIX, НР – UX, LUNIX)  

тағы бір түрі РАRIX ОЖ –процессорлардың үлкен санын басқарады- мәліметтерді паралелль 

ӛңдейтін  UNIX  –те  каталогтарды  бұтақ  түрінде  ӛңдеуге  мүмкіндік  бар.  Бұтақ  түріндегі 

каталогтардың негізгі түпкі (корневой) каталог болып табылады және былай  ‗/‘  белгіленді. 

Барлық физикалық дискілер бүтін бұтаққа бекітілген, яғни файл орналасқан физикалық диск 

UNIX  –тегі  файлды  спецификалау  бӛлігі  болып  табылмайды,  осылайша  физикалық  диск, 

қысқаша  айтқанда,  файлдың  толық  атының  бӛлігі  бола  алмайды,  әр  файлдың  ӛзінің 

иемденушісі және атрибуттары бар.  

RWX  RWX RWX типіне анықтама  

 

49 

Алғашқы   RWX мұндағы   R-оқу, W-жазу, X-оқу дегенді білдіреді.  

Атқаратын қызметі;  файл иемденушіге қатынас құру мүмкіндігін білдіреді.  

2-ші  RWX файл иемденушіге қатынас құру файл иемденушіге қатынас құру 

3-ші RWX қалған қолданушыларға қатынас құруды білдіреді.  

Файл  аррибуттарын  файл  иемденуші  немесе  жүйелер  администраторы  ғана  ӛзгерте 

алады.  Файлды  оқуға  оның  иемденуші  ғана  қақылы,    файлға  қатынас  құруға    басқа 

қолданушылар үшін тиым салынады. UNIX-тен файлдық нүктенің ӛзіндік қатаң құрылымы 

бар  және  әрбір  каталогтың  ӛзіндік  қызметтері  бар.  Бұл  каталогтардың  атын  ӛзгертуге, 

ӛшіруге болмайды. Түпкі каталогта (корневой) мынандай каталогтар қамтылады: 

/bin -орындалатын файлдар  

/dev-  құрылғылар 

/etc және /s  bin жүйелік файлдар (жүйелік конфигурация) 

/local немесе /home -қолданушылар каталогтары. 

Файл аттары  ‗/‘ (СЛЭШ)-тен бӛтен символдың барлығын қамтиды. ‗/‘-каталог жолын 

кӛрсеткенде  каталог  аттарын  бӛліп  тұрады.  Жоғары  және  тӛменгі  регистр  әріптерінің 

ӛзгешеліктері  бар.Жасырын  (жүйелік)  файл  аттары  нүктеден  («.»)  басталады.  UNIX-те 

дискінің  бір  аймағына  бір  жеріне  немесе  файлды  сілтеу  механизмі  бар.  Сілтеудің  екі  түрі 

бар:  қатаң  (жесткие)  және  символдық.  Қатаң  сілтемеде  –  бірнеше  файл  бір  ғана  бастапқы 

кластерге ие болмақ. Символдық сілтеме детекторы – берілген каталог жолын кӛрсетеді. 

UNIX-ОЖ сонымен қатар кӛптеген қызмет  кӛрсету программаларын, яғни утилиттерді 

ұсынады,  бұл  басқа  ОЖ-де  жеке  инструментальды  программалық  қамтама  құрамында 

беріледі.  Бұл  утилиттер  программалық  қамтамаларды  ӛңдеудегі  әртүрлі    функциялардың 

орындалуын  қамтамасыз  етеді  (Бейсик,  Паскаль,  Си  сияқты  тілдердің  редакторлары  және 

компиляторлары). UNIX-ОЖ қолданушылық жүйе болғандықтан да онда жұмыс жасау үшін 

жүйесін  администратор  –  адам  немесе  адамдар  тобы,  олардың  утилиттері  жүйе  жұмысына 

жауап  беру.  Міндеттері:  жүйені  пайдалану  ережесін  орнату    және  қолданушыларды  тіркеп 

отыру. Кӛп қолданушы қамтамасыз ететін жүйелерде барлық қолданушыларды тіркеу үшін 

ортақ  кіріс  ұйымдастырылады.  Мұндай  тіркеу  процедурасы  бірнеше  минуттық  қана  уақыт 

алады.  Тіркеу  барысында  қолданушыларға  жүйеге  кіру  үшін  ат  береді,  пароль  белгілейді, 

қатынас құруға рұқсат беріледі, оған дискіде жеке каталог бӛлінеді. Бір қолданушы жүйеге 

бірнеше  атпен  тіркеле  алады.    Қарапайым  қолданушы  ӛздігінен  ресурстарды  қамтып  ала 

алмайды.  Басқа  қолданушының  файлына  қатынас  құра  алмайды.  Жұмыстың  алдында 

қолданушы  ӛзінің  атын  хабарлай  отырып,  сонымен  қатар  пароль  енгізу  керек.  Осы 

ақпараттардың  нәтижесінде  жүйе  жүйенің  кімнің  қолданбақшы  болып  отырғанын 

анықтайды. Әрі қарай қолданушы ӛзінің аты мен паролін енгізу қажет. Жүйенің стандартты 

құрамы: File manager - файлдармен жұмыс программасы, Command Tool; Shel Tool - мәтіндік 

терминал  эмуляторы,  Text  Editor  -  қарапайым  мәтіндік  редактор,  Image  Tool  -графиктік 

вьювер (графиктік файлдарды қараушы), Audio Tool - қарапайым аудио редактор (дыбыстық 

файлдар  үшін),  Clock  –  сағат,  Cflendar-  күнделік,  Calculator-үш  режимі  бар  (каржылық, 

логикалық, инженерлік), Mail Tool- электронды поштамен жұмыс программасы, Performance 

Meter-  Жүйе  ӛнімділігін  ӛлшеуші,  SnapShot-  экранды  суретке  түсіріп,  түрлі  форматта 

сақтайды, Icon Editor- пиктограммалар редакторы. 

UNIX—те  сонымен  қатар  қызмет  программалары  –  утилиттер  қамтылған:  Refresh 

screen  -  экранды  жаңарту,  Lock  screen  -  парольмен  заставка  қою,  Work  Station  Info-  жүйе 

жӛнінде ақпарат шығару, Save Work Space - Жұмыс үстелінің құрамын есте ұстап қалу үшін, 

терезелер мен пикторграммалардың орналасуын сақтау. 

Деректер  құрылымы.  Файл  (типі,  аты,  орналасуы).Файл  –  бұл  белгіленуіне  қарай 

дискіде  сақталатын  және  аты  бар  ақпараттар  жиыны.    Файлдың  атын  құрастыру  ережесі 

және  оны  файлдық  жүйеге  біріктіру  операциялық  жүйеге  байланысты,  ал  оның  базалық 

модульі  онымен жұмыс істеуге арналған.Файлдың аты екі бӛліктен тұрады:  меншікті аты 

 

50 

және  кеңейтілуі.  Меншікті  аты  сегіз  символдан  аспайды  және  оған  арифметикалық 

операциялар,  пробел,  қатынастар,  пунктирлер  жатпайды.  Берілген  дискіде  сақталған 

файлдардың  аттары,  оның  типі,  ӛршемі,  құру  уақыты  жайындағы  мәліметтермен  бірге 

каталогта  (директория)  орналасады.Каталогтың  ішіне  кӛптеген  файл  аттарын  жазуға 

болады;  каталогтың  ішінде  басқа  каталогтар  да  болады.  Бұл  жағдайда  оларды  ішкі 

каталогтар деп атаймыз т.с.с. Сол себепті каталогтың иерархиялық құрылымы қалыптасады, 

оны  каталогтар  «бұтағы»  деп  атап  оның  түпкі  каталогы  ретінде  ең  негізгі  каталогы 

алынады,  ал  бұтақтары  ішкі  каталогтар,  бұтақ  жапырақтары  ретінде  файл  аттарын  қарап 

кетуге  болады.  Әртүрлі  каталогтарда  орналасқан  екі  файл  немесе  екі  ішкі  каталогтардың 

аттары  бірдей  болуы  мүмкін.  Сондықтан  дискідегі  бір  мәнді  файл  (каталог) 

идентификациясы үшін оған қатынас жасау жолын кӛрсетіп кету керек. Қатынас жолы диск 

атынан  және  ондағы каталогтар  тізімінен  тұрады;  әр  келесі  кездесетін каталогтар  алдыңғы 

каталогтың  ішкі  каталогы  болып  табылады.  Бұл  тізімдегі  соңғы  каталог  ішінде  ізднп 

отырған  файлымыз  орналасады.  Бұл  тізімдегі  элементтер  бір  –  бірімен  қисық  сызық  (\) 

арқылы бӛлінеді. Мысалы: 

 

С:\QBASІC \ BASІC1 \qbasіc.ехе  

С: \ QBASІC \ BASІC2 \qbasіc.ехе 

Файлдың  құрама  аты  (PATHNAME)  файлға  қатынас  жолынан  тұрады  да,  онда  да 

файлдың толық аты болуы керек, сондай – ақ ол да дискідегі қандай атпен берілген бӛлігін 

анықтай  отырып  құрылады.  Каталог  дискідегі  керек  файлды  оның  аты  бойынша  табуды 

қамтамасыз  етеді.  Дискіде  анықталған  аймақта  орын  бӛлінеді,  онда  аранайы  әрбір  файлға 

арналған  тізбектелген  блоктардан  тұратын  файлды  орналастыру  кестесі  орналасады.  Бұл 

кесте әрдайым жаңартылып тұрады. Оны толығымен ӛшіру үшін дискіні форматтау керек. 

 

Файлдармен жүргізілетін операцияларға оларды құру дискіден каталог бойынша іздеу, 

қарау, кӛшіру, атын ӛзгерту, жою жатады.  

Нег. әдеб.: 1, [88-159]. 

Қос. әдеб.: 26, [65-121]. 

Бақылау сұрақтары: 

1.ОЖ-ның керектігі? ОЖ қандай модулдерден тұрады? 

2.Компьютермен  жұмыс  жасаған  кезде  жедел  жадыда  ОЖ-ның  қандай  модулдері 

болуы керек? 

3.RОМ (ТСҚ) жадысы неге энергияға байлнысты және ОЖ-ні жүктемелеу кезінде оның 

атқаратын ролі? 

4.ОЖ –ні жүктемелеу процесі қалай жүреді? 

 

7  –  дәріс.  Мәтіндік  редакторларды  қолдану  негіздері.  Microsoft  Word  мәтін 

редакторларымен жұмыс жасау. 

Құжаттарды  дайындау  және  редакторлау  жүйелері.Компьютерді  қолдану  немесе 

ӛңдеу  қәзіргі  заманғы  есептеу  техникасының  даму  интенсивтігіне  әкеп  соғады  мұнда 

мәтіндік  құжаттарды  құру  үшін  редактордың  дайындау  түрлері  кӛп  қолданылады.  ІBM- 

типіндегі компьютерлерге сәйкес ең кӛп тараған мәтіндік редакторлардың бірі WORD. Бұл 

WІNDOWS  операциялық  жүйесінің  комерциялық  қосымшасы  болып  табылады.  WORD 

мүмкіншіліктері  тек  мәтін  құрумен  ғана  шектелмейді.  Ол  одан  да  кӛп  операцияларды 

жасайды.  Бірақ  бұл  программалық  қабықшаны  оқып  үйрену  үшін  тізбектей  жәй  түрінен 

күрделі түріне ӛту керек.   

Word  мәтіндік редакторын жұмыс істету үшін осы қосымшаның пиктограммасын басу 

керек. Осы пиктограммаға бару үшін ―Пуск‖ басқышын басамыз одан, ―Программы‖менюін 

таңдаймыз  одан    ―Mіcrosoft  Word‖  пункті  таңдалады.  Қосымшамен  жұмыс  айақтау  үшін 

тақырып  жолының  оң  жағында  орналасқан  ―Закрыть-  Жабу‖  басқышын  басу  керек.  Бұдан 

кейін  қосымшаның  жұмысы  айақталады.  Редакторланатын  құжаттармен  жұмыс  істеп 

 

51 

болғаннан  кейін  ол  қосымшадан  шыққыңыз  келген  жағдайда  автоматты  түрде  оны  сақтау 

керек па жоқ па жайындағы ақпарат шығады. Word терезесі негізінен терезе тақырыбы және 

терезе  басқыштары,  меню  жолдары,  инструменттер  панелі,  сызғыштар,  айналдыры 

сызықшалары  және  жолдар  күйінен  тұрады.Бас  меню  немесе  негізігі  меню  деп  аталатын 

менюде келесі пункттер орналасқан, онда олар ӛзіндік мәндері бірдейлері бойынша біріккен. 

Кез  –  келген  әрекеттер  осы  менюде  орналасқан  пункттер  арқылы  орындалатындығын  есте 

сақтаған дұрыс. Меню пункттерінде біріккен қосымша пункттердің белгіленуі: 

―Файл‖ - файлдармен байланысты барлық операциялар соның ішінде баспаға шығару 

және беттер форматы;―Правка‖ - алмасу буферімен байланысты барлық операциялар соның 

ішінде  жолдарды  ауыстыру  және  ӛзгерту,  сондай  –  ақ  соңғы  орындалған  операцияларды 

қайталау  немесе  болдырмау;―Вид‖  -  құжат  варианттарын  қарауға  және  оларға 

колонтитулдар беруге мүмкіндік беретін операциялар. 

―Вставка‖ – обьектілерді енгізе отырып қосуға байланысты операциялар; ―Формат‖ - 

абзацқа, шрифтке және форматтауға байланысты барлық операциялар;―Сервис‖ - тасымал, 

синоним,  орфографиясын  тексеруге  арналған  қосымша  функциялар  ,  сондай  –  ақ  Word-ты 

орналастыру;―Таблица‖  –  кестелерді  ӛңдеу  мен  құруға  байланысты  барлық 

операциялар;―Окно‖  -  Word-тың  екіншілік  терезесіне  байланысты  операциялар,  соның 

ішінде бірнеше құжаттармен жұмыс істеу кезінде;― ? ‖- анықтамаға қатыстының барлығы.    

Инструментер  панеліашылатын  тізімдер  және  басқыштардан  тұрады.  Мәтіндерді 

форматтау  және  редакторлауға  байланысты  ең  жиі  қолданылатын  функциялар 

инструменттер  панелінде  орналасады.Форматтау  сызғыштарыныңбелгіленуі  беттегі 

мәтіннің  орналасуын  кӛрсетеді.  Оның  кӛмегімен  оң  және  сол  жақта  берілген  шегіністерді 

ӛзгертуімізге, қызыл жол беруімізге болады. 

Форматтау  аспаптар  тақтасы  абзац  форматының  нақты  параметрін  жылдам  ӛзгертуге 

мүмкіндік  береді.  Ол  үшін  керекті  абзацты  ерекшелеп  алып,  батырманы  аспаптар 

тақтасындағы  керекті  батырманы  тышқанмен  басу  керек.  Алайда  бұл  форматтау  аспаптар 

тақтасының құралдар жиынтығы Абзац сұқбат терезесімен салыстырғанда шектеулі.   

Жолдың  екі  шетін  бірдей  туралау  жиі  кездесетін  форматтау  түрі  болып  саналады. 

Мұнда  жолдағы  сӛздердің  арасындағы  қашықтықтар  бірдей  болып  орналасып,  мәтін  әрбір 

жолда ыңғайлы күйде бейнеледі.  

Құжаттың атын ӛзгерткен сайын дискіде жаңа файл пайда болады. Әрине кейде құжат 

кӛшірмесі  де  керек  шығар,  дегенмен  оның  кӛптеген  варианттарының  кӛбінесе  қажеті  де 

болмас. Файлды толықтырып жӛндеу кезінде оны әрқашанда бір атпен дискіде сақтасаңыз, 

оның  барлық    варианттары  да  осы  бір  файлда  толықтырылып  сақталып  отырады.  Бір  ат 

арқылы  ғана  файлды  сақтау  –  оның  алдыңғы  вариантын  толық  жойып,  соңғы  вариантын 

толық сақтау деген сӛз.  

Жолдардың арасындағы интервалдарды тағайындау.Интервал жолмен салыстырылып 

беріледі.  Жол  арасындағы  интервал  қаріп  мӛлшеріне  байланысты  автоматты  түрде 

тағайындалады. Бірақ, ӛз қалауыңызша, оны ӛзгерте аласыз. 

Кӛлденең  сызғышты  пайдалану.Кӛлденең  сызғыш  немесе  белдеу  абзац  шеттерін 

тағайындаудың барлық түрлерін жүзеге асыра алады, оның үстіне жоғарғы сызық бойында 

сол  мәндердің  нәтижесі  де  кӛрініп  тұрады.  Қажет  болса,  сызғыш  бойындағы  маркерді 

керекті  орынға  жылжыту  арқылы  оның  жаңа  мәнін  енгіземіз.Бұл  тәсіл  Абзац  терезесінен 

ашқаннан гӛрі әрі жеңіл, әрі жылдам. Бірақ маркер арқылы шегіністі ӛзгерту дәлдігі -0,25 см, 

ал терезе командасы арқылы ӛзіміз кез келген мәнді жылжыту аламыз.  

Сызғыштың  сол  жақ,  оң  жақ  шетінде  үшбұрыш  тәрізді  маркерлер  бар,  оларды 

қалыңқылық  маркерлері  дейді,  маркерлердің  орнын  ауыстыру  тышқан  кӛмегімен  жүзеге 

асырылады.  

Айналдыру  сызықтары  ӛзінің  кішігірім  нюанстар  болмаса  стандартты  сызғыштардан 

ӛзгешелігі аз. Горизанталды сызықтың сол жағында кішкентай тӛрт басқыш орналасқан. Бұл 

 

52 

басқыштар  құжатты  кӛру  режимына  жауапты.  Ал  вертикалды  айналдыру  сызықтарында 

біріншілік  элементтерден  басқа  екілік  үшбұрышты  екі  басқыш  орналасады.  Ол  басқышқа 

басу арқылы экран бетін бір бетке тӛмен немесе жоғары жылжытуға болады. 

Күйлер  жолыэкранның  тӛменгі  жағында  күйлер  жолы  орналасады.  Онда  маңызды 

ақпарат  орналасады,  мысалы:  ағымдағы  бет;  ағымдағы  бӛлім;  ағымдағы  бет/құжат  бетінің 

жалпы  саны.  Курсордың  ағымдағы  орыны  бейнеленеді:  құжаттың  жоғарғы  шетінен 

арақашықтығы;  жол;  курсордың  сол  жағындағы  символдар  саны  немесе  бағандар.  Келесі 

ӛрісте редакторлаудың ағымдағы режимі  бейнеленеді. Сондай – ақ күйлер жолында басқыш 

функциялары  мен  меню  қосымшалары  жайында  анықтама  немесе  ағымдағы  операция 

шығады. 

Контексті  –  тәуелді  менюдеп  пайдаланушы  қолданатын  ең  кӛп  кездесетін 

командаларға  қатынас  жасайтын,  тышқанмен  кез  келген  жерде  шақырылатын  менюді 

атаймыз.  Оны  контексті  –  тәуелді  деп  атау  себебі,  тышқан  қай  обьектіні  кӛрсетсе  сол 

обьектімен  жүргізілетін  әрекеттер  тізімі  шақырылады.Сериялық  құжат  құру  этаптары  үш 

этаптан тұрады: 

1.

 

Құжаттың ӛзгермейтін  бӛлігін кӛрсететін, шаблонды файл құру 

2.

 

Берілген құжаттың ӛзгеретін  бӛлігін сақтау базасы болатын, деректер кӛзін құру 

3.

 

Дайын құжаттарды біріктігу 

Шаблон–  бұл  сырт  беті  бір  біріне  ұқсас  және  кӛп  кӛлемде  құрылатын  құжат  үшін 

арналған негіз. 

Шаблонды құжат құру үшін құрудың екі түрін қолдануға болады: 

1.

 

Кейінірек құжат шаблонына қойылатын стилдер жиынын қалдыру арқылы.  

2.

 

Ескі құжат негізі арқылы. 

Деректер  кӛзі  СЕРВИС  менюінде  болатын  СЛИЯНИЕ  командасының  кӛмегімен 

құрылады.  Деректер  кӛзі  кішірек  деректер  базасы  болып  кӛрінеді.  Сериялы  құжаттарда 

сервистік  функцияларды  қолдану  үшін,  соның  ішінде  жиі  кезесетін  мәтіндерді  қою  үшін 

сервистік  функциялардың  бірінің  арнайы  кодын  кӛрсететін,  қойылым  полелерін  қолдана 

отырып  істеуге  болады.  Ондай  кодтарды  шақыру  үшін  Ctrl+F9  басқыштарының 

комбинациясы  қолданылады.  Функция  коды  экран  бетінен  шығатын  фигуралы  жақша 

жұбына  жазылады.Кодты  ӛңдеу  үшін  курсорды  фигуралы  жақшаның  ішіне  орналастырып 

F9 басқышын басу керек. 

жүктеу/скачать 4,41 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: