Қазақ тілі лексика, фонетика, морфология мен синтаксис



Pdf көрінісі
бет15/406
Дата21.10.2023
өлшемі3,22 Mb.
#120381
түріОқулық
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   406
Байланысты:
Абуханов-лексика

2.
ы, і

әріптері сөздің барлық буындарында жазыла түрса да, мына сияқты 
жағдайларда сөздің соңғы буынында түсіп қалып отырады: 
а) кейбір сөздерге тәуелдік жалғауының қосымшасы жалғанса, түбірдің 
соңғы буынындағы
ы, і

әріптері түсіріліп жазылады: 
халық-халқым, орын-
орның, көрік-көркі, бөрік-бөркі, дауыс-даусын, әріп-әрпі. 
ә) 
бірқатар түбір
с
өздерге дауысты дыбыстан басталған қосымша 
жалғанса, түбірдің соңғы буынындағы
ы, і
 
әріптері түсіріліп жазылады: 
ойын-
ойнау, орын-орна(ды), сарын-сарна-(ды), алты-алтау;
б) 
ы, і
 
дыбысына аяқталған етістіктерге 

жұрнағы жалғанса, түбірдің 
соңындағы 
ы, і
 
әріптері түсіріліп жазылады: мысалы: 
оқы 
— 
оқу, таны 
— 
тану, телі 
— 
телу;

ы, і
 
қысаң дауысты дыбыстары сөз басында 
р, л
 
әріптерінің алдында 
көмескі естіліп, оны жазбағанда, сөздің лексикалық мағынасы бүзылмаса, ол 
дыбыстардың әріптері жазылмайды:
рас 
(ырас емес), 
рет 
(ірет емес), 
рақат 
(ырақат емес), 
лай 
(ылай емес), 
лас 
(ылас емес), 
лақтыру 
(ылақтыру емес). 
6-жаттығу. 
Көп нүктенің орнына а, е, ы, і әріптерінің тиістісін қойып жазыңдар.
Балап...н, ет...к, қаб...рға, қорғ...н, пыш...қ, күр..к, көл...к, ...рық, ...дыс, 
к...леді, ор...ды, себ...ді, ки...м, қи...н. 
2. 
о, ө, ү, ү, ә 
 
әріптері қазақтың байырғы сөздерінде сөздің бірінші 
буынында ғана жазылады. Мысалы: 
от, орман, өр, көрші, құлын, құрық, ұлы,
үлкен, күлкі, түлкі, сәнді, әңгіме, әдемі, дәмді.
Бұл әріптер біріккен сөздер мен қос сөздердің екінші сыңарларының 
бірінші буындарында да жазылады. Мысалы: 
Караөткел, Көктөбе, Бибігүл,, 
Момышұлы, Асанәлі, бүрсігүні, өте-мөте.
3. ұ, ү, ә

әріптері бірқатар жалаң сөздердің екінші буынында да жазылады. 
Мұндай сөздер қазақ тілінде көп емес. Олардың кейбіреулері бір кездегі қазақ 


17 
тіліне еніп, сіңісіп кеткен араб-иран сездері: 
мазмұн, бұлбұл, мақұл, дәстүр, 
мәжбүр, іңкәр, сірә, куә.
Көп буынды сөздердің екінші және онан арғы буындарында ашық дауысты 
дыбыстың


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   406




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет