Қазақстан республикасы бiлiм және ғылым министрлiгi

1.  Хуфайза – Хуфайза ибн әл-Йаман. Хуфайза Мұхамедтің серігі. Ол Мұхамед пайғамбардың 

жеке хатшысы және сенімді адамы болған (сахиб ас-сир). Омар халиф оны Мадаинға билеуші етіп 

тағайындаған. Хуфайза 656 ж. қайтыс болған. Ол Мұхамед пайғамбар және Омар халиф туралы 

хадис айтушы ретінде атақты болған. 

2.   Бұл жерде халифаттағы омеядтар билігін алмастырған династияға аты берілген Мұхаммедтің 

нағашысы Аббастың баласы болуы мүмкін (750 ж.).

3.  Муавия  ибн  Абу  Суфиян.  Исламның  пайда  болуы  кезіндегі  құрайыштықтардан  шыққан 

танымал  билеуші  Әбу  Суфиянның  баласы.  Әли  ибн  Әбу  Талибтің  қарсылстарын  жеңгеннен 

соң  Омеяд  династиясының  суфияндық  тармағының  негізін  қалаған  халиф  болды.  Ол  туралы 

әңгімелердің  маңыздылығы  сол,  Армениядағы  араб  билеушісінен  түріктердің  шабуылын 

жеңіспен  тойтарғандығы  туралы  хабар  алып,  ол  оған  түріктердің  болашақ  басып  алып  кіруінен 

қорыққандықтан  оларды  ештеңемен  ашуландырмауды  бұйырды.  (R.Sesen.  Eski  Araplara  gure 

Turkiyat  mecmuasi,  1969,  19  б.).  Хадистердің  этимологиясына  талдау  жасай  отырып,  белгілі 

поляк шығыстанушысы А.Зайончковский «эпиоптар туралы бастапқы хадис кейіннен түріктерге 

қолданылған деген тұжырым қисынды сияқты көрінеді» дейді.

4.  Бұл  үзіндідегі  түрік  тайпаларының  тізімі  Ибн  Хордадбехтен  алынған.  Ибн  Хордадбехтің 

«Жолдар мен мемлекеттер кітабінің» (Китаб әл-масалик уә-л-мамалик) бірінші баспасы IX ғ. 40 

жылдарына жатады, бірақ, оның түріктер туралы айқын мәліметтерінің көбі, соның ішінде түрік 

тайпаларының  тізімі  де  (тоғыз-ғұздар,  оғыздар,  қарлұқтар,  кимектер,  қыпшақтар,  азкиштер, 

түргештер және басқалары) одан ертерек VIII ғасырға жатады. 

5.  Йақұтта «Түріктердің атақты қалалары он алты». «Му‘джам әл-булдан» Бейрут, 1979 ж. ІІ 

том.

ӘДЕБИЕТТЕР 

1 Көмеков Б. Араб жазбалары // Түркістан энциклопедиясы. – Алматы, 2000. – 82–85 бб.

2 Бартольд В.В. Источниковедение // Сочинения в 9 т. – Т. VIII. – М.: Вост. лит-ры, 1973. – 723 с.

3 Асадов Ф.М. Арабские источники о тюрках в ранее средневековье. -Баку: Элм, 1993. - 204

4 Ибн ал-Факих. Китаб ахбар ал-булдан. Фотокопия мешхедской рукописи Института востоковедения 

АН СССР, ФВ-202.

5 Ибн ал-Факих. Ахбар ал-булдан (Известия о странах) / Введение, перевод с арабского, издание текста 

и комментарий А.С. Жамкочяна. – Ереван: Издательство АН Арм ССР, 1979. – 319 с.

6 Гумилев Л.Н. Көне түріктер. - Алматы: Білім, 1994. -540 с. 

7  Аманжолов  К.Р.  Түркі  халықтарының  тарихы.  1-кітап.  (Көне  дәуірден  біздің  заманымыздың  ХІV 

ғасырына дейінгі кезең). – Алматы: Білім, 2002. –292 б.

8  Көмеков  Б.Е.,  Ильясова  З.С.  Йақұттың  «Муджам  әл-булдан»  (XIII  ғ.)  жағрафиялық  жинағы  – 

Қазақстанның ортағасырлық тарихының дерегі. - Алматы: Қазақ университеті, 2011. – 245 б. 

9 ﻳﺍﻘﻭﺕ ﺍﻠﺤﻤﻭﻱ. ﻤﻌﺠﻡ ﺍﻠﺒﻠﺪﺍﻦ ﺍﻠﻤﺠﻠﺪ 2. - ﺒﻳﺭﻭﺕ.1979. - ﺹ 549. 

1 Kumekov B. Arab zhazbalary //Turkistan entsiklopediyasa. – Almaty, 2000. – 82–85 ss.

2 Bartold V. V. Istochnikovedeniye //Sochinenie v 9 t. – T. VIII. – M.: Vost. lit, 1973. – 723 s.

жүктеу/скачать 11,32 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: