ҚазаҚстан Республикасының білім және ғылым министРлігі а и. артемьев, с.Қ. мырзалы ғылым таРиХы және ФилОсОФиЯсы

өзін  жан  дүниесін  тазарту  құралы  ретінде  пайдалануға  болады.  Өз-

өзімен іштей сөйлесуге көше отырып, күйзелуші адам көп заттардың 

құндылықтарын  қайта  бағалай  біліп,  өмірдің  жаңа  мағынасын  таба 

алады.

Ал  енді  үлкен  экзистенциалдық  мәселе  –  адамның  өлімі  және 

Кез келген өмірдің ерте ме, кеш пе, өліммен аяқталатынын әркім де 

біледі. «Дүниеге келу де бар, кету де бар», – дейді қазақ мәтелі. Бұл – 

табиғат заңы. Біз оны өзгерте алмаймыз. Әрине, бұл – қасірет, әсіресе 

жақын  адамдардың  өлімі.  Біз  енді  ешқашанда  оларды  көре  де,  арала-

са да, қуаныш-ренішімізді бөлісе де алмаймыз. Бәрі де келмеске кетті, 

дәл сол кезде біз өзімізді де осындай тағдыр күтіп тұрғанын күйзеле 

түсінеміз.

Сонымен бірге, егер біз «мәңгілік өмірді» таразыға салып, сол ту-

ралы терең ойлансақ, онда оның ақылға сыйымсыздығын білер едік: 

ол ең қорқынышты тозақ болар еді. Мәңгілік өмір сол өмірдің мағынасы 

мәселесін  жояды.  Олай  болса,  бірде-бір  дәрісханада  бірде-бір  студент 

қалмайды: асығудың керегі не – алда мәңгілік өмір күтіп тұр. Мәңгілік 

өмір адамзаттың бүгінгі өткір мәселелерін бейжай қабылдауға әкеліп 

соқтырады: бәрі қара балшыққа батады. Сіз: «Көбірек өмір сүру жаман 

болмас еді!» – дерсіз. Бұл тілегіңізбен келісуге болады. Алайда мәселе 

өмірдің  ұзақтығында  емес,  оның  сапасында  жатса  керек.  Алжығанға 

дейін ұзақ өмір сүруге болады, әрине. Бірақ бұл кімге керек?!

Мәселеге  терең  көзқарас  өмір  мағынасы  мәселесінің  өзі  адамның 

ажалды екені туралы маңызды фактіден келіп шығатынын көрсетеді. 

«Сана  берілген  адам»  өз  өмірінің  уақытпен  шектеулі  екенін  түсінеді 

және  «Ұлы  Мәртебелі  Табиғат»  сыйлаған  әрбір  сәтті,  сағатты,  күнді 

тиімді  пайдалануға  ұмтылады.  Шындығында,  өмір  –  баға  жетпес