ҚазаҚстан Республикасының білім және ғылым министРлігі а и. артемьев, с.Қ. мырзалы ғылым таРиХы және ФилОсОФиЯсы
жүктеу/скачать 2,22 Mb. Pdf көрінісі
|
Философия
| әлемдік тарихтың маңызы
туралы алғаш ойлан- ғандардың бірі. Бұл жерде ол: «Әлемді пікірлер билейді», яғни билеушілердің ойы, идеялары әлемдік тарихтың беталысын айқын- дайды дейтін ұстанымды берік ұстанады. Алайда мәні «пікірді халықтың басым көпшілігі қолдауға тиіс» деген қағида болып табылатын маңызды қосымша енгізеді. Барлық бақытсыздықтар, күйзелістер, озбырлық көпжылдық әлемдік тарихта билік басын- да болғандардың арсыз саясатымен түсіндіріледі. Бұл жерде оның көзқарасы дұрыс, бірақ ішінара ғана. Вольтер – оптимист. Ол өзінің ағарған заманына үмітпен қарайды. Ғылымның дамуы, өнердің жетілуі, ақылға негізделген философиялық идеялар бұқара халықтың санасын өзгерте отырып, оның ортасына кең және терең ене бастаған. Бұл оның жүрегінде жамандықтың тамыры- на балта шауып, адамдардың жақсы өмір сүруіне жағдай жасайтын «білімдар дана билеушілер» пайда болады деген үміт отын жағады. Тарих – ұлы ұстаз. Ғасырдан-ғасырға Вольтер де ұлы болып қалып отыр. Француздардың Құрылтай жиналысының шешімі бо- йынша Вольтердің өртелген сүйегінің күлі 1791 жылы Францияның ұлы адамдарының Парижде құрылған Пантеонына қойылғаны кездейсоқтық емес. Француз ағартушыларының ішіндегі аса көрнекті тұлғалардың бірі – философ, өнер теоретигі, жазушы, саяси қайраткер жан-жак Руссо (1712-1778) болды. Ол сонымен қатар ұсақ буржуазияның идео- 166 логы деген атқа ие болған. Руссо қоғамдық келісімнің Гоббс жасаған тұжырымын айтарлықтай дамытқан. Ол табиғатынан азат адам- ды қанауға қарсы шыққан. Қанау, оның ойынша, жұртшылықтың бір бөлігінің надандығы, адамды қорлауы себепті орын алған және орын алып келеді. Жас Руссо жеке меншіктегі және мемлекеттік құрылыстағы теңсіздікті көрді. Сол себепті ол адамдарға Табиғатқа оралуға кеңес берді. Кейіннен философ басқа көзқарасқа ауысады: қоғамдық келісім теңсіздікті жеңуге мүмкіндік береді. Руссо халықты егеменді деп жа- риялайды, халықтың егемендігі шеттетілмейді және бөлінбейді; заң шығарушы билік халыққа тиесілі болуға, ал атқарушы билік оның өкілеттігін білдіруші ғана болуға тиіс. Руссо туралы айтқанда, екі мәселеге назар аудару қажет. жүктеу/скачать 2,22 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|