ҚазақТЫҢ 1001 ертегісі қазақ хақының халық ертегілер топтамасы

Email: 

1001ertek@gmail.com

 and WWW: 

http://www.elarna.com/ertegi_kk.php

                                              568 bet 

 

Тыңдасаң, бұл сөзімді балдан тәтті. 

 

"Рауаят пайғамбардан! " — деп сөйлеткен 

 

Сахаба Әнес ибн Мәлік атты (атлы). 

 

Айтады сөздің шынын Мәшһүр ақын, 

 

Құдайға шын сөзді адам болар жақын, 

 

Ғазазіл малғұн шайтан қылып арыз (ғарыз), 

 

Құдайдан талап қылды қызмет хақын: 

 

— Білемін ақыр бір күн өлмегімді, 

 

Шарасыз тағдырыңа көнбегімді, 

 

Ғаламның он сегіз мың патшасысың 

 

Жейсің бе менің құдай еңбегімді?! 

 

— Әзелден біліп едім жалғаныңды, 

 

Шет болып білдің бүгін қалғаныңды! 

 

Бейнесін ақыреттен мақрұм қалдың, 

 

Жалғанда сұра ойыңа алғаныңды! 

 

Малғұн. 

 

Кимесе қолдан тігіп киім қайда, 

 

Бұрынғы салтанатты күйім қайда?! 

 

Баспана адамдарға бердің үйді, 

 

Сұраймын әуел сенен: "үйім қайда?" 

 

Ж. (Не "Жаратушы", не "Жаббар"- сөзі болуы мүмкін—Г.Ж.) 

 

һәм қалдың көрмей дүкен, жетпей ойың, 

 

Осылай болды сенің жайы-күйің. 

 

Қалдым деп баспанасыз болма арманда, 

 

Дүниеде монша болсын сенің үйің. 

 

Email: 

1001ertek@gmail.com

 and WWW: 

http://www.elarna.com/ertegi_kk.php

                                              569 bet 

Малғұн 

 

Құлшылық көп қылып ем әрбір жайда, 

 

Болмады бір тиындай жанға пайда, 

 

Оқитын адамдарға бердің құран, 

 

Құраным оқитұғын менің қайда?! 

 

Ж. 

 

— Әуелден пиғылың бұзық, ойың (ісің) жаман, 

 

Кетпедің сол себептен болып аман, 

 

Айтылған домбырамен жиын-тойда 

 

Әй, малғұн, болсын құран өлең саған. 

 

Малғұн. 

 

Жаралған әурелікке менің басым, 

 

Не керек мұнша дәурен сүрген жасым? 

 

Ac, қорек адамдарға тағам бердің, 

 

Кәнеки, ішіп-жейтін менің асым?! 

 

Ж. 

 

Еңбегін еш пенденің жемейміз біз, 

 

Өз пиғылың болып тұрған (жүрген) өзіңе кез. 

 

Тағамың сенің малғұн осы болсын: 

 

Ac ішсе егер біреу бисмилласыз. 

 

Малғұн. 

 

Мен бұрын қызметіңе жүрдім жарап, 

 

Бұл күнде құр алақан қалдым қарап. 

 

Сүт-қатық адамдарға (адамларға) сусын бердің, 

 

Қанеки, ішетұғын маған шарап?! 

 

Ж. 

Email: 

1001ertek@gmail.com

 and WWW: 

http://www.elarna.com/ertegi_kk.php

                                              570 bet 

 

Адамды қылар батыр қару-жарақ, 

 

Түзейді қыздың көркін айна-тарақ, 

 

Бір жұтса мас қылатын ішкен жанды 

 

Шарабың сенің, малғұн, болсын арақ! 

 

Малғұн. 

 

Басымнан арылмаған қалың сорым, 

 

Жалғанда маған керек әрбір форым. 

 

Адамға аң ұстайтын қақпан бердің, 

 

Қанеки, менің қайда қақпан торым? 

 

Ж. 

 

- Сен жолдан шығарарсың ғапілдерді (ғапылларды), 

 

Өзіңе жуық жүрген жақындарды. 

 

Адамды тұзағыңа түсіруге 

 

Еркіңе бердім, — дейді, - қатындарды. 

 

* * * 

 

Хадисте үшбу сөздер қылынған иад, 

 

Біледі кітап көрген барша адамзат. 

 

"Жұмысым мұныменен бітпеді ғой!" — 

 

Дегендей Ібіліс лағын (малғұн) болмады шат. 

 

Ібілістің қылған шайтан асыл затын, 

 

Алладан алып тұр ғой тілеп хақын! 

 

Мұнымен кетсе сөзім қысқа болар, 

 

Айтайын анық қылып переуатын (переводын). 

 

Көңіліне ұнамаған болды жері, 

 

Ішінен еркін онша кетпей кірі. 

 

Email: 

1001ertek@gmail.com

 and WWW: 

http://www.elarna.com/ertegi_kk.php

                                              571 bet 

Ойында бір дүдәмал қапы бардай, 

 

Жарқылдап келіспейді ажар-түрі! 

 

[Малғұн] 

 

— Жарайды, мен мұныңа деймін "пәлі!" 

 

Көңіліме орнықпады мұның бәрі. 

 

Алдым деп қалағаным мәз болмаймын, 

 

Болмады-ау ойымдағы еркін әлі! 

 

[Ж]. 

 

— Билігін бұ жалғанның бердім тегіс 

 

Болмайды-ау дүние ісінде сенсіз келіс! 

 

Еркіңмен өзің билеп жұмса — дейді, 

 

— Дүниеде қанша болсын алтын-күміс. 

 

— Келмейді-ау шығарғысы қолдан, — дейді, 

 

— Айырылмас бұған жолдас болған! — дейді, 

 

— Дүниемен күміс-алтын алдандырып, 

 

Талайды шығарарсың жолдан! — дейді. 

 

Малғұн. 

 

Қызығы бұл дүниенің жиған малдай, 

 

Көреді дүниеқорлар малын жандай! 

 

Кететін мойынын бұрмай адамдар көп, 

 

Ілтипат мал мен құлға назар салмай. 

 

Ж. 

 

— Жараттым ішіп жейтін жақсы тағам, 

 

Бірін — халал, біреуін қылып харам. 

 

Жібектен (жифакдан) атлас, торғын қылдым 

 

Бұларсыз күн көре алмас жүрген адам. 

Email: 

1001ertek@gmail.com

 and WWW: 

http://www.elarna.com/ertegi_kk.php

                                              572 bet 

 

— Жабыспа қайта-қайта маған! — дейді, 

 

— Жақсы киім, ләззатты тағам, — дейді, 

 

— Дүниеде не қызықты нәрсе болса, 

 

Билігін бердім түгел саған! — дейді. 

 

Малғұн. 

 

— Киер киім, ішер ас-тағам — дейді, 

 

— Бәрін оңай, бере берсең маған! — дейді, 

 

— Осал жіп мұның бәрі үзілетін, 

 

Арқан бер үзілмейтін маған! — дейді. 

 

— Алданып бұларыңа надан тоқтар, 

 

Қалады әуре болып ақылы жоқтар. 

 

Тоя ішкен аста (алсыт) хымыран мастарың бар. 

 

Қайтпайтын маңдайынан тисе шоқпар. 

 

Дүние деп, алтын-күміс малданбайды. 

 

Қызық деп, бұл жалғанды таңданбайды. 

 

Дүниенің (жалғанның) баянсызын білген ерлер 

 

Бұлардың ешбіріне алданбайды. 

 

Жараттың шайтан қылып мені сорға, 

 

Мен жүрмін түсірем деп адамды орға. 

 

Кететін жемге айналмай (айланбай) сұңқарлар 

 

Түспесе үзілмейтін жібек торға. 

 

Ж. 

 

— Арызыңды сенің қабыл көрдім, — дейді, 

 

— Шын біліп бұл сөзіңе көндім, — дейді, 

 

— Арақ, сырнай, керней, сыбызғыны, — 

 

Email: 

1001ertek@gmail.com

 and WWW: 

http://www.elarna.com/ertegi_kk.php

                                              573 bet 

Тамаша сауық үшін бердім! — дейді. 

 

* * * 

 

Бір Алла бұл малғұнға бәрін берді, 

 

Сол үшін ерікті болып шайтан жүрді. 

 

Алданып біраз көңілі мұныменен 

 

Мырс етіп, бүтін күлмей, жарты күлді. 

 

Дәнікті қалағанын берген сайын, 

 

Жалғанды бергендігі болды дайын. 

 

"Болмады-ау әлі түгел!" — дегендей қып 

 

Және айтты шайтан лағын мәні-жайын. 

 

Малғұн. 

 

Жараттың жақсы-жаман екі айыр жол, 

 

Адамның бір жағы — оң, бір жағы — сол! 

 

Адаспай жақсы жолдан жүрер түзу, 

 

Кімде-кім болып жүрсе өзіңе күл! 

 

Оң жолға басшы болған пайғамбарлар, 

 

Олардың соңына ерген қанша жандар?! 

 

Көрсетіп мұғжизамен тамаша істі, 

 

Ие боп жақсылыққа кеткен анлар (олар). 

 

Қылып ең мені басшы жаман жолға, 

 

"Дүниеде себеп бол, — деп, — азған құлға!" 

 

Бермесең бұл ісіңе өзің жәрдем, 

 

Оны мен түсіремін қалай торға?! 

 

Болғанда мен бір аушы, адамзат-аң, 

 

Қару бер (өнер бар) көрген адам қалғандай таң! 

 

Ол Мұса Кәйім алла мұғжизамен 

Email: 

1001ertek@gmail.com

 and WWW: 

http://www.elarna.com/ertegi_kk.php

                                              574 bet 

 

Түбінен Ніл дарияның шығарды шаң. 

 

Алсам деп әркім ойлар қуған аңын, 

 

Қызығар: ит-түлкінің жыртса таңын. 

 

Пітнаның бұзықшылық дариясының 

 

Түбінен шығарайын сондай шаңын. 

 

Бұзайын дал-дал қылып, қылып талқан, 

 

Ерікті қыл қолымды, ашып дарқан. 

 

Адамды тұзағыма түсіруге 

 

Маған бер бұзылмайтын (үзілмейтін) бір мықты арқан. 

 

* * * 

 

Ғазазіл, қылып қойған, малғұнды еркін, 

 

Сол үшін бек қызықты дүние, шіркін! 

 

Дегендей: "Саған енді бұл жарай ма?" 

 

Көрсетті қатындардың шырай — көркін. 

 

Қараса қиылып түр қара қасы, 

 

Толғанып оқжыландай өрген шашы. 

 

Ғақықтан екі ерні қызыл болып, 

 

Алмадай (түймедей) домаланып гауһар басы. 

 

Еті аппақ қара жерге жауған кардай, 

 

Жүзі бар қарға тамған қызыл қандай. 

 

Бұлттан жарып шыққан ай секілді: 

 

Қиғаш қас, сүмбіл шашты, жазық маңдай. 

 

Бойлары райхан гүлдің сабағындай, 

 

Алманың, екі беті, сағағындай. 

 

Ап кетер көрген жанның ақыл-есін 

 

Email: 

1001ertek@gmail.com

 and WWW: 

http://www.elarna.com/ertegi_kk.php

                                              575 bet 

Орыстың мас қылатын арағындай. 

 

Күмістен тартқан сымдай болып қолы, 

 

Қояндай домаланып келіп жоны. 

 

Ғұманның лимонындай емшектері 

 

Алам деп қайтіп үзіп қолыңа оны! 

 

Сынаптай толықсыған екі саны, 

 

Тістері меруерт-маржан дүрдің кені (кәні), 

 

Мамықтай үлпілдеген тамақтары, 

 

Жатқанның арманы не иіскеп, әні (әне)! 

 

Аузынан шырын шекер шыққан сөзі, 

 

Көзіңе болып тотия басқан ізі! 

 

Жаныңды ерікке коймай алар суырып, 

 

Өзіңе күліп қарап түссе көзі! 

 

Ап кетер ақылыңды бойдан тартып, 

 

Көргенде толықсырсың майдай балқып! 

 

Сабырыңды қалдырмайтын бір жері бар, 

 

Бәрінен бүл айтқанның айтсам артық. 

 

Ғазазіл малғұн шайтан мұны көрді, 

 

Көрген соң көңілі бітіп, шырай берді. 

 

"Болды — деп — ойымдағы енді түгел!" – 

 

Шапалақтап алақанын қарқ-қарқ күлді. 

 

— Көңілімде енді титтей қалмады кір, 

 

Болғанмен, қылмас сабыр, қаншама ер! 

 

Жұмысым ойыма алған бітті, — дейді, - 

 

— Құдая, маған берсең тезінен бер! 

 

Болады кімге залал, кімге пайда, 

Email: 

1001ertek@gmail.com

 and WWW: 

http://www.elarna.com/ertegi_kk.php

                                              576 bet 

 

Әр істің ықтияры бір құдайда. 

 

Адамды тура жолдан аздыруға 

 

Құдайдан сұрап еді күшті айла (хайла)! 

 

Хақ берді қатындарға ажар-көрік, 

 

Наз берді түрлі сурет оған серік, 

 

Еркекте ғақыл, сабыр еш қалмайды, 

 

Болғанмен дін ісіне (денесіне) қанша берік. 

 

Әркімнің әр не қылса өзіне еркі, 

 

Оңаша шет жүргенде дінге беркі (берігі). 

 

Ердің ғақыл, сабырынан асып түсті 

 

Түрленген қатындардың шырай (ұрғашының ажар) көркі. 

 

Жаратқан қылып зиба әуел бастан, 

 

Нығымет жоқ бұл жалғанда мұнан асқан! 

 

Құл болған қатындарға әрқашаннан, 

 

Патшалар ақылменен жұрттан асқан. 

 

Қатынсыз ойлап тұрсаң дүние болмас, 

 

Әуелден ерге серік қылған жолдас. 

 

Қаншама еркек бір қатынсыз бас қосқанмен, 

 

Ақ орда алпыс басты іші толмас! 

 

Отырса қасын керіп кеш қара қас, 

 

Қылады көрінгенді көзімен мас! 

 

Ғұнша ерін, пісте мұрын, лүлу иек, 

 

Дүниеде неше түрлі бар асыл тас! 

 

Су ішіп көздерінен мейірің қанар, 

 

Болғанмен қанша ақылды, қайран қалар! 

 

Email: 

1001ertek@gmail.com

 and WWW: 

http://www.elarna.com/ertegi_kk.php

                                              577 bet 

Жүзінен шығып тұрған оттарына 

 

Өртеніп, шыдай алмай, көңілің жанар! 

 

Адамды мас қылатын берді көздер, 

 

Көрсе көңіл, еритін, айдай жүздер. 

 

Арганның (органның) неше түрлі дауысындай 

 

Ләззатты, махбубларда шырын сөздер. 

 

Бойыңнан (басыңнан) кетіп қалар ақыл-есің, 

 

Басуға өзіңді-өзің жетпес күшің. 

 

Болмаса бұл дүниеде ойға алғаның, 

 

Толады қайғы-қасірет дертпен ішің. 

 

Ашылған гүлдей болып жазғытұры, 

 

Көрініп, жасырынып ішкі сыры. 

 

Жүзінен махбублардың болып зәһәр, 

 

Хақиқы беріп сәуле Хақтың нұры! 

 

Сүмбіл шаш, қиғаш қасты мәкнүн қабақ, 

 

Нәркес көз, уажһалары ғақық тамақ. 

 

Өтем деп мұжазыдан ақиқатқа 

 

Дәріс оқып диуаналар алар сабақ. 

 

Суретке қалады екен сурет қарап, 

 

Мысқа - жез, күміске алтын іске жарап, 

 

Мағынасын: "Әлиф әбжад" — білемін деп, 

 

Кетеді диуаналар болып харап. 

 

Асыл бар әрбір түрлі адамзатта, 

 

Жазылған үшбу сөздер бәрі хатта. 

 

Сурет (сағатпен) ісі болмас мас болған соң, 

 

Жұмысы пәни әл хақиқат болып затта. 

Email: 

1001ertek@gmail.com

 and WWW: 

http://www.elarna.com/ertegi_kk.php

                                              578 bet 

 

343 - Бөлім: ЯҺУДА, ПАТРОС ӘҢГІМЕСІ 

http:www.elarna.comoku_kk.php?tur=11&id=2040 

 

 

ЯҺУДА, ПАТРОС ӘҢГІМЕСІ 

 

Кім берді бұл байлықты құдай берді, 

 

Жаратты қолы ашық қып кейбір ерді. 

 

Кәне, біреу берместен тығып бақты, 

 

Қайсысы асты: ақырын ел жұрт көрді. 

 

Жігіттер, бұл айтқаным - кітап сөзі, 

 

Тоқтайды Құран десе дүние жүзі. 

 

Пайғамбарға мұны айтқан: 

 

"Жұртқа шаш!" — деп, 

 

Қисса қып айтқан мұны құдай өзі. 

 

Құлақ сал бұл қиссаға, тыңда не дүр, 

 

Адаспай көш басының соңынан ер. 

 

Бұрынғы заманларда болып өткен, 

 

Туысқан ағайынды бір-екі ер. 

 

Құран сөзі әр тарау кеп айтады, 

 

Өткен менен кеткеннен көп айтады. 

 

Қисса қылған сөздерін (сөзларын) кейінгіге 

 

Ол бәни Исрайылдан (Сырайылдан) деп айтады. 

 

Сөз сөйлеумен тарқайды іштегі шер, 

 

Ұғып алсаң, көңілде қалдырмас кір. 

 

Яһуда, Патрос деген ағайынды (ағайынлы), — 

 

Екеуі бір анадан туысқан бір. 

 

Атасы өліп, артында бұлар қалды, 

 

Email: 

1001ertek@gmail.com

 and WWW: 

http://www.elarna.com/ertegi_kk.php

                                              579 bet 

Иеленіп екеуі қалған малды. 

 

Қызыл алтын сегіз мың ділда қалып, 

 

Құрттай санап төрт мыңнан бөліп алды. 

 

Яһуда момын болды күткен дінін, 

 

Шын деп білген не айтса кітап тілін. 

 

Уысына түскенді ұстап қалмай, 

 

Ойламады өзіне керек күнін. 

 

Жұмсады қолда барын құдай үшін, 

 

"Керек, — деп, - сақтайын, - деп, - мұның несін?!" 

 

Өз басына бір пайда келтірместен, 

 

Беруменен өткізіп ерте-кешін. 

 

Өз басына ойламай пайдалы істі, 

 

Құдай үшін жұмсаумен күні кешті. 

 

Жарастығын жалғанның керек қылмай, 

 

Ақырет жұмысымен айналысты. 

 

Хош, енді Патрос қайтті қолдағысын, 

 

Бір тиын жұмсамастан құдай үшін, 

 

Жер-су алып, әр түрлі егін салып, 

 

Түзетті жарастырып іші-тысын. 

 

Көркейіп, қатын алып ажарлы, өнді, 

 

Тон киіп жарастықты жаға — жеңді. 

 

Жалғанның пейішіндей қылып үйін, 

 

Жұмсады неше түрлі күл мен күнді. 

 

Домалап күннен-күнге өрге тасы, 

 

Тап-таза кедейлерден болып қасы. 

 

Бірі — құрма, бірі —мейіз іші толған, 

Email: 

1001ertek@gmail.com

 and WWW: 

http://www.elarna.com/ertegi_kk.php

                                              580 bet 

 

Болыпты екі жерде бау-ағашы. 

 

"Болдырдым, — деп, — өзімнің ісімменен! 

 

"Ала алмас, — деп, — ешбіреу тегін менен! 

 

Екі баудың арасын толтырыпты 

 

Жарастықты әр түрлі егінменен. 

 

Сонда мұның егіні қаулап өсті. 

 

Күннен күнге артылып заулап өсті. 

 

Жылдан-жылға өнімі артық болып, 

 

Көргендерге болыпты көкейкесті. 

 

Аяқтыдан тыйылып бұған бару, 

 

Кедейлерге арам боп садақа алу. 

 

Егін шықпай, дүниеге тартылса да, 

 

Мұныкіне бір болмай шықпай қалу. 

 

Сулар ағып егіннің арасынан 

 

Асып сонда, артылып шарасынан. 

 

Екі баудың кетіпті асып құны 

 

Айдап жүрген көп жұрттың қарасынан. 

 

Екі иіннен тұрыпты демін алып, 

 

Есіл-дерті дүниеге кетіп қалып. 

 

Бұл осындай тұрғанда мерекемен, 

 

Кедей болып Яһуда болды кәріп (ғаріп). 

 

Асқындырып кедейлік жауырды енді, 

 

Әркім бұған береді сауырды енді. 

 

Аш-жалаңаш қалған соң, жоқ-жітік боп, 

 

Жанашыр деп, таппай ма бауырды енді?! 

 

Email: 

1001ertek@gmail.com

 and WWW: 

http://www.elarna.com/ertegi_kk.php

                                              581 bet 

Жалт беруі жалғанның көз жұмғанша, 

 

Бұл жалғанда малсыздың күні (кұны) қанша?! 

 

Бар күнінде қолынан дүние алғандар, 

 

Сырт айналып кетеді кез боп қалса. 

 

Дүние, малсыз болмайды, білді дейді, 

 

Отырғызбас үйде аштық енді дейді. 

 

Бір туысқан жан тартып, бауырым деп, 

 

Байға кедей мұқтаж боп келді дейді. 

 

Қолда жоқтық мұқатар адамзатты, 

 

Басқа түссе нәрсе жоқ мұнан қатты. 

 

Кедей, мылқау, бай, шешен - бұрыннан бар, 

 

Патрос енді сөйлейді насихатты: 

 

— Керексіз қып дүниені қылдың салдық, 

 

Қалған малды атадан бірдей алдық. 

 

Сақтай алмай, айырылып сен құр қалдың, 

 

Толып жатыр менде алтын неше сандық. 

 

Тиісімен қолыма жер-су алдым, 

 

Неше түрлі жемістен егін салдым. 

 

Түр-түрімен құл, күнді тізіп жұмсап, 

 

Дүниемен лық толып артым, алдым. 

 

— Бір басыңа қылмадың пайда, — дейді, 

 

— Қалып тұрсың бұл түрлі жайда, — дейді. 

 

— Сонан көрген бір тиын опаң бар ма?! 

 

Төрт мың ділда жібердің қайда? — дейді. 

 

Яһуда айтты: 

 

— Сен жер-су алдың сатып, 

Email: 

1001ertek@gmail.com

 and WWW: 

http://www.elarna.com/ertegi_kk.php

                                              582 bet 

 

Жарастығын жалғанның соны ұнатып. 

 

Мен жұмсадым ақырет пайдасына, 

 

"Ертең бір таң бар, — деумен, — бұ күн батып!" 

 

Сен пұлменен жалғанда салдың сарай, 

 

Алданумен соларға қарай-қарай. 

 

Ақырет сарайынан үміткер боп, 

 

Мен талпындым, мал шашып солай қарай. 

 

Сен пұлменен жалғанда қатын алдың, 

 

Құшақтасып жалғанмен дос боп қалдың. 

 

Хор қызына қалың мал бердім мен де, 

 

«Опасы жоқ жалған, — деп, — мен бұл малдың!" 

 

Сен пұлменен жұмсадың құл мен күнді, 

 

"Батпайды, - деп ойлаумен - тұрған күнді!" 

 

Ғылман уладан пейіште бар дегенмен, 

 

Тұра алмадым мен ұстап дүниені енді. 

 

Патрос сөзін сапырып судай төкті, 

жүктеу/скачать 11,24 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: