Байдалиев Д. Д

125 
Сүңгі 
Жуалы ауданының солтүстік батыс жағында, Қошқарата 
аймағындағы 
Боралдай 
тауының 
қатар 
жатқан 
терең 
шатқалдарын жұрт «Үш Сүңгі» деп атайды. Таратып айтқанда; 
бас Сүңгі, орта Сүңгі және кіші Сүңгі. («кіші Сүңгіні бала Сүңгі 
деп те атайды. «бала» сӛзі «кіші» деген мағынаны береді).
 Сүңгі жерінің табиғаты ӛте кӛркем; белуардан келетін 
қалың жыныс – жықпылды, кӛк торғынға оранған, жан аяғы мен 
мал аяғы тие бермейтін сұлу ӛлке. 
Бұл жердің «Сүңгі» - аталуына тоқталатын болсақ ол моңғол 
сӛзінен пайда болғандығына кӛз жеткіземіз. А.Әбдірахманов: 
«Бұл атау моңғолдың «сүмбер» сӛзімен байланысты «биік тау» - 
дегенді білдіруі мүмкін. Түркі тілінде сӛз аяғындағы «р» - 
дыбысы түсіп қалуы ықтимал. Ӛйткені р, л, н дыбыстары түркі 
тілдерінде тұрақсыз екені белгілі» - деп кӛрсетеді. (А. 
Абдрахманов. Топонимика и этимология. Алма – Ата: Наука, 
1975, 158 стр). 
Біздің ойымызша, бұл атау «таудың бір сүңгісі» -мәніндегі 
ӛзгеріске ұшыраған Сүмбе сӛзі. «Сүмбе» - сӛзі айтыла келе 
жергілікті елдің аузында «Сүңгі» - болып қалыптасып кеткен 
деген болжам жасаймыз.
 
 Талдыбұлақ
Боралдай 
тауының 
етегінен 
басталып 
Қошқаратаға 
қосылатын бұлақ «Талдыбұлақ» - аталады. Бұлақтың әсіресе 
басталар жері мен тӛменгі екі жағасын қалың тал тоғай 
кӛмкерген, тіпті жабайы алма да ӛседі.
Ӛзінің балалығы ӛткен Талдыбұлақтың кӛркем табиғаты 
туралы Е.Тұрысов «Нұржаудың нұрлы түндері» атты повесінде 
тамылжыта суреттеген: «Бергі беті қоңыр адырлы Марқаның 
қырат – қырқалары арғы жағы алыста мұнарланған Боралдай 
тауына ұласатын ұзын бұлақ – Ордалының жӛн – 
жоталарыарасында тар аңғарда тулап ағатын жіңішке тау ӛзені 
Талдыбұлақтың бойында шашырай қоныс тепкен туған ауыл
бала кӛңілге ұжымақтай кӛрінетін. Ұзын бұлақтың ұзын 
жотасын бойлай созылған жалғыз аяқ сүрлеудің қос қапталы, қыр 

126 
– қырлар тұтас орала біткен кӛк шалғынға тұнып қалған. 
Талдының тоғайына түскесін Бесшоқыдан Кеңбұлаққа ӛтетін 
қара жол бойындағы қойнаудан біздің үйдің қарасы да кӛрінді» 
(175бет). 
Талдыбұлақта 1955 жылға дейін жеті жылдық мектеп 
болған.
Бұл жердің «Талдыбұлақ» - аталуына оның тамаша 
табиғаты, қалың тал – тоғайдың мол болып ӛсуі арқау болған. 
Қысқасы, бұл атау «талды» және «бұлақ» деген екі сӛзден 
құралған гидроним. 
Тасбастау 
Құлан тауының шығыс жағынан басталып Теріс ӛзеніне 
құятын бастау «Тасбастау» - аталады. Сол бастаудың тӛменгі 
жағындағы елдімекен де «Тасбастау» - ауылы деп аталады. 
Бұлақтың Тасбастау аталуы тау етегіндегі тастардың 
арасынан арындап шығып жататындығына байланысты. 
Кӛпті кӛрген қария Әшен Айманбетұлының айтуынша, 
бұрын бұл бастаудың суы мол және арыны қатты, кӛлденең 
келген ат белін майыстыруға дейін жететін - деп баяндайды. 
Бұлақтың және елдімекеннің «Тасбастау» - аталуы тас және 
бастау компоненттерінен құралған атау.

жүктеу/скачать 1,94 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: