Байдуллаева Қазақтіліне аударғандар Н. М. Алмабаева, Г. Е. Байдуллаева, К. Е. Раманқұлов Мәскеу и з д а т е л ь с к а я г р у п п а «гэотар-медиа» 1 9
жүктеу/скачать 28,1 Mb. Pdf көрінісі
|
| 24.13-сурет
Негізгі максимудардын арасында минимумдар (косымша) пайда болады, олардын саны гордың санылаулар санына тәуелді. Екінші ретті толкындардын көрші саңылаулардың сәйкес нүктесіне а бұрышпен бағытталған кездегі ша- масы k/N болса, онда: б = с • sina = k/N, (24.30) мұндағы N — дифракциялық тордың санылаулар саны. Бұл жол айырымына Дф = 2л/А' фаза айырымы жауап береді [(24.9) караныз)]. Егер бірінші саңылаудың екінші ретті толкыны баска толкындармен ко- сылғанда нөлдік фазаға не болады деп есептесек, онда екінші санылаудан фаза айырымы 2 л /ZV, үшіншіден — 4л /N, төртіншіден — 6л/Л7 және т.б. болар еді. Бүл толкындардын косындысын фаза айырымын ескере отырып векторлы диаграммамен алу ыңғайлы: электр немесе магнит өрісінін бірдей Л^векторы- нын араларындағы бүрышы 2 n / N болғандағы косындысы нолге тен. Бұл (24.30) шарты минимумға сәйкес екенін көрсетеді. Екінші ретті толкындардын көрші санылаулардагы 6 = 2(k/N) жол фйырымы немесе Дф = 2(2л/Аг) фаза айырымы болғанда да, барлык саңылаулардан екінші ретті толкын минимумы алынады. Бейнелі түрде 24.14-суретте алты санылаудан түратын дифракциялык торга сәйкес векторлы диаграмма берілген: Ег £, және т.б. — электромагнит тол кындардын біріниіі, екінші және т.б. күралған кернеулік векторы. Интерференция кезінде пайда болатын бес косымша минимум көрші саңы- лаулардан келетін толкындардан фаза айырымы (а) 60°. (б) 120°. (в) 180°, (г) 240° жэне 300° (д) болганда бакыланады. Орталык минимум мен әрбір бірінші негізгі максимум арасында N — 1 ко сымша минимум төменгі шарт орындалғанда орын алатынына көз жеткізуге болады: с sin a = ± X/N; ± 2X/N ,..., ± (Л' - 1) X/N. (24.31) Бірінші мен екінші негізгі максимум арасында да төменгі шарггы орындай- тын (2V—1) косымша минимум орналасады: с sina = ± ( N + l ) k/N; ± ( N + 2) k/ N , (2Л‘ - 1) k/N. (24.32) Сонымен, кез келген екі көрші максимум арасындагы (Л -1) косымша ми нимум бакыланады. 24.14-сурет Санылаулар саны көп болған жағдайда жеке косымша минимумдары бір бірінен айырмашылығы жок, ал барлык кеңістік негізгі максимумдар арасын- дағы қаранғы болып көрінеді. Дифракциялык тордың саңылаулары неғұрлым көп болған сайын негізгі максимумдар бір бірінен бөлінеді. 24.15-суретте әр- түрлі УУсанды санылауы бар тордын суреті келтірілген (дифракциялык тордың тұрактысы бірдей), ал 24.16-суретте каркындылыктын таралу графигі берілген. Бір саңылаудың минимумының рөлінің ерекше екендігін атап өтелік. (24.27) шартына жауап беретін бағытта әрбір саңылау минимум береді, сондықтан бір |