Атом ядросынын электростатикалык өрісімен және антика годтың атомаралык

31.3- суретте рентген сәулесі ағынының, рентген түтігіндегі кернеудің әртүрлі 
мәніндегі 
U{< U2<
Цтолкын ұзындығына 
к
(спектрлер) тәуелділігі көрсетілген.
Жылдамдатылған өрісте электронмен алынған энергия толығымен фотон 
энергиясына өткенде спектрдің әр кайсысында ең кыска толкынды тежегіш 
рентген сәуле шығару 
ктт
пайда болады:
eU = hv
= 
һс/к
., 
(31.1)
мұнда:
k ^ h c / i e U ) .
(31.2)
Бұл формуланы практикалык мақсатта колдану үшін ыңғайлы түрге түр- 
лендіругекелтіруге болады:
^ = 1 . 2 3
/U,
(31.3)
мүндағы 
ктШ
— толқын ұзындығы, 10~10 нм; 
U —
кернеу, кВ, (31.3) тендеуі
31.3- суретке сәйкес келеді. (31.2) тендеуі негізінде Планк тұрактысын тәжіри- 
белік жолмен аныктаудың накты әдістері жасалынған.
Кысқа толкынды рентген сәулесі, ұзын толкынды сәулеге карағанда 
өтімділігі жоғары қасиетке ие және катты деп аталады, ал ұзын толкынды сәу- 
ле жұмсакдеп аталады.
Рентген түтігіндегі кернеуді жоғарылата отырып, 31.3-суретте және (31.3) 
формулада көрсетілгендей сәуле шығарудың спектрлік кұрамын өзгертеді 
және каттылығын көбейтеді.
Егер катодтың кылының температурасын жоғарылатканда электрондар 
эмиссиясы және түтіктегі ток күші артады. Бұл эр секунд сайын шығарылатын 
рентген сәулесінің фотондар санының артуына алып келеді. Оның спектрлік 
қүрамы өзгермейді. 31.4-суретте бір кернеудегі тежегіш рентген сәуле шыға- 
руының спектрлері көрсетілген, бірак катодтың кылының әртүрлі ток күшін- 
дегі / < / 2болады. Рентген сәулесінің ағыны келесі формуламен анықталады:
Ф ^ к І І Р г ,
(31.4)
мұндағы 
U
және / — рентген түтігіндегі кернеу және ток күші; 
Z —
анодтағы зат 
атомының реттік нөмері; 
к
— пропорционалдық коэффициент!.

Бірдей 
U
және / қ кезінде әртүрлі антикатодтардан ф 
алынған спектрлер 31.5-суретте көрсетілген. 
к
31.2. СИПАТТАМАЛЫҚ РЕНТГЕН СӘУЛЕСІ.
АТОМДЫҚ РЕНТГЕН СПЕКТРЛЕРІ
Рентген түтігіндегі кернеуді арттыра отырып си­
паттамалык рентген сәулесіне тән болып келетін 
тұтас спектрдің аясында сызықты спектрдің пайда 
болғанын көруге болады (31.6-сурет). Ол үдетіл- 
ген электрондар атом ішіне кіріп, ішкі кабаттар- 
дан электрондарды шығарғанда пайда болады. Бос 
орындарға жоғары деңгейдегі электрондар өтеді 
(31.7-сурет), нәтижесіндесипаттамалык сәуле шы­
гару фотондары көрінеді. Суреттен көрініп тұрғандай, сипаттамалык рентген 
сәулесі 
К, L
, А/және т.б. серияларынан тұрады және электронды кабаттар осы- 
лай белгіленеді. /Г-серияның сәуленуі кезінде жоғары кабаггардағы орындар 
босайды, осы кезде баска сериялардағы қатарлар шығарылады.
Оптикалык спектрге Караганда, әртүрлі атомдардың сипаттамалык рент- 
гендік спектрлер бір типті болады. 31.8-суретте әртүрлі элементтердің спектрі 
көрсетілген.
Әртүрлі атомдардың ішкі кабаттары бірдей және тек энергетикалык түрде 
әртүрлі, өйткені элементтің реттік нөмері өскен сайын ядро жактан күштік 
эсер де ұлғаяды. Осылайша спектрлердің бір типтілігі түсіндіріледі. Бұл жағдай 
сипаттамалык спектрдің, ядро зарядынын жоғарылауына байланысты жоғары 
жиілік болатын жакка қарай жылжуына әкеледі. Мұндай заңдылык 31.8-сурет- 
те байкалады және ол 
Мозли заңы
деп аталады.
V v = /1 ( Z - В), 
(31.5)
}*тіп
2
31.3-сурет
мұндағы v — спектр сызығынын жиілігі; Z —элементтің атомдык нөмері; 
А
және 
В
тұрактылар. Оптикалык және рентген спектрлерінің арасындағы 
бір айырмашылык бар. Атомный сипаттамалык рентген спектрі, осы атомға

жүктеу/скачать 28,1 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: