Байдуллаева Қазақтіліне аударғандар Н. М. Алмабаева, Г. Е. Байдуллаева, К. Е. Раманқұлов Мәскеу и з д а т е л ь с к а я г р у п п а «гэотар-медиа» 1 9
жүктеу/скачать 28,1 Mb. Pdf көрінісі
|
Ремизов А.Н. Медициналық және биологиялық физика (1)
| ДОЗИМЕТРИЯ ЭЛЕМЕНТТЕРІ.
ЭЛЕМЕНТАР БӨЛШЕКТЕР Иондалған сәуле шығарудың әртурлі тірі және тірі емес табиғаты бар зат- тарға эсерінің сандық бағалаудың қажеттілігі дозиметрияның пайда болуына экеліп соғады. Дозиметрия деп ядролық физиканың және есептеуші техниканың заттарға иондалған сәуле шығарудың эсерін сипаттайтын шамиларды зерт- тейтін саласын, сонымен қатар оларды өлшеу эдісін жэне өлиіейтін қуралдарды айтады. Дозиметрияның алғаиіқы дамуы адамға рентген сэулесінің әсерін рет- теу қажеттілігінен бастау алды. 33.1. СӘУ/ІЕ Ш ЫҒАРУ ДОЗАСЫ ЖӘНЕ ЭКСПОЗИЦИЯ ЛЫҚ ДОЗА. ДОЗАНЫҢ ҚУАТЫ Атап өткеніміздей, иондалған сәуле шығару заттарға оның кұрылымындағы бөлшектерімен әсерлескен кезде ғана эсер етеді. Иондалған сәуле шығарудың әсері оның табиғатына байланыссыз, сандык түрде сәулеленген заттьщ элементіне, берілген энергияның осы элементтік массасына катысы аркылы бағаланады. Бұл сипаттаманы сәуле шығару мөлшері (жутылған сэуле шығару мөлшері) D деп атайды. Иондалған сәуле шығарудың әртүрлі әсерлері осы жұтылған сәуленің мөл- шерімен анықталады. Ол иондалған сәуле шығарудың түріне, оның бөлшегінің энергиясына, сәулеленген заттың кұрамына күрделі түрде тәуелді болады. Сәу- лелену уақытына катысты мөлшер доза қуаты деп аталады. Жұтылған дозаның бірлігі грей (Гр), 1 кг сәулеленген затка иондалған сәуле шығарудың 1 Дж энергиясы берілген сәулеленуге сәйкес келеді; сәуле шыға- ру дозасының куаты грей секундта (Гр/с) сипатталады. Тағы бір бірлігі-/>й<3' (1 рад = 10 - 2 Гр = 100 эрг/г), оның куаты — секундтағыpad (рад/с). Сәуле шығарудың жұгылған дозасын есептеу үшін денеге түскен энергия- ны, денеден өткен энергияны есептеп, олардың айырмасын дене массасына бөлу жеткілікті сияқты. Бірақ, бұлай есептеу мүмкін емес, өйткені дене біртекті емес, оған түскен энергия әр түрлі бағытта шашырауы мүмкін. Сондыктан жұ- тылу дозасының мұндай накты және оның айкын түсінігі тәжірибеде жарамсыз болып калады. Бірак дененің жұтылған дозасын осы денені коршап тұрған ауа- ға иондалған сәуленің әсері арқылы сипаттауға болады. 1 Ол ағылшын сөзінің бас әріптерінен алынған: Radiation Abcorbek Dose. |