Ббк 1. Қаз б 20 Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігі Ақпарат және мұрағат комитеті



Pdf көрінісі
бет144/230
Дата08.04.2022
өлшемі2,77 Mb.
#30397
түріБағдарламасы
1   ...   140   141   142   143   144   145   146   147   ...   230
Байланысты:
Тіл-құрал

айтылған зат есім.
Мысал: Құс ұшар жүйесімен аспандағы. Не ұшар? – құс. 
Құс не қылар? – ұшар. Қай құс? – аспандағы. Калай ұшар? – 
жүйесімен.
Үшінші  –  сын  пысықтауыш  болатын  –  үстеуге  айналған 
зат  есім.  Мысал:  Бала  шалқасынан  құлады.  Кім  құлады?  – 
бала. Бала не етті? – құлады. Қалай құлады? – шалқасынан.
Төртінші  –  сын  пысықтауыш  болатын  –  үстеу  ор нына 
айтылған зат есім. Мысал: Әскер жаяу жүрді. Кім жүрді? – 
әскер. Әскер не етті? – жүрді. Қалай жүрді? – жаяу.
Бесінші  –  сын  пысықтауыш  болатын  –  үстеуге  ай налған 
есімдік. Мысал: Омар олай ойламады. Кім ойламады? – Омар. 
Омар не қылды? – ойламады. Қалай ойламады? – олай.


231
Алтыншы – сын пысықтауыш болатын – сан есім. Мысал: 
Балшы ноқатын төрт-төрттен санады. Кім санады? – бал-
шы.  Балшы  не  қылды?  –  санады.  Нені  санады?  –  ноқатын. 
Қалай санады? – төрт-төрттен. Жетінші – сын пысықтауыш бо-
лады – көсемше. Мысал: От саулап жанды. Не жанды? – от. 
От не қылды? – жанды. Қалай жанды? – саулап.
1-інші  мысалда  –  «әрең»,  2-інші  мысалда  –  «жүйесімен», 
3-інші  мысалда  –  «шалқасынан»,  4-інші  мысалда  –  «жаяу», 
5-інші мысалда – «олай», 6-ыншы мысалда – «төрт-төрттен», 
7-інші мысалда «саулап» деген сөздер амалдың сынын көрсетіп 
тұр жана да «қалай?» деген сын пысықтауышының сұрауына 
жауап беріп тұр. Сондықтан бұл сөздер сын пысықтауышы
«Әрең»  –  сынаулық  үстеу,  «жүйесімен»  –  үстеу  орнына 
айтылған сын есім, «олай» – үстеуге айналған  есімдік, «төрт-
төрттен» – сан есім, «саулап» – көсемше.
4. СЕБЕП ПЫСЫҚТАУЫІІІЫ
Себеп  пысықтауышы  амалдың  себебін  көрсететін  сөз 
болғандықтан, «неден?», «неге?», «неліктен?», «не себептен?» 
деген сұрауларға жауап береді. 
Әуелі  –  себеп  пысықтауыш  болатын  –  зат  есім.  Мысал: 
Атасы  аштан  өліпті.  Кім  өліпті?  –  атасы  не  қылыпты?  – 
өліпті. Неден өліпті? – аштан. 
Екінші – себеп пысықтауыш болады  есімше Мысал: Бала 
ұялғанынан қызарды. Кім қызарды? – бала. Бала не қылды? – 
қызарды. Не себептен қызарды? – ұялғанынан.
Үшінші – себеп пысықтауыш болатын – үстеуге айналған 
есімдік.
Мысал: Сондықтан от жанбады. Не жанбады? – от. От не 
қылды? - жанбады. Неліктен жанбады? – сондықтан.
1-інші мысалда – «аштан», 2-інші мысалда – «ұялға нынан», 
3-інші мысалда – «сондықтан» деген сөздер амалдың себебін 
көрсетіп  тұр  жана  да  «неден?»,  «не  себептен?»,  «неліктен?», 
деген себеп пысықтауышының сүрауларына жауап беріп тұр. 
Сондықтан бұл сөздер себеп пысықтауышы болады.
«Аштан» – зат есім, «ұялғанынан» – есімше, «сондықтан» – 
үстеуге айналған есімдік.


232
5. МАҚСАТ ПЫСЫҚТАУЫШЫ
Мақсат  пысықтауышы  амалдың  мақсатын  көрсететін  сөз 
болған соң, «неге?», «не үшін?» деген сұрауларға жауап береді.
Мақсат пысықтауышы болатын сөз таптары:
Әуелі  –  мақсат  пысықтауыш  болатын  –  етістік.  Мысал: 
Жұрт өлең тыңдауға жиылды. Кім жиылды? – жұрт. Неге жи-
ылды? – тыңдауға. Не тыңдауға? – өлең. 
Екінші – мақсат пысықтауыш болатын етістіктен есімге 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   140   141   142   143   144   145   146   147   ...   230




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет