ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ Ауылшаруашылығы министрлігі
С.СЕЙФУЛЛИН АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ агротехникалық университеті
ДӘРІСТЕРДІҢ ҚЫСҚА КУРСЫ
«Жылу энергетикасындағы тиімділікті есептеу» пәнінде
білім беру бағдарламасы үшін жылу энергетикасы
Нұр- Султан 2021
1 тақырып. Энергетикалық кәсіпорындардың сипаттамалары
Дәріс мақсаты: Энергетикалық кәсіпорындар мен энергоресурстардың сипаттамаларын ашу.
Негізгі сөздер (терминдер): Энергетикалық шаруашылық.
1. Кіріспе
"Экономика" сөзі грек oikonomia – үй шаруашылығын басқару. Дегенмен, қазіргі тілде ол көп мәнді және кем дегенде үш негізгі мәнге ие
1. Экономика-өндіріс пен адамдардың барлық шаруашылық қызметімен байланысты қатынастардың жиынтығы.
2. Бұл қатынастардың сипаты бойынша, шаруашылық жүргізудің нысандары мен әдістері бойынша, мысалы, экономиканы нарықтық және әкімшілік-командалық, дәстүрлі және аралас деп бөледі; бұл жеке аймақтың, елдің, елдер тобының, бүкіл әлемнің шаруашылығы.
3. Бұл қоғамның шаруашылық өмірінің қандай да бір саласын зерттейтін ғылыми пән.
Осы үш мәннің негізінде экономиканы неғұрлым жалпы анықтауды ұсынуға болады. Экономика-өмірдің материалдық жағдайларын қамтамасыз етуге байланысты адамдардың кез келген қызметі.
Материалдық өндіріске (өндірістік саланың экономикасына) өнеркәсіп, ауыл және орман шаруашылығы, жүк көлігі, байланыс (материалдық өндіріске қызмет көрсететін), құрылыс, сауда, қоғамдық тамақтандыру, Ақпараттық-есептеу қызметі, материалдық өндіріс саласының өзге де қызмет түрлері жатады.
Материалдық емес өндіріске (өндірістік емес салаға) тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық, жолаушылар көлігі, байланыс (өндірістік емес саладағы қызмет көрсететін ұйымдар мен халыққа), денсаулық сақтау, дене шынықтыру және әлеуметтік қамсыздандыру, халықтық білім беру, мәдениет және өнер, ғылым және ғылыми қызмет көрсету, кредит беру және сақтандыру, басқару органдары аппаратының қызметі жатады.
Өз кезегінде, экономиканың әрбір саласы салаларға бөлінеді.
Сала-бұл шығарылатын өнімнің ортақтығын сипаттайтын кәсіпорындар мен ұйымдардың жиынтығы, өндіріс технологиясы, негізгі қорлар, жұмыс істейтін және қанағаттанатын қажеттіліктерді кәсіби дайындау.
Өнеркәсіп ауыр, жеңіл және тамақ өнеркәсібі салаларына бөлінеді. Ауыр өнеркәсіптің құрамына: Электр энергетикасы, отын өнеркәсібі, қара металлургия, түсті металлургия, машина жасау, химия және мұнай-химия, орман, ағаш өңдеу және целлюлоза-қағаз өнеркәсібі, сондай-ақ құрылыс материалдары өнеркәсібі кіреді. Жеңіл өнеркәсіпке тоқыма, тігін, былғары, аяқ киім, тері салалары, тамақ өнеркәсібі ‒ ас қорыту, ет, сүт, балық өнеркәсібі жатады.
Халықтың өмір сүруі және экономиканың жұмыс істеуі үшін электр энергиясының мәнін асыра бағалау қиын. Электр энергиясы-қазіргі бар тауарлар мен қызметтер арасындағы негізгі тауарлардың бірі, қандай да бір мағынада қазіргі заманғы өркениеттің өзегі болып табылады. Кейде электр энергиясын ауамен салыстырады, ол сирек байқалмайды, бірақ онсыз өмір тоқтатылады.
Саланың қоғамдық функциялары:
Негізгі кешенді қоғамдық функция ‒ электр және жылу энергиясын тұтынушыларға энергиямен жабдықтау бойынша қызметтер кешенін ұсыну.
Бұл кешен қамтиды:
- электр энергиясына ағымдағы сұранысты қамтамасыз ету;
- перспективалы сұранысты жабуға дайындық;
Халық шаруашылығы (салааралық) функциясы жаңартылатын энергия көздерін электр және жылу энергиясын өндіру арқылы елдің отын-энергетикалық балансына тартумен байланысты.
Энергиямен жабдықтау технологиялық процесінің бірегей ерекшеліктері:
Өндіріс және тұтыну процестері уақытына сәйкес келуі электр энергиясын оның қасиеттері бойынша қызмет көрсетуге болады-өндіріс уақыты тұтыну уақытымен сәйкес келеді. Электр энергетикасында дайын өнім қорларын құрудың мүмкін еместігі генерациялайтын қуаттар резервтерінің, электр және жылу желілерінің өткізу қабілетінің, сондай-ақ отын ресурстары қорларының болуын талап етеді.
Энергия өндіру мен тұтынудың технологиялық бірлігі энергия компаниялары мен тұтынушылардың тығыз экономикалық өзара іс-қимылының қажеттілігін алдын ала айқындайды. Мұндай өзара іс-қимылдың негізгі бағыттары:
- тұтыну режимдерін ұтымды ету;
- энергияға өзара қолайлы тарифтерді қалыптастыру;
- энергия жүйелерінің генерациялайтын және көліктік қуаттарын, энергия тұтыну қондырғыларын дамыту жоспарларын үйлестіру.
Осылайша, тауар ретінде электр энергиясының негізгі ерекшеліктерінің бірі-тұтынушы өндіруші жұмысының тұрақтылығына әсер етуі мүмкін.
Достарыңызбен бөлісу: |