199
3) доғаның жағдайы бойынша-бос және сығылған;
4) доғалар саны бойынша-бір доғалы және көп доғалы;
5) дәнекерлеу тогының полярлығы бойынша-тікелей және кері;
6) электрод түрі бойынша – балқитын және балқымайтын.
Дәнекерлеу кезінде металл балқып, дәнекерлеу ваннасын құрайды,
содан кейін дәнекерлеу түрінде қатаяды. Дәнекерлеу қосылымының сапасы
және дәнекерлеудің экономикалық тиімділігі дәнекерлеу режимін дұрыс
таңдауға байланысты. Ағынды қабаттың астындағы доғалық төсеу, вибро-
доғалық төсеу, көмірқышқыл газын плазмалық ағынмен қаптау, электроқож
төсеу, индукциялық төсеу іс жүзінде кеңінен қолданылады.
Бөлшектерді металлизациямен бүрку арқылы қалпына келтіру газ
немесе электр металлизаторымен жүзеге асырылады, оның көмегімен металл
ериді және ұсақ бөлшектер түрінде Сығылған ауа ағынымен бұйымның
арнайы дайындалған бетіне беріледі. Осылайша, қара және түсті
металдардан, ағаштан, пластмассадан және басқа материалдардан жасалған
бұйымдарға кез-келген металдың салыстырмалы түрде берік қабатын
қолдануға болады. Жабын мақсатына байланысты қалыңдығы 0,3-тен 10 мм-
ге дейін қолданылады. Бүрку арқылы металдандырудың артықшылығы-
өнімнің қызып кетуіне жол бермей, жабынды қолдану мүмкіндігі, бұл бүрку
арқылы металдандыруды дәнекерлеуден ерекшелендіреді.
Бүрку арқылы металдандыруды келесі жағдайларда қолдануға болады:
1) негізінен цилиндр пішінді машиналардың тозған бөлшектерін
қалпына келтіру;
2) Құю ақауларын түзету;
3) теңдестіру үшін жетіспейтін салмақты толтыру;
4) коррозиядан қорғау;
5) алюминий металдандыру әдісімен Болаттың ыстыққа төзімділігін
арттыру;
6) электр өткізгіштігі мен жылу өткізгіштігін жақсарту;
7) қорғаныш-сәндік жабын.
Металлизационды жабындарды пайдалану металдандыру құны
бөліктің құнының 2-ден 10% - на дейін болатын үлкен өлшемді бөліктер үшін
ерекше әсер етеді.
Металдардың электролиттік құрылысы электролиз заңдарына,
электролиттер арқылы тұрақты токтың өтуіне негізделген және электрлік
зарядталған бөлшектер – иондардың қозғалуымен байланысты. Ток
электродтар деп аталатын өткізгіштер арқылы электролитке енеді.
Электролит арқылы өтетін электр тогының әсерінен иондар белгілі бір
бағытта қозғалады, катиондар деп аталатын оң зарядталған иондар катодқа,
теріс зарядталған иондар анодқа өтеді.
Электролиз кезінде катодта металл иондары шығарылады, иондар
электр зарядын жоғалтады және бейтарап атомдар түрінде тұндырылады.
Электролит-тозған бөлігінде жиналатын металл тұздарының ерітіндісі.
Катод-бұл бөлік; көп жағдайда қолданылуы керек металл плиталар анод
ретінде қызмет етеді. Анод металы ериді, атомдар катодта
оқшауланғандардың орнына ерітіндіге ауысып, жаңа металл иондарын
түзеді. Еритін анодтардың орнына (мыс, темір, никель және т.б.) ерімейтін
анодтар (қорғасын, көмір) хромдау кезінде де қолданылады. Процесс кезінде
тұз ерітіндісі таусылып, мезгіл-мезгіл байытылуы керек.
Электрохимиялық эквивалент-бұл 1 Ампер тогы ағып жатқан кезде 1
сағат ішінде тұндырылатын граммдағы металл мөлшері. Жақсы сапалы
жауын – шашын екі негізгі фактордың-ерітіндінің температурасы мен
электролиттің электролиттік процесіне тән катодты ток тығыздығының
белгілі бір қатынасында ғана алынады.
Қазіргі уақытта бетті жабудың электролиттік әдістері қолданылады:
хромдау, мырыштау, мыстандыру, қалайылау, никельмен қаптау, кадмирлеу,
алюминийлеу және қорғасын. Бөлшектердің тозуға төзімділігін қалпына
келтіру және арттыру үшін хромдау, салқындату қолданылады.
Бөлшектерді қалпына келтірудің химиялық әдісі бөлшектердің тозуға
төзімділігін арттыру және оларды коррозиядан қорғау үшін қолданылады.
Электролиттік әдіспен әдістің негізгі артықшылықтары:
1) процесс ток болмаған кезде жүреді, ол арнайы жабдықты қажет
етпейді;
2) жабындардың жоғары қаттылығын (HRC 60 дейін) және олардың
абразивті тозуға жоғары төзімділігін алу мүмкіндігі;
3) әр түрлі материалдарды жабу мүмкіндігі - алюминий қорытпалары,
пластмассалар, керамика;
4) күрделі нысандағы бұйымдарға – құрт тістеріне және басқа
дөңгелектерге біркелкі тозуға төзімді қабатты жағу мүмкіндігі. Химиялық
никельдену нәтижесінде тістердің кедергісі 3-4 есе артады.
Тексеру кезеңі-жабдықтың екі кезекті тексеру арасындағы немесе
кезекті жоспарлы жөндеу мен тексеру арасындағы жұмыс кезеңі. Жөндеу
циклінің құрылымын анықтаған кезде, әдетте, барлық бөліктер бірдей қызмет
мерзімі және әртүрлі топтар мен буындардың бөліктерінің тозу мерзімдерінің
көптігі бар жеке топтарға бөлінеді.
Бірінші топқа қызмет ету мерзімі T, екінші – 2T, үшінші – 3t және т.б.
бөліктер кіреді (4.4-сурет).
Күрделі жөндеу барлық топтардың бөліктері ауыстырылған кезде
жасалады, t, 2T, 3t, 4T, 5T уақыт өткеннен кейін жүргізілген барлық жөндеу
жұмыстары орташа немесе ағымдағы жөндеу жұмыстарына қатысты болуы
керек. Алайда, бірдей немесе бірнеше тозу мерзімі бар топтарға бөлшектерді
таңдау іс жүзінде мүмкін емес, сондықтан жабдық бөлшектерін топтарға
бөлу және оның қызмет ету мерзіміне сәйкес жөндеу жиілігін белгілеу
көбінесе шартты болып табылады. Тәуелділік бар:
,
1
Достарыңызбен бөлісу: