Дәріс №13 топырақТЫҢ физикалық Қасиеттері жəне оның экологиялық маңызы
жүктеу/скачать 274,85 Kb. Pdf көрінісі
|
13. Тема 13.
| (18-
к есте). 18-кесте Əртүрлі топырақтағы гумустың мөлшері (М. В. Тюриннің мәліметтері) Топырақ аты Гумустың қоры Топырақ аты Гумустың қоры (т/га) (т/га) 0-20 см 0-100 0-20 см 0-100 қабатта см қабатта см қабатта қабатта 1 2 3 4 5 6 Күлгін 53 99 Кəдімгі қара 137 426 топырақтар топырақтар Орманды далалық 109 215 Күңгірт қоңыр 99 229 күлгін топырақ топырақтар Сілтісізденген 192 549 Сұр топырақтар 37 82 қара топырақтар Типтік қара 224 709 Қызыл 140 282 топырақтар топырақтар Алғашқы органикалық қалдықтарға қарағанда, гумус ұзағырақ ыдырайды. Органикалық қалдықтарда азоттың мөлшері көп болса, ыдырау жылдамырақ өтеді. Азоттың жетіспеушілігі байқалса, ыдырау процесі бəсеңдейді жəне ысырабы да көп болады, себебі микробтық синтез нашарлайды. Ыдыраудың жылдамдығы топырақтың ауа 18–1427 273 тəртібіне жəне ылғалдану дəрежесіне байланысты болады. Былайша айтқанда, аэробтың жəне анаэробтың процестердің арақатынасына тəуелді өтеді. Аэробтық ыдырау гумустың толық минералдануын қамтамасыз етуі мүмкін. Гумус өсімдіктердің минералдық заттарды сіңіруін жақсартады, топырақтың борпылдақтығын, ылғал сиымдылығын, күн сəулесін сіңіруін арттырады. Гумус жеңіл топырақтардың біріккіштігін жақсартып, ауыр топырақтардың біріккіштігін төмендетеді. Ол топырақтың қолайлы ылғалдылықта болуына ықпал жасайды. Гумустық заттардың бір бөлігі полимеризацияланудың əсерінен тығыздалады жəне топырақта жиналады да өсімдіктер үшін қоректік элементтердің қорын құрады. Топырақтағы гумустың мөлшері топырақ өңдеу жүйесіне, өсімдіктерге жəне микроорганизмдерге байланысты болады. Топырақтағы аэробтың жəне анаэробтық процестерді реттеп басқарып отырса, гумустың жиналуына жағдай жасалынады. Топыраққа гумусты жинап қор жасау топырақтарды түбегейлі жақсартудың негізгі мəселелерінің бірі болып табылады. Гу-мус түзілудің негізгі заңдылықтарын біле отырып, егіншіліктің жəне топырақтанудың мəселелерін шешу бағытында топырақ құнарлығын реттеуге болады. Бірақ органикалық заттардың ыды- рауына қолайлы жағдайлар жасаумен ғана шектелуге болмайды. Себебі гумус минералданып, топырақ ерітіндісімен бірге шайы-лып кетуі де мүмкін. Мұны болдырмау үшін гумусты топырақтың минералды саз тұнбалы коллоидты бөлігімен комплекс түзетіндей етіп біріктіру қажет. Топырақтағы органикалық заттардың мөлшерін торф, компост, көң төгу арқылы көбейтуге болады. Төменгі батпақтардың торфы- мен бірге топыраққа табиғи гумус енгізіледі. Осының арқасында микроорганизмдердің тіршілік іс əрекетін күшейтетін топырақтың биогендігі артады. Минералдық тыңайтқыштарды енгізгенде де, гу- мификация процесі жақсарады. Топырақ коллоидтары. Қазіргі кезде ауыл шаруашылығында көп мөлшерде минералдық тыңайтқыштар қолданылып жүр. Топыраққа енгізілген тыңайтқыштар өсімдіктер үшін қосымша қоректену көзі ғана болып қоймай, топырақтың табиғи құнарлығын төмендетпейтін, қайта арттыратын болуы қажет. Осы мəселені агрономиялық жəне жерге орналастыру тұрғысынан 274 шешу, топырақ коллоидтарының қасиеттерін жəне топырақтың сіңіру қабілеттерін білу арқылы жүзеге асырылады. Табиғаттағы заттар екі жүктеу/скачать 274,85 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|