Әдеби шығармашылық мәні: табиғаты мен тарихы
жүктеу/скачать 0,59 Mb.
|
жазусессия
| Уәлиханов және поэтика
Ғалымның фольклортанулық мұрасының ішінде аса құнды еңбектерінің бірі – «О формах казахской народной поэзии» атты мақаласы. Халықтың эпикалық мұрасын жетік біліп, өз заманы жыршыларының шығармаларымен таныс болуы Шоқанға эпикалық дәстүрдің сол кездегі ахуалы туралы маңызды қорытындылар жасауға зор мүмкіндік берді, мысалы, қобыздың орнына домбыраның пайдаланылуы, жыр формасының өлең формасына ауысуы, ескі жырлар біртіндеп ығыстырылып, тың тақырыптар мен сюжеттерді арқау еткен жаңа шығармалардың пайда болуы және тағы басқа. Эпосқа ерекше назар аударған Шоқан тарихи жырларды батырлық эпостан нақты бөліп, жеке жанр ретінде қарастырды. Зерттеуші жыр терминін бірнеше мағынада: фольклор жанры мағынасында, өлең формасы мағынасында және жеке жыр мағынасында қолданады. Ғалым шағын зерттеуінде қазақ эпосының поэтикалық болмысы архаикалық формадан келесі формаға ауысқанын, дәстүрлі сюжеттердің ығыстырылып, күні кеше өткен тарихи оқиғаларды жырлауға көше бастағанын, яғни эпостың трансформациялануының жалпы сипатын анықтады. Автор эпикалық жанрлармен қатар жылау, қайым өлең, мақал-мәтелдер, қара өлең, тарихи аңыз, әңгіме, шежірелер, фольклорлық жанрларды қарастырып, олардың әрқайсысына қысқаша аннотация берді, бірнеше шежірелік және тарихи аңыз, әпсаналардың сюжеттерін ғылыми айналымға енгізді. 12 Қазақ романы: бүгіні мен болашағы Жазушы және бүркеншік ат мәні Бүркеншік ат, лақап ат, псевдоним (грек. pscudos — жалған, опута — есім) — автордың өзінің шын есімін ауыстырып қолданатын ойдан шығарылған есімі. Бүркеншік атқа қоғам қайраткері, жазушылар, суретшілер мен артистер түрлі себептердің салдарынан иек артқан: цензураның ізіне түсуінен жасырыну үшін, авторлық және шығарма бағасын айқындау үшін қолданған (әдеби маска). Сондай-ақ, алғашында өзінің суреткерлік қарымына сенімі нық болмаған жағдайда, аттас адамдар кездескенде де Бүркеншік ат қолдануы мүмкін. Шәкәрім Құдайбердіұлы кейбір шығармаларының астына “Мұтылған (Ұмытылған)” деп қол қойған. Әлихан Бөкейханов өзінің бірқатар зерттеу, мақалаларына Қыр баласы, Арысұлы, Қалмақбай, т.б. деп қол қойған Мұхтар Әуезов «Қоңыр», «Арғын», «Жаяусал», «Айғақ» деп қол қойған. Ұлы Абайдың алғаш өлеңдерін Көкбай ақын атынан жариялауы Бүркеншік ат пайдаланудың бір түрі. Ілияс Жансүгіров Найман баласы, Матай, Қаптағай. Міржақып Дулатов Мадияр, Таймінер. Бүркеншік ат түрлерінің елуден астам түрі бар. Мәселен, автордың туған жерін меңзеуі, (мысалы, Ә. Тарази), арғы тегін білдіру үшін (Мұстафа Өзтүрiк), т.б. қолданылуы мүмкін.[1] Бүркеншік ат әлем халықтарына кеңінен тараған. Мысалы, Дж.Свифтің 70-тен, В. Скоттың 160-тан астам Бүркеншік аттары болған. Кез келген автор Бүркеншік атпен шығарма жазуға хақылы.[1] Бүркеншік ат авторлық құқық бойынша қорғалады және автордың келісімінсіз оның Бүркеншік атын жария етуге ешкімнің хақысы жоқ. Өткен ғасырдың ортасында Россияда Козьма Прутков деген жазушы есімі пайда болды. Ал оның шығармалары өзінше бір қызық дүние еді. Козьма Прутков қандай мәселені толғамасын (расында да ол ерекше бір паңдықпен терең толғанғанды, әсіресе ақыл айтқанды өте жақсы көретін), оның жазғандарынан көтере әсірелеу мен даңғойлық лебі есіп тұратын. Оған ішек-сілесі қата күлген оқырман қауым, апыр-ау, Козьма Прутков деген есуас кім болды екен деп таң-тамаша болатын. жүктеу/скачать 0,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|