Эмбриология

380
12-Тарау. Сезім мүшелері
1 2 .1 2 -сур е т. Адам эмбрионында есту көпіршігінің дамуы (Арей бойынша, 
өзгерістерімен): а —
9 
сомиттер сатысы; б — 16 сомиттер сатысы; 
в
 
— 30 
сомит- 
тер сатысы. 1 — эктодерма; 2 — есту плакодасы; 3 — мезодерма; 4 — жұтқыншақ; 
5 
— есту шұңқыры; 6 — ми көпіршігі; 
7 
— есту көпіршігі
пайда болады. Акырғылар ішкі ортаға толық батады да, эктодермадан 
бөлінеді, яғни 
есту көпіршіктері
пайда болады. Олардың дамуын мезенхима, 
ромб тәрізді ми, мезодерма бакылайды (12.12-сурет). Есту көпіршігі бірінші 
желбезек саңылауының маңында орналасады.
Есту көпіршігінің кабырғасы көпкатарлы нейроэпителийден тұрады, олар 
көпіршіктің ішін толтыратын эндолимфаны өндіреді. Осымен бір мезгілде 
есту көпіршігі, біраздан кейін екіге — 
кіреберіс ганглийі
және 
улудың ганглииіне
бөлінетін, эмбрионалдықесту ганглийімен байланысады. Дамудың барысында 
көпіршік екіге кыналып, өзінің пішінін өзгертеді: бірінші — вестибулярлык — 
эллиптикалык көпіршікке — 
жатыриіаға (utriculus)
— жартылай иірімді 
түтікшелерге және олардың ампулаларына айналады, екіншісі — сферикалык 
көпіршікке айналып — 
қапшықты
(
sacculus
) және ұлу каналының бастама- 
сын береді. ¥лу каналы біртіндеп өседі, иірімдері артады, ол эллиптикалык 
көпіршіктен бөлінеді. Есту ганглийінің есту көпіршігіне жанаскан жерінде, 
акырғының кабырғасы калындайды.
Дамудын 7-ші аптасынан бастап есту көпіршігінің жасушалары ди- 
вергентті дифференцировка жолымен ұлудың, жартылай иірімді түтікше- 
лердің, жатыршаның және капшыктың жасушаларының дифферондары- 
на бастау береді. Рецепторлык (сенсоэпителийлік) жасушалардың диффе- 
рондары аздифференцияланған жасушалардың жүйкелік есту ганглийінің 
нейрондарының өсінділерімен байланысуынан кейін ғана пайда болады.
Есту және тепе-тендік сактау мүшесінін рецепторлык және тіректік 
эпителиоциттері ұзындығы 15—18,5 мм болатын эмбриондарда аныкталады. 
Ұлу каналы және иірімді мүше, сүйектен тұратын ұлудың иірімдерінін 
ішіне кіре орналасатын, түтікше түрінде дамиды. Онымен косарласа 
перилимфалык кеңістік те дамиды. Ұзындығы 43 мм эмбрионның үлуында 
дабыл баспалдағының перилимфалык кеңістігі, ал ұзындығы 50 мм эмбри­
ондарда, сонымен коса, вестибулярлык баспалдактың да кеңістігі болады. 
Сәл кешіректеу үлудың сүйектенуі жүріп, сүйек лабиринтінің және жартылай 
иірімді түтікшелердің калыптасуы өтеді.

12.5. Есту және тепе-теңцік сақтау мүшесі

жүктеу/скачать 74,12 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: