Национальной академии наук республики казахстан

ISSN 1991-3494                                                              
№ 5. 2014 
 
 
109 
BULLETIN OF NATIONAL ACADEMY OF SCIENCES  
OF THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN 
ISSN 1991-3494 
Volume  5,   Number   5(2014),  109 – 113 
 
 
 
UDC 34.05 
 
COMPARATIVE LEGAL ANALYSIS OF FUNCTIONS OF 
PROSECUTION IN THE RUSSIAN FEDERATION AND THE REPUBLIC 
OF KAZAKHSTAN 
 
A.B. Akhmetova 
 
The Almaty prosecutor's office, Almaty, Republic of Kazakhstan 
 
Key words: law, legalness, the prosecution, violations of the laws, prosecutor’s goals, prosecutor’s objectives, 
prosecutors function. 
Abstract.  A  comparative  analysis  of  the  existing  legislation  of  the  Republic  of  Kazakhstan  and  the  Russian 
Federation  in  terms  of  roles,  goals,  objectives  and  functions  of  the  prosecutors’  offices  is  conducted.  The 
commonality  of  goals  and  objectives  of  the  prosecution  authorities  of  both  countries  is  emphasized,  which  are 
uniform and sufficient to carry out their social roles in state and society. However, based on a detailed analysis of the 
functions of the prosecutors’ offices of compared countries, there is a conclusion of a wider range of functions of the 
Prosecutor's Office of the Republic of Kazakhstan. 
Comparative legal analysis of the laws of the Russian Federation and the Republic of Kazakhstan on the Prosecutor's 
Office  shows  that  the  prosecutor's  office  of  the  Republic  of  Kazakhstan  is  endowed  with  a  great  list  of  features.  Public 
prosecutor's supervision, in contrast to the Russian Federation, in the Republic of Kazakhstan is higher. Here, the prosecutor's 
office, other than those functions that it performs in the Russian Federation, the state forms the legal statistics to ensure the 
integrity, objectivity and adequacy of statistical indicators is special records, oversees the application of the legislation in the 
sphere  of  legal  statistics  and  special  accounts;  coordinates  activities  to  ensure  law  and  order  and  combating  crime.  Note, 
however,  the  functions  of  prosecution  in  the  Russian  Federation  and  the  Republic  of  Kazakhstan,  despite  their  specific 
difference, are sufficient to carry out their roles and social missions in the society and the state. Their goals, objectives and 
functions fully express the legal nature of the prosecutor's office as a public body to ensure law and order. 
 
ОӘК 34.05 
 
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖӘНЕ РЕСЕЙ ФЕДЕРАЦИЯСЫ 
ПРОКУРАТУРАСЫНЫҢ  КЫЗМЕТТЕРІНІҢ САЛЫСТЫРМАЛЫ 
ҚҰҚЫҚТЫҚ ТАЛДАУЫ 
 
А.Б. Ахметова 
 
Алматы қалаcының прокуратурасы, Алматы қаласы, Республика Казахстан 
 
Тірек  сөздер:  заң,  заңдылық,  прокуратура,  заңбұзушылық,  прокуратураның  мақсаты,  прокуратураның 
міндеттері, прокуратура функциясы. 
Аңдатпа.  Бұрыңғы  КСРО  одағындағы  көптеген  елдерінің  құқықтық  демократиялық  мемлекетшіліктің 
дамуын, соның ішінде Қазақстан Республикасының және Ресей Федерациясының заңдылық және құқықтық 
тәртіп  режимін  орнатылуынсыз  мүмкін  емес.  Мемлекеттік  билік  азаматтардың  құқықтарын  іске  асыруға 
және  корғауға  бағдарланған,  олар  өз  алдына    мемлекеттің  Конституциясын  және  заңдарын  орындауға 
міндетті.  Осыған  байланысты  азаматтардың  құқықтарын  қамтамасыз  ету  жүйесінде  Қазақстан 
Республикасында және Ресей Федерациясында  айрықша орынды прокуратура иеленеді. 
 
Кіріпе.  Атап  өткен  елдерде  прокуратураның  мақсаттары  олардың  заңнамасында  бекітілген. 
Прокуратураның  мақсаты  барлық  қызметінің    нәтижесіне  жетуге  бағдарланған.  Прокуратураның 
мақсаттары оның мемлекеттегі статусы, орны және атқаратын рөлімен анықталады. 

Вестник Национальной академии наук Республики Казахстан  
 
 
   
110  
 Ресей Федерациясының прокуратурасы туралы Федералдық заңының 1 бабы прокуратураның 
төмендегі  мақсаттарын  ұйғарады:  заңдардың    үстемлігін  қамтамасыз  етуі,  заңдылықтың  бірлігі 
және  оның  бекітілуі,адам    және  азаматтың  құқықтары  мен  еркіндіктерінің,  мемлекетпен 
қоғамының заңмен қорғалатын мүдделерін қорғауы [1]. 
Ресей 
Федерациясының 
конституциялық 
қатарында 
прокуратураның 
мақсаттары 
анықталмаған.  РФ  Конституциясының  129  бабы  Ресей  Федерациясының  Конституциясы  Ресей 
Федерациясының прокуратурасы оның мақсаттарын нұсқауламай төменгі прокурорларды жоғары 
тұрған прокурорларға және Ресей Федерациясының Бас Прокурорына бағындыра отырып,бірыңғай 
орталықтандырылған жүйе құрайтынынанықтайды. 
Қазақстан  Республикасында,  Ресей  Федерациясындағыдай  Прокуратураның  мақсаттары 
Прокуратура  туралы  заңында  көрсетілген  [2].  Сол  заңының  4  бабының  мағанасына  қарай, 
прокуратура Қазақстан Республикасының Конституциясы мен заңдарының үстемдігін қамтамасыз 
ету,  адам  мен  азаматтың  құқықтары  мен бостандықтарын  қорғау    мақсаттарын  қудалайды.  Ресей 
Федерациясы прокуратурасының мақсаттары кеңірек болып белгіленгендігіне қарамастан, оларды 
жалпы талдауы екі елдің аумағында  Конституциясы мен заңдарының үстемдігін қамтамасыз ету, 
адам  мен  азаматтың  құқықтары  мен  бостандықтарын  қорғауды  қамтамасыз  ететін    заңдылық 
тәртіпті орнатуынан құралады деген тұжырымға келуге мүмкіндік береді. 
Ресей  Федерациясы  мен  Қазақстан  Республикасының  заңнамасы,  прокуратураның  мақсаттарын 
анықтай отырып, прокуратураның міндеттерінің  көрсетпейді. Алайда оларды прокуратурының заңдық 
табиғи негізін оның мақсаттарынан және бақылау арналуынан шағаруы мүмкін. 
М.П. Поляков және А.В. Федулов прокуратураның төмендегі міндеттерін анықтайды: 
1. Мемлекеттегі құқықтық саласының бірлігін қамтамасыз ету бойынша мәселелерді шешу: 
РФ  аймағында  қолданатын  заңнаманың  орындалуы  барысындағы  бірлікке  және  дәлме-
дәлділікке жеткізу; 
мемлекет  аймағандағы  нормативтік  құқықтық  актілерді  Конституция  мен  федералдық 
заңнамаға тиісті болуы; 
РФ бүкіл территориясында азамат мен адамның құқықғы мен еркіндіктерінің сақталуы; 
мемлекеттің мүдделері сот қорғауы арқылы арбитраж бен азаматтық соттарын талап арызын 
тапсыруын қамтамасыз ету. 
2. Қылмыстықпен күресу барысындағы мәселелер: 
-  жасалған  қылмыстар  үшін  қылмыстық  жауапкершіліктің    бұлтартпау  ұстанымын  іске 
асырылуын    қамтамасыз  етуі.  Бұл  мәселенің  шешілуі  прокуратура  ұйымдарының  мемлекеттін 
атынан  қылмыстық  қудалауды,  сонын  ішінде  РФ  қылмыстық  іс-жүргізу  заңнамасымен  берілген 
өкілеттігін соттара мемлекеттік айыптауды колдау іске асыру жолымен жеткізіледі; 
 -  мемлекеттін  құқық  қорғау  органдарының  қылмыстықпен  күресуіндегі  келісілген  өзара  
тәуелді қызметіне жеткізу; 
- сот арқылы тағайындалған жазаны немесе мәжбүрлеу түріндегі басқа да шараларды орындау 
барысындағы заңдылықты қамтамасыз ету. 
3. Ұйымдастыру мәселелері: 
-  Түрлі  жасалған  қылмыстар  туралы  мәліметті  жедел  түсуін  қамтамасыз  ету,  азаматтардың 
арыздары мен шағымдарын тиісті дәрежеде қарау; 
-  транселдік  қылмыстық  топтамалармен  тиімді  қылмыстық  қудалауын  қамтамасыз  ету  үшін 
басқа елдердін құқық қорғау органдарымен тиімді ынтымақтастандыруды орнату; шетелге қашып 
тығылған  қылмыскерлерді  іздестіру  және  экстрадициялау;шетелдегі  Ресей  азаматтарына 
отбасылық  және  азаматтық  құқық  көмек  көрсету;  әр  елдердің  прокуратуралары  арасындағы  оң 
тәжирибесімен алмасуды ұйымдастыру; 
-  бөлек  аумақтағы  және  бүкіл  Ресей  Федерациясына  құқықбұзушылықпен  күресуіндегі 
заңдылық және тиімділіктің жағдайы  туралы мәліметпен қамтамасыз ету; 
-  прокурорлық  бақылауды  жүргізу  барысындағы  практикалық  материалдарды  қорыту  және 
іскерліктің тиімділігін арттыру мақсатында жұмыс тәжирибесімен алмасуды ұйымдастыру; 
- РФ прокуратура ұйымдарының құрылымдары үшін жоғары дәрежелі кадрларды дайындау; 
 -  ғалымдар  мен  тәжірибелі  прокуратура  қызметкерлерінің  қатысуымен  дәрежелерін 
жоғарылатуын қамтамасыз ету [3];  

ISSN 1991-3494                                                              
№ 5. 2014 
 
 
111 
 Ф.М. Кобзарев прокуратура міндеттерін тығызырақ талдайды: 
 - заңбұзушылықтарды табу, жою және алдын алу; 
 -  заң  бұзушылықтытың  мән-жайларын  және  оған  кінәлі  тұлғаларды  жауакершілікке  тарту 
бойынша шаралар қолдану; 
 - азаматтың, қоғамның және мемлекеттің бұзылған құқықтыран қалпына келтіру [4]. 
М.П.  Поляков  пен  А.В.  Федулов  прокуратура  міндеттеріне  емес,  прокурорлық  қадағалауды 
прокуратураның  негізі  деп  санауымен  қатар,  Ф.М.  Кобзарев  мемлекеттік  билік  органы  ретінде 
көңіл бөледі. Осыған орай прокуратура міндеттерін қолдауға соңғы пікірді ұстану керек. 
Прокуратура  міндеттеріне  қарағанда,  оның  функциялары  Ресей  Федерациясы  мен  Қазақстан 
Республикасының  заңдарында  анықталған.  Екі  жақтың  заң  ғылымындағы  «прокуратура 
функциясыны»  анықтамасының  талқылауын  алып  тастаған  жоқ.  Осы  пікір  бойынша  кейбір 
қөзқарас келтірейік.  
В.В.  Клочковтың  ойынша  прокуратураның  мақсаттары  мен  мәселелері  алдын  ала 
белгіленуімен  қатар,  оның  функциялары  прокуратураның  қызметінің  негізгі  бағыттары  мен 
мемлекет функцияларымен өзара байланысады [5]. 
В.В.  Гошуляк,  прокуратура  функциясы  мағынасына  негізгі  деп  сүйене  отырып,  мына 
прокуратурафункциясын  анықтайды:  әр-түрлі  прокурорлық  қадағалау  бағыттырандағы  қадағалау 
функциясы,  қылмыстық  ізге  түсу  функциясы  және  құқық  қорғау  органдарының  қылмысқа  қарсы 
күресу қызметін қамтамасыз ету [6].  
В.П.  Рябцевтың  көзқарасы  бойынша  прокуратура  функциясының  қызметі  әлеуметтікке 
арналып, оның  міндетінде анықталады [7]. 
Д.И.  Байтукбаевтың  ойы  бойынша  прокуратураның  функциясы  бұл  -прокуратура 
органдарының  қызметті  заңмен  реттеуді  жекелеген  азаматтық  құқықтық  саласындағы  бөлек 
түрімен  дербес  қатыстылығымен  тікелей  мақсаттарын,  ерекше  өкілеттілігімен,  формасын,  әдісін 
және құқықтық құралдарын іске асыруын сипаттайды [8].  
И.Ж.  Бахтыбаев  прокуратура  функциясы  өзара  байланысты,  өзара  толықтыру  және  өзара 
қатысты жүйелерінің жоғарғы прокуратура органдарын қадағалау функцияларын, былай айтқанда 
прокуратура  қызметі  алдына  қойған  мақсаттарын  өзіне  берген  өкілеттілігімен  және  құқықтық 
құралдарымен орындауы деп түсінеді [9].  
М.С.  Шалумов  та  осындай  позицияны    ұстанады,  ол  прокуратура  функциясын  құқықтық 
статуспен  анықталатын,  оның  орнымен  және  мемлекеттік  механизмінде  алдына  қойылған  жалпы 
міндеттерін заңды түрде орындау деп түсінеді [10].  
Ресей  Федерациясы  мен  Қазақстан  Республикасында  ашылған  прокуратура  функциясына 
қатысты  дискуссиясы  әр  түрлі  айтылған  ойлар  көрсетілген  категорияға  қатыстырады.  Ол 
прокуратураның  мемлекетте  және  қоғамда  қандай  рөл  атқаратынын  нақты  анықтап,  қаншалықты 
мемлекеттің, қоғамның және жеке тұлғаның қызығушылығын білдіреді. 
Ресей Федерациясында мына прокуратура функциялары заңмен анықталады:   
федералдық  министерствалармен  тұлғаның  және  азаматтың  құқықтары  мен  еркіндігінің 
қамтамасыз  етуінің  қадағалауына  мемлекеттік  комитеттер,  қызметтер  және  басқа  да  федералдық 
қадағалау  билік  органдары,  өкілетті  (заңнамалық)  және  Ресей  Федерациясының  субъектілерінің 
атқарушылық органдары, жергілікті өзін-өзі басқару органдары, әскери органдарының басқармасы, 
бақылау органдары және олардың лауазымды тұлғалар, басқарма органдары, коммерциялық және 
коммерциялық  емес  мекемелердің  басшыларымен  және  заңға  сәйкес  шығарылған  құқықтық 
актілермен  субъективті  тұлғаның  құқығын  қамтамасыз  ету  қоғамдық  бақылау  және  мәжбүрлеп 
күзетте ұстау орындарында жазасын өтеп жатқан тұлғаларға жәрдемдесу;  
жедел  іздестіру,  анықтау  және  алдын  ала  қызметін  асыратын  органдарын  заңды  сақтауын 
қадағалау; 
сот жасауылының заң талаптарын сақтауын қадағалау; 
әкімшілік  органдарымен  және  мекемелермен  жазасын  өтеп  жатқандар  және  қамауға 
алынғандардың олардың жазасын және сот үкімімен шығарылған мәжбүрлеп орындау шараларын 
заңды түрде орындалуын қадағалау;  
қылымыстық  ізге  түсу  Ресей  Федерациясының  қылмыстық  –  іс  жүргізу  заңдылығы 
өкілеттілігімен орындалуы; 

Вестник Национальной академии наук Республики Казахстан  
 
 
   
112  
қылмысқа қарсы күресті қамтамасыз ету жөніндегі қызметті үйлестіру; 
Ресей  Федерациясының  әкімшілік  құқық  бұзушылық  кодексі  және  басқа  федералдық 
заңдарының  өкілеттілігімен  тиістілген  әкімшілік  құқық  бұзушылық  ісін  қозғау  және  әкімшілік 
тергеу жүргізу [11]. 
Қазақстан Республикасында: 
Конституцияның,  заңдардың  және  Қазақстан  Республикасы  Президентiнің  жарлықтары  мен 
өзге де нормативтiк құқықтық актiлердің дәлме-дәл әрі біркелкі қолданылуын жоғары қадағалауды 
жүзеге асырады; 
Конституцияны, заңдарды, Қазақстан Республикасы Президентінің жарлықтарын және өзге де 
нормативтік  құқықтық  актілерді  бұзушылықтарды  анықтап,  және  оларды  жою  шараларын 
қолданады; 
Қазақстан Республикасының Конституциясы мен заңдарына қайшы келетiн заңға және басқа 
да құқықтық актiлерге наразылық жасайды; 
адам  мен  азаматтың  құқықтары  мен  бостандықтарының,  заңды  тұлғалар  мен  мемлекеттің 
заңды мүдделерінің сақталуын қадағалауды жүзеге асырады; 
жедел-iздестiру қызметiнiң заңдылығын қадағалауды жүзеге асырады; 
анықтау мен тергеудiң заңдылығын қадағалауды жүзеге асырады; 
әкiмшiлiк iс жүргiзудiң заңдылығын қадағалауды жүзеге асырады; 
атқарушылық iс жүргiзудiң заңдылығын қадағалауды жүзеге асырады; 
өз құзыреті шегінде мемлекеттік органдардың норма шығармашылық қызметіне қатысады; 
сотта мемлекет мүддесiн бiлдiредi; 
заңда белгiленген тәртiппен және шектерде қылмыстық қудалауды жүзеге асырады; 
статистикалық  көрсеткiштердiң  тұтастығын,  объективтiлiгiн және жеткiлiктiлiгiн  қамтамасыз 
ету  мақсатында  мемлекеттiк  құқықтық  статистиканы  қалыптастырады,  арнайы  есепке  алуды 
жүргiзедi,  құқықтық  статистика  және  арнайы  есепке  алу  саласында  заңнаманың  қолданылуын 
қадағалауды жүзеге асырады; 
заңдылықты,  құқықтық  тәртіпті  және  қылмысқа  қарсы  күресті  қамтамасыз  ету  жөніндегі 
қызметті үйлестіреді; 
халықаралық  құқықтық  ынтымақтастық  саласындағы  заңдардың  қолданылуын  қадағалауды 
жүзеге асырады [12]. 
Ресей  Федерациясының  және  Қазақстан  Республикасының  прокуратура  туралы  заңының 
салыстырмалы  құқықтық  талдауы  бойынша  Рессей  Федерациясының  прокуратурасына  қарағанда 
Қазақстан  Республикасының  прокуратурасына  үлкен  міндеттемелерге  тізімделген.  Қазақстан 
Республикасына  прокурорлық  қадағалауы  Ресей  Федерациясына  қарағанда  жоғары  болып 
табылады.  Ресей  Федерациясында  атқарылып  жатқан  міндеттерінен  басқа  Қазақстан 
Республикасының  прокуратурасы  статистикалық  көрсеткiштердiң  тұтастығын,  объективтiлiгiн 
және  жеткiлiктiлiгiн  қамтамасыз  ету  мақсатында  мемлекеттiк  құқықтық  статистиканы 
қалыптастырады,  арнайы  есепке  алуды  жүргiзедi,  құқықтық  статистика  және  арнайы  есепке  алу 
саласында  заңнаманың  қолданылуын  қадағалауды  жүзеге  асырады;  заңдылықты,  құқықтық 
тәртіпті  және  қылмысқа  қарсы  күресті  қамтамасыз  ету  жөніндегі  қызметті  үйлестіреді.  Ресей 
Федерациясы  және  Қазақстан  Республикасы  прокуратура  функциярының  айырмашылықтарына 
қарамастан, қоғамда және мемлекетте рөлін атқарылуы және әлеуметтік арналуы жеткілікті болып 
табылады.  Оның  заңдылықты  және  құқықтық  тәртіптің  қамтамасыз  етілуінің  мақсаттары, 
міндеттері және функциялары прокуратура мемлекеттік органдай болып, табиғи негізін білдіреді. 
 
ӘДЕБИЕТ 
 
[1]
 
Собрание законодательства РФ. 1999. № 7. Ст. 848. 
[2]
 
Закон  Республики  Казахстан  от  21  декабря  1995  г.  «О  прокуратуре»  //Ведомости  Верховного  Совета 
Республики Казахстан. 1995. N 24. Ст. 156. 
[3]
 
Поляков М.П., Федулов А. В. Прокурорский надзор. М., 2012. С. 8 - 9. 
[4]
 
Кобзарев Ф. М. Прокуратура России: правовое положение и перспективы развития. М., 2002. С. 8. 
[5]
 
Клочков В. В. Функции прокуратуры: понятие, соотношение с деятельностью, классификация // Прокуратура. 
Законность. Государственный контроль / Сб. научн. трудов. М., 1995. С. 5 – 7. 
[6]
 
Гошуляк В. В. Прокуратура, адвокатура, нотариат в конституционном праве России. М., 2005.  С. 86. 

ISSN 1991-3494                                                              
№ 5. 2014 
 
 
113 
[7]
 
Рябцев В. П. Прокурорский надзор. М., 2006. С. 73. 
[8]
 
Байтукбаев  Д.  И.  Правовой  статус  и  функции  прокуратуры  в  системе  органов  государственной  власти 
Республики Казахстан  //Автореф. дис… к.ю.н. Алматы, 2002. С. 16. 
[9]
 
Бахтыбаев  И.  Ж.  Концептуальные  основы  деятельности  прокуратуры  Республики  Казахстан  по  обеспечению 
законности. Алматы, 2008. С. 171. 
[10]
 
Шалумов  М.С.  Проблемы  функционирования  российской  прокуратуры  в  условиях  формирования 
демократического правового государства //Автореф. дис… д.ю.н. Екатеринбург, 2002. С. 9.  
[11]
 
Собрание законодательства РФ. 1999. № 7. Ст. 848. 
[12]
 
Ведомости Верховного Совета Республики Казахстан. 1995. N 24. Ст. 156. 
 
REFERENCES 
 
[1]
 
Sobraniye zakonodatelstva RF. 1999. № 7. St. 848. 
[2]
 
Zakon Respubliki  Kazakhstan ot  21 dekabrya 1995 g.  «O prokurature» //Vedomosti  Verkhovnogo Soveta Respubliki 
Kazakhstan. 1995. N 24. St. 156. 
[3]
 
Polyakov M.P., Fedulov A. V. Prokurorskiy nadzor. M., 2012. S. 8 - 9. 
[4]
 
Kobzarev F. M. Prokuratura Rossii: pravovoye polozheniye i perspektivy razvitiya. M., 2002. S. 8. 
[5]
 
Klochkov  V.  V.  Funktsii  prokuratury:  ponyatiye,  sootnosheniye  s  deyatelnostyu,  klassifikatsiya  //  Prokuratura. 
Zakonnost. Gosudarstvennyy kontrol / Sb. nauchn. trudov. M., 1995. S. 5 – 7. 
[6]
 
Goshulyak V. V. Prokuratura, advokatura, notariat v konstitutsionnom prave Rossii. M., 2005.  S. 86. 
[7]
 
Ryabtsev V. P. Prokurorskiy nadzor. M., 2006. S. 73. 
[8]
 
Baytukbayev  D.  I.  Pravovoy  status  i  funktsii  prokuratury  v  sisteme  organov  gosudarstvennoy  vlasti  Respubliki 
Kazakhstan  //Avtoref. dis… k.yu.n. Almaty, 2002. S. 16. 
[9]
 
Bakhtybayev  I.  Zh.  Kontseptualnyye  osnovy  deyatelnosti  prokuratury  Respubliki  Kazakhstan  po  obespecheniyu 
zakonnosti. Almaty, 2008. S. 171. 
[10]
 
Shalumov  M.S.  Problemy  funktsionirovaniya  rossiyskoy  prokuratury  v  usloviyakh  formirovaniya  demokraticheskogo 
pravovogo gosudarstva //Avtoref. dis… d.yu.n. Yekaterinburg, 2002. S. 9.  
[11]
 
Sobraniye zakonodatelstva RF. 1999. № 7. St. 848. 
[12]
 
Vedomosti Verkhovnogo Soveta Respubliki Kazakhstan. 1995. N 24. St. 156. 
 

жүктеу/скачать 6 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: