Қаннын, микротамырларда ағу ерекшеліктері

Қаннын, микротамырларда ағу ерекшеліктері

Қанның микротамырларда ағу ерекшеліктері (гемомикроцир-куляция) туралы мәліметтер әсіресе сонғы 50—30 жылдар ара-лығында жинала бастады. Гемомикроциркуляция жалпы микро-циркуляцияның көрнекті бір бөлімі. Микроциркуляция (микроай-налыс) термині биологиялық ғылымдарга 1954 жылы енгізілді. Бұл үғым өте ұсақ қан және лимфа тамырлары тарамдалған ау-данда өтетін көптеген күрделі процестерді қамтиды. Мәселен, гемомикроциркуляция мен лимфомикроциркуляция жіңішке та-мырлардағы қан мен лимфа агысы ерекшеліктерін, ондағы клет-калардың қимыл жағдайын, қанның үю зандылықтарын, тамыр са-ңылауларының жүйкелік және гуморальдық реттелуін көрсетеді. Мүнымен катар жүрек-тамыр жүйесініц зат тасымалдау қызметі-нің іске асырылатын этапы — транскапиллярлық алмасу өтеді. Транскапиллярлық алмасу гемоциркуляцияның көрсеткіштерімен бірге, биологиялық мембрананың заттарға өтімділік қасиеттеріне байланысты екені белгілі. Олай болса осы аталған процестердін, бәрі микроциркуляцияны жан-жақты сипаттайтын процестер. Микроциркуляция тамырларына диаметрі 250 мкм-ден төмен (жінішке тамырлар), артериолалар, метаартериолалар (диамет-10—25 мкм) капиллярлар, Іюсткапиллярлар, венулалар (диамет-рі 50 мкм) және артериоловенулярлық анастомоздар жатады. Әр-бір агзаның қурылысына сәйкес микротамырлардыц қүрылым ерекшеліктері болады. Қейде капиллярға бөлінген тамырлар ве-нулалар құрып қайтадан екінші рет каниллярларға бөлінеді. Ка-пиллярлар бір-бірімен көлденен, байланысып тор жасайды. Вену-лалар кеңіп синус күруы мүмкін. Метаартериолалардың қабырғасында бір қабат бірынғай салалы ет талшықтары сақина тәрізді орналасқан, ал капиллярлардың алдында мүндай ет талшықтары жиналып сфинктер қүрады, кейбіреулердің ойынша посткапил-лярларда да сфинктер болады. Сфинктер артериолавенулярлық анастомозтардьщ бас жағында да кездеседі. Прс- және постка-пиллярлардың сфинктерлері тұсында тамырлар саңылауы тары-лып 4—5 мкм болады. Прекапиллярлык, сфинктер жиырылса онымен байланысты капиллярларға қан өтпей қалады.

Крог деректеріне қарағанда адам денесінде Іпамамен 150—160 млрд капиллярлар бар. Әрбір капиллярлардың ұзындыры 0,4—1,1 мкм, диаметрі 5—7 мкм. Қапиллярдың қабырғасы бірқа-тар эндотелий қабаты мен жұқа базальдық мембранадан тұра-ды. Денедегі барлық капиллярлардың диаметрі қолқа саңылауы-нан 600—800 есе артық. Қапиллярлардың 30%-і қалыпты жағ-дайда жабық бос болады. Мысалы, теңіз шошқасының қаңқа етінде тыпыштық жағдайда ашық капиллярлардын, саны әрбір мм²— 100—200 болса, еттер жиырылып организм қозғалран сәтте, ашық капиллярлардыц саны 3000-ра жетеді. Демек, дене қызметі кезіпде қан агысына қатысатын капиллярлардың саны көбейеді.