Ф 03-12 тулеметова с. Е. «Ветеринариялық фармакология және токсикология І» пәнінен дәріс жинағы Шымкент,2022
жүктеу/скачать 1,44 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Дәріс №19 Сілтілік және сілтілік жер металдарының тұздары 1 Сілтілік және сілтілік жер металдарының тұздары
| Бақылау сұрақтары:
1 Фермент препараттары, энзимдер 2. Химопсин 3. Ксиловамарин Пайдаланған әдебиеттер тізімі 1. Тулеметова С.Е. Фармакология: оқу құралы / С.Е. Тулеметова.- Алматы: Эверо, 2015. - 332 бет. 2.Тулеметова С.Е. "Ветеринарлық фармакологиялық және токсикология" пәніне 5В12100 - "Ветеринарлық медицина" мамандығы студенттеріне арналған дәріс жинағы I-бөлім Шымкент : ОҚМУ, 2016 3.Кухар Е.В., Есжанова Г.Т. Основы фармакогнозии. – Алматы: Эверо, 2018. – 284 с. 4. Тулеметова С.Е. «Ветеринариялық фармакология» пәнінен 6В09111-«Ветеринарлық медицина» білім беру бағдарламалары бойынша білім алушыларына арналған зертханалық жұмыстарға арналған әдістемелік нұсқау/ Шымкент : ОҚУ, 2021. 5.Тулеметова С.Е. Ветеринариялық фармакология пәнінен Видеолекция 2020ж. Дәріс №19 Сілтілік және сілтілік жер металдарының тұздары 1 Сілтілік және сілтілік жер металдарының тұздары Сілтілік және сілтілік жер металдарының тұздары Тұздар дегеніміз қышқылдардан сутегі йондарын металл иондарымен алмастыру арқылы алынатын заттар (НCl + NaOH= NaCl +Н2О). Олардың катиондарына электрондар өте нашар байланысады, сол себепті бос күйіндегі иегіздік металдар ертінділерде энергияның өте көп мөлшерін жоғалтып алады. Негіздік металдардың атомдары элбктрондарды өздеріне байланыстыра алмайды, сол себепті олар ешқашанда тотықтырғыш бола алмайды. Сыртқы электрондарын оңай береді де, бұл металдардың атомдары тотықсыздандырғыш ретінде әсер етеді. Тұздар организмге молекулярлы күйінде және иондарға диссоцияланған күйінде де әсер ете береді. Олардың әсері тұздардың қасиеті мен күшіне және ұлпалардың ерекшелігіне байланысты, Диссоцияланған тұздардың әсері олардың жеке қасиеттеріне байланысты. Тұздардың барлығыда ұлпалардың осмостық қысымына, әсер етеді. Қалыпты жағдайда барлық ұлпалардағы осмостық қысым бір деңгейде болады, ал олардың өзгеруі зат алмасудың бұзылып ұлпалар қызметінің нашарлауына әкеп соқтырады. Жануарлар ұлпалары мен сұйықтықтарындағы осмостық қысым бір деңгейде. Ол хлорлы натридің 0,9 % - ды ерітіндісінің қысымына сәйкес келеді. Осмостық қысымның өзгеруі организмге келіп түсетін су мей еріген кристаллойдтардың, әсіресе тұздардың, мөлшеріне көп байланысты. Осмостық қысым деңгейі сонымен бірге көптеген мүшелердің, атап айтқанда: өкпенің, бүйректердің, тері бездерінің, әсіреес орталық жүйке жүйесінің реттеп отыратын қызметіне байланысты. Бірақ осмостық қысым деңгейін реттеп отыратын брсқа да механизмдер бар. Мысалы, су мен белсенді заттардың организмнен бөлінуі өте баяу жүреді, бұл заттар бөлініп біткенше, осмостық қысым қайта қалпына келеді. Осмостық қысымның қайта қалпына келуі қан мен лимфа сұйықтығында, су мен ондағы еріген заттардың бірдей деңгейде таралатындығына байланысты. Бұл құбылыста дәнекер ұлпасынында маңызы өте зор. Өйткені, ол органгізмдегі судың негізгі қоры болып саналады да, керек кезінде суды береді, немесе өзіне қосып алады. Тұздардың жергілікті әсері олардың концентрациясына байланысты. Тұздардың изотониялық ерітінділерінің қысымы жануарлар ұлпаларыныкімен бірдей болғандықтан, оларға әсер етпейді. Оларды жеке бөліп алған мүшелермен жұмыс істейтін тәжірибелерде және инъекциялық ерірітінділерді еріту үшін қолданылады. Төменгі кестеде организмдегі қанның, қан сарысуының ұлпалардың рН-ына, иондарына: сәйкес келетін жасанды ерітінділердің тізімі берілген. Ерітінділердегі тұздар концентрациясының өзгеруі осмостық қысымды өзгертеді, ал ол ұлпалардың өзгеруіне әкеп соғады. Гипертониялық ертінділердің әсерінен осмос және диффузия құбылысы өзгереді, ұлпалардағы судың мөлшері азайып, тұздың мөлшері көбейеді. Тұздарға қарағанда судың диффузиялзнуы жоғары болады, сол себепті ұлпалардың көлемі кішірейіп, цитоплазмадағы әртүрлі химиялық заттардың концентрациясы ұлғаяды. Тұздар концентрациясының клеткадағы баяу ұлғаюы, олардың кызметін жақсартады, ол шектен тыс ұлғаюы қайта төмендетеді Азықтық заттарды сақтау үшін гипертониялық ерітінділердің қолданылуы және олардың антисептикалық әсері осыған негізделген. Тұздардың гипертониялық ерітінділерін жараға жаққанда, ұлпалардағы сезімтал жүйке рецепторларын тітіркендіреді, лимфоцитозды күшейтеді, миқробтардың өсуін тоқтатып, жараның жазылуың жылдамдатады. Гипертонинлық ерітінділер теріні баяу тітіркендіреді, теріде гиперемия пайда болады, егер ерітіңдінің, әсер ететін аймағы, үлкен болса, тыныс алу мең жүрек жұмысы рефлекторлы түрде күшейеді. Натрий тұздары, Натрий метаболизмі организмдегі су мен қышқылдың-негіздік тепе-теңдікке тығыз байланысты. Натрий иондары организмдегі судың таралуын бірқалыпты деңгейде ұстайды, жүйке-бұлшык ет козуын қалпына келтіреді, осмостық қысым мен қышқылдық-негіздік тепе-теңдікті реттейді, белок және оның фракцияларының коллоидты жағдайын тұрақтандырып, ацетилхолиннің түзілуіне қатысады, көптеген биофизикалық биохимиялық құбылыстарды және ферменттерді белсендірелі. Қалыпты физиологиялық жағдайда натрий ас қорыту жүйесі арқылы жақсы сіңеді, Гипертониялық ерітінділердің ішінде хлоридтер мен бромидтер жақсы сіңеді, ал сульфаттардьің сіңуі біршама баяулау келеді. Ал органикалық қосылыстардан сірке қышқылы мен лимон қышқылының тұздары, қымыздық және шарап қышқылдарының тұздарына қарағанда жақсы сіңеді. Натрийдің тепе-теңдігі және метаболизмі ас қорыту жүйесінің ауруларында, анемияда, гиповитаминоздарда, типокальцемиида, белок пен минеральды заттардың алименгарлы жетіспеушілігінде қолданылады. Кілегейлі қабықтардың қабынуы қезінде изотонияльіқ немеее олсіз гипертоңиялык ерітінділері кілегейлерді 'ерітіп, кабыну өнімдерін сіңдіріп, жараңын жазылуын жылдамдатады. . . Таза күйіңде немесе. гипертониялык. ерітінділер күиінде қолданғанда йт, июшқа және мысықтарда қүсу пайда болады. ал үзақ уақыт бойы қолдана берсе гастраэнтери әкеп соқтырады. Қанға сіңгеңнен кейін хлорлы натрий минеральды алмасуға қатысады, осмостык тепе-теңдіқті сак.тап, зат адмасудың басқада түрлерін жакрартады. Оның азықтық заттар :сүрамында организмте түсуі көп жагдайларда жеткіліксіз болады. Мүндай жағдай, әсіресе шөп көрекіі жаңуарларда ж.иі кездеседі. Өйткені есімдік тектес азьіқтардьщ қүрамында н.ахрий түздары аз, ал калий түздары көп болады. Сол себепті, шөп қөректі жануарлардың рационы ар түзымен толықтырылады, Организмнің хлорлы натрийға деген қажеттіліп көптеген жағдайларға байланыстьі. Мысаігы, организм қатты терлеғенде, іш өткенде, диурез кезінде хлорльі натрийдің қажеттілігі арта түседі. Хлорлы натрий кілегейлі қабықтар арқылы организмге оңай сіңеді. Өте көп мөлшерде суға қосып жануарларға бергенде, қанда гидремия яайда болады да, диурез күшейеді, Түздарды гипертониялық ерітінділер түрінде органкзмге еккенде, оның ұлппалардағы мөлшері күрт жоғарылап, жануарлар қатты шөлдейді. Гилертониялық ерітінділерді күре тамырыңа екқечде, канның осмостық кысымы кетеріледі, лкмфодаму күшейеді, несептің мөлшері артып-,." жүрек-қан тамырдары жүйесіңің қызметі жақсарады. Хлорлы натрийді дәм бергіш зат ретінде, ас қорытуды жақсартатый ж»не шеп көреқті жануарларға азықтьіқ зат ретінде қ.6лданады. Оны жылкылар мен ірі карамалдарға жем-шөпке араластырыіі немесе сута қосып береді. Қарынның созылмалы ауруларында қабынуға қарсы зат ретінде изотониялық және гипертониялық күйінде метриттер вагиниттер кезінде қабыну өнімдерін сіңіріп-таратып жіберетін зат ретінде гипертониялық ерітінділері(10 % және 20 %} вена тамыры арқылы күйіс қайыратын малдардың ас қорыту жүйесінің атомиясында, жылқылардың ішектерінің құрысып-тырысуында; ішкі мүшелердің қан кетулерінде қолданыдады. Жоғарғы мөлшері несеп айдағыш зат ретінде, күміс. нитратпеи уланғанда уға қарсы зат ретінде, ал изотониялық ерітінділері тері астына нсмесе вена тамырына егу арқылы әртүрлі интоксикацияларда пайдаланылады. Мөлшері: жылқыларға 10,0-75,0; сиырларға. 20,0-100,0: қойларға 1,0-45,0; шошқаларға 0,1-3,0; иттерге 0,1-2,0 г/ Натрий сульфаты (күкірт қышқылды натрий, глаубер тұзы-Natui sulfas, Na2SO410H2O. Иіссіз, ашқылтым дәмі бар, түссіз жылтыр кристалдар. Салқын судын 3, ал 33°С-дағы судың 0,3 бөлігінде ериді, спиртте ерімейді. Сақтағанда оңай ұшып кетеді. Құрғатылған (4О-50°С-да) натрий сульфатының құрамында су мөлшері азайып, Na2SO4-дің мөлшері 89 %-ға дейін көтеріледі. Мұндай тұзды құрғатылған иатрий сульфаты - Natui sulfas siceum деп атайды да, оны жартылай дозаларында қолданады. Мұндай күйінде оның әcepi күштірек болады, Натрий сульфаты организмде нашар сіңеді, оңың әсері осмостық қысымды өзгертуге және сезімтал жүйке рецепторларын тітіркендіруге негізделген. Натрий сульфаты уыттылығы аз өте күшті іш айдағыш зат. Соның салдарынан, ішектер арқылы сіңбей жйнақталған судың мөлшері көбейе түседі. Өте көп мөлшерде жинақталған су аш ішектің қабырғасына қысым түсіреді де, рефлекторлы түрде перистальтиканы күшейтеді. Онан әрі, осы заттардың әсерінен тоқ ішектердің қабырғасына кысым түскеннен соң рефлекторлы түрде дефекация басталады. Бұл құбылыс тұз ерітінділері организмнен толық шығып кеткенге дейін жүре береді. Препараттың құндылығы сол ол ас қорыту жүйесінің тек моторикасын ғана емес, сонымен бірге секрециясында күшейіеді және жануарларға уытты әсер етдейді. Ескерте кететін бір жайт, ол барлық малға бірдей әсер етпейді, ал кейде іш айдағыш әсері болмауыда мүмкін. жүктеу/скачать 1,44 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|