Г. М. Шеламова психология ж ә не к ә сіби қызметінің этикасы рұқсат берді Сарапшы кеңес кәсіби білім беру мекемелерде білім беру барысында қолдану үшін, бастапқы кәсіби білім беру бағдарламасы

Қызмет жолымен көтерілуде мінез- құлықтын берер әсері бар екенін 
ескеру керек.Мүмкіндігі бірдей жағдайларда, мінез -құлқы жақсы адам, 
шәлкес мінезді адамға қарағанда қызмет баспалдағымен тез көтеріледі. 
Мысалы, даяшы мен бармен мамандықтары жағымды моральды 
қасиеттерінсіз ақылға сыймады —адамдарға қызмет көрсетуге ұмтылу және 
оларға мейрамхана, бар, кафелерге келгеніне қуаныш сыйлау. Көпшілдік және 
шынайылық келушілерге деген жақсы тілектестік, олардың қалауын орындауға 
деген ұмтылыс жақсы қарым -қатынаста пайда болады. Сонымен бірге даяшыға 
өз қадірін сезіне білу, өз кәсібін мақтан тұту өте маңызды.
Адам мінезінде ерекше орын алатын қасиет ерік жігер, қайрат. Өмір мен 
іскерлік адамнан белсенділікті және физикалық күшпен рухани күшке ынта 
қоюды талап етеді. Өмірде нақты мақсаттары бар әр адам, сол мақсаттарына 
жету үшін бар ынтасын салады және ол өте күшті ерік жігер қасиеттеріне ие 
болуы керек
Өзін- өзі тексеруге арналған сұрақтар мен тапсырмалар 
1. 
Мінез-құлықты темпераменттен ерекшелендіретін ең негізгі 
айырмашылық қандай? 
2. 
Адамның мінез -құлқы тума және өзгеріссіз қалмайтынын, ал ол өмір 
бойы қалыптасатынын мысалдар арқылы дәлелдеп беріңіз.
3. 
Сіздің ойыңызша, сіздің кәсібіңізге лайықты болатын оңды адамның 
мінез- құлқын сипаттап беріңіз.
Қабілеттілік.
Қандайда бір жұмыстың орындалу сапасы, оның табысты болуы және
кәсіби деңгейдегі жетістіктерге жетуі қабілеттілікке байланысты.
Неге адамдар қандайда бір жұмыс саласында бірдей күш салса да, әртүрлі 
нәтижедерге ие болады? Біз бұған өте оңай жауап таба аламыз — олардың 
қабілеттері әр түрлі. Қоғамдық тамақтандыру мекемесінің жемісті қызмет 
көрсетуі 
көбінесе 
қызметкерлердің 
қабілеттіліктерімен 
анықталады. 
«Қабілеттілік» ұғымы күнделікті өмірде өте жиі қолданылады, әсіресе біз 
і і і
і
і і
і
і і
і і і
іб
Қабілеттілік 
— бұл жеке тұлғаның дербес-психологиялық ерекшеліктері, 
жұмыс барысында байқалады және оның орындалуы жетістікке жетудің 
шарты болып табылады
1.5 
Жеке т
ұлға қасиеттері 
43 

лағыұ 
Білімді, дағдыны, шеберлікті игеру жылдамдығы, тереңдігі, жеңілдігі және 
беріктігі қабілеттілікке байланысты, олар өз кезегінде қабілеттілік ары қарай 
дамуына септігін тигізеді.Әйтседе білімнің аздығын немесе олақтықты 
қабілеттіліктің жоқтығымен байланыстырмау керек. Қабілеттілік білімнің, 
дағдының, шеберліктің өзінде емес, оларды қолдану динамикасында байқалады, 
адамның нақты бір істі жылдам, жеңіл игеруінде байқалады.Сонымен қатар, 
жұмысты орындау сапасы, жемістілігі, жетістіктерге жету деңгейі 
қабілеттіліктерге байланысты.
Кез келген іс адамның қабілеттілігін дамытпайтынын ескеру керек.
Мысалы, егер адам музықалық қабілеттіліктерге ие болса, бірақ орын алған 
оқиғаларға байланысты амалсыздан ауыр физикалық жұмыстармен айналысуы 
керек, бірақ бұл жұмыс оның табиғи қабілеттіліктерін дамытуы екі талай.
Басқаша айтқанда, қабілеттіліктерді дамыту үшін тиісті жұмыс қажет.
Қабілеттілік жөнінде қарама қайшы пікірлер айтылады, ал қабілеттіліктің 
(туа біткен немесе игерілген) пайда болуы туралы сұрақ зерттеушілердің 
бірнеше буынын толғандырады. 
Туа біткен қабілеттіліктердің дәлелі ретінде ғалымдар оның ертеректе 
байқалуы немесе «қабілеттіліктердің тұқым құалаушылық жолмен берілуі» деп 
санайды.
Бірінші ұрпақ мысалы — Вольфганг Амадея Моцарттың (1756 —1791) 
музыкалық қабілеттіліктері 3 жасында байқалған, , ал 8 жасында симфония, ал 
11 жасында — опера жазған. 
Екінші ұрпақ мысалы — Бах неміс музыканттар отбасының тарихы.
Бұлотбасында алғашқы музыкалық қабілеттіліктер 1550ж байқалған, оның 
негізін салушы наубайшы В. Бах, ол жұмыстан кейін музыкамен және ән 
айтумен айналысқан. Оның екі ұлы болған. Дәл солардан Бах отбасының
музыкалық ұрпағы негіз алады, 20-дан астам әйгілі музыканттары бар, солардың 
арасында кемеңгер композитор Иоганн Себастьян Бах (1685 —1750). Өзге пікір 
өкілдерінің пайымдауынша, қабілеттіліктердің қалыптасуына көбінесе сыртқы 
жағдайлар әсер етеді: айналасындағы адамдар, тәрбие, оқу білім. Дәлел ретінде 
олар тиісті тәрбие алған артта қалған тайпалардың ұрпақтарының өмірінен 
мысал келтіреді. Француз этнографы Виллер Гавай аралдарында кішкене 
тайпаны тауып, онда адамдардың қалыптасу деңгейі тас дәуіріне сәйкес 
келгенін анықтаған. Ол осы тайпаның екі жасар қызын Францияға алып келіп, 
оны тәрбиелеп, білім берген. Нәтижесінде ол қыз бакалавр атанып, үш тілді 
меңгерген және білімді европалықтар еш айырмашылығы болмаған 

Мысалы, өткір бақылағыштық суретшінің, сатушының, геологтың, психологтың 
және басқада мамандықтағы адамдарлың қабілеттілік жүйесіне енуі мүмкін. 
Аспаз үшін ең маңыздысы көру қасиеті анализаторы (түсті, порцияны және т.б 
дәл анықтау) көз қаперінің жақсы дамығандығы.
Нышандардың қабілеттілікке айналуы тек адамның өзіне байланысты, 
оның белсенділігі мен табандылығына, сонымен қатар, ерік- жігеріне және 
мақсатқа талпынушылығына байланысты. Адамның қабілеттіліктерінің 
қалыптасуы мен дамуы адами мәдениетті, көптеген ұрпақтардың 
қабілеттіліктерін игерместен мүмкін емес. Адамның қабілеттіліктері, оған 
рахаттану сезімін беретін және жағымды эмоциялар тудыратын жұмыспен 
дамиды. Өмірлік бақылаудың көрсеткіштері бойынша, кез келген жұмыс адамнан 
Қандайда бір қабілеттіліктің болмауы немесе әлсіз болуы басқа бір 
қабілеттіліктердің дамуымен немесе табарды еңбектің арқасында орнын 
толтырады. Әдетте, қабілеттілік әрдайым еңбексүйгіштікпен үйлесім табады.
Кондитерлік қабілеттіліктерді дамытуда онда сурет шығармашылығына
қабілеттерінің бар болуы жиі кездеседі.
Қоғамдық тамақтандыру саласында жұмыс істеуді ұйғарған адамдардан 
келушілерге қызмет көрсетуге қажетті қабілеттіліктерді игеру талап етіледі. 
Оларлың ортасынан мыналарды атап айтуға болады: тұрақты жұмыс істеу 
қабілеттілігі және төзім; қызмет көрсету жылдамдығын өзгерту қабілеттілігі 
(келушілердің сұранысы бойынша). 
Қабілеттіліктің келесі түрлерін атап көрсетеді:
Жалпы қабілеттіліктер
іскерліктің барлық түрінде жетістікке жету үшін қажет. 
Оған жататын: жалпы интелектуалды деңгейдің дамуы, назардың тұрақтылығы,
ерік жігердің мықтылығы және еңбекқорлық және т.б.

жүктеу/скачать 1,17 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: