Геофизическое исследование скважин каз
жүктеу/скачать 1,47 Mb. Pdf көрінісі
|
Колдеев Е.И. Ұңғымаларды геофизикалық зерттеулер
| 6 дəріс. ӨЗДІГІНЕН ПОЛЯРИЗАЦИЯЛАНҒАН
ПОТЕНЦИАЛДАР ƏДІСІ
Бұл əдісті ұңғыма қимасын зерттеуде (əсіресе, көмір жəне рудалық қабаттарды) қосымша əдіс ретінде ic жүзінде жиі қолданылады. Əдіс ұңғыма ішінде өздігінен поляризацияланған (ӨП) потенциалдарды өлшеуге негізделген. Өлшем бірлігі - милливольт (мВ). Əдетте, сумен немесе сазды ерітіндімен толған ұңғыма ішінде жəне оның айналасында өздігінен элекгр өpici пайда болады, оны өздігінен немесе меншікті поляризациялану (табиғи потенциалдар) деп атайды. Ұңғыма ішінде потенциалдың пайда болу себебі, ондағы əр түрлі литологиялық қасиеттермен сипатталатын қабаттардың шекараларында жəне де ұңғыманы жуатын сұйық пен қабаттардың түйіскен жерлерінде диффузиялық-адсорбциялық, тотығу-тотықсыздану жəне
сүзгілену процестеріне байланысты. Диффузиялық-адсорбциялық потенциалдар. Егер ұңғыма ішіндегі электр өpiciнің шығу тегі диффузиялық-адсорбциялық болса, онда ұңғымадағы зарядтардың таралуы ( ρ в ∠ρ с ; ρ в -құмды қабаттағы судың меншікті кедергісі, ρ с -сазды ерітіндінің меншікті кедергісі). 10-суретте көрсетілгендей болады. 10-суретте диффузиялық-адсорбциялық потенциал мəні Е ДА = K ДА Lg ( ρ с / ρ в ), ал диффузиялық потенциал Е Д =К Д Lg ( ρ с / ρ в ) (К ДА жəне К Д - диффузиялық-адсорбциялық жəне диффузиялық потенциалдар коэффициенттері) көрсетілген. Ұңғымадағы потенциалдар жиынтығы:
Е оп =Е Д -Е ДА =(К Д -К ДА )· Lg( ρ с / ρ в )= -К оп - Lg( ρ с / ρ в ), (6.1) мұндағы
К өп =К ДА -К Д - диффузиялық-адсорбциялық потенциалдардың жалпы коэффициенті, ρ ф - сазды ерітінді фильтартының меншікті кедергісі (6.1) Формула бойынша К өп -нің ең үлкен мəні (К өт 18°С=-б9,6) сазсыз таза температурасы Т=18°С-қа тең қабатқа сəйкес болады. Ал, əр түрлі температурадағы мəндері
К өп ≈ - 69,6 (Т+273)/291 (6.2)
34 (6.1) Формула бойынша сазсыз қабат үшін
В ф
Lg Т Е ρ ρ 291 273 6 , 69 + − ≈ (6.3)
10-сурет. Құмды (1) жəне сазды (II) қабатгардың шекарасында диффузиялық-адсорбциялық потешиалдардың пайда болуы (б) жəне оған эквииалентті электр сұлбасы (а). 1-тұздың ығысу бағыты; 2-токтық, сызықтар; 3 - өздігінсн поляризацияланған статикалық потенциалдар графигі; 4-өздігінен поляризацияланған потенциалдар (нақты) графигі ( ρ с
в )
Е ДА алдындағы минус таңбасы 10-суретте көрсетілген ток сызықтарында Е ДА потенциал бағыты Е ДА қарағанда керісінше болуына байланысты. Ұңғымада ӨII потенциалы сумен немесе сұйық ерітіндімен толтырылған ұңғыма бойымен жылжып отыратын М электроды мен ұңғыма ернеуінде орналаскан N электроды аралығындағы потенциалдар айырымы арқылы өлшенеді (11-сурет).
U ӨП MN = U
ӨП M - U
ӨП N (6.4)
35 Өлшеу барысында тіркелген қисық сызық М электродындағы электр өрісінің əр тереңдіктегі өзгepiciн көрсетеді. Өйткені N элекгродының потенциалы өзгермейді, сондықтан
U
= U ӨП M
- U ӨП N
= U ӨП M
– тұрақты
ӨП қисық сызығын жазу градиент- жəне потенциал зондтарымен МК қисық сызығын жазумен қатар бip уақытта жүргізіледі. Мұндай бipiгiп тіркеуді- стандартты электрокаротаж деп атайды. ӨП қисық сызығының пішіні мен амплитудасы əр түрлі факторларға тəуелді: қабаттың қалыңдығы, ұңғыманың диаметрі, қабаттың, кіріктіpyшi жыныстың сұйық ерітіндінің жəне қабаттағы судың кедергілері, фильтраттың қабатқа сіңуі жəне т.б. Ұңғыманы зерттейтін геофизикалық əдістер apacында осы əдіс кең таралған эдістердің бipi. Бұл əдіс, негізінен, ұңғыма ашқан қабаттардың шекарасын анықтауда, əcipece қиманың сазды жəне сазсыз қабаттарын даралауда (коллекторды бөлуге) кеңінен пайдаланылады. Тау жыныстарының, электр тогы
таралу барысында, поляризациялану қасиетін бағалау үшін
ұңғыманың жасанды
потенциалдары (вызванные потенциалы) өлшенеді. Ол үшін А жəне В электродтары арқылы жерге қоздырушы ток жіберіліп, пульсатор деп аталатын қос ауыстырып-қосқыш арқылы U ВП потенциалы өлшенеді. Ток тізбегі ажыраған кезде өлшеу тізбегіндегі М жəне N элекгродтарындағы U ВП өлшенеді. Kepi жағдайда ∆U KC мəнін өлшеуге болады. жүктеу/скачать 1,47 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|