Химия пәніне арналған оқу-әдістемелік материалдар



бет185/271
Дата27.10.2022
өлшемі5,02 Mb.
#45726
1   ...   181   182   183   184   185   186   187   188   ...   271
Байланысты:
Ã. Ê. Èñêàêîâà 4 18. 09. 2013 æûë?û ¹1 áàñûëûì îðíûíà åíã³ç³ëãåí

Номенклатура - органикалық қосылыстарды атау. Органикалық химияда қосылыстарды атау үшін тривиальды, рациональды, систематикалық (жүйелік) номенклатуралар қолданылады. Алдымен ең ұзын негізгі тізбекті анықтайды, көмір атомын нөмірлеу кіші радикалдан басталады. Барлық көмірсутектердің метанмен ұқсас екенін көрсету үшін, олардың барлығының аттарына «ан» деген жалғау жалғанады. Қаныққан көмірсутектердің бір сутегісін алғанда, қалған қалдықты радикалдар деп атайды. Бір валентті радикалдарда – ан суффиксі - ил ауысады, метан-метил СН3 - ; этан-этил С2Н5 – ; пентан-пентил (амил) С5Н9 – т.б. Мысалы,







гексан

2-метилпентан




диметилпропилметан



2,2-диметилбутан

Кең таралған радикалдар





метил



метилен



этил



этилиден




изопропил





пропилиден





қ-бутил



триметилен



изобутил




метин, метилидин





екінш-бутил



этилидин





үшінш-бутил







Қаныққан көмірсутектердегі С - С және С - Н арасындағы байланыстары σ- байланыс болып табылады. Мұндай байланыстар берік және аз поляризацияланған, сондықтан қаныққан көмірсутектердің реакцияласу қабілеттілігі төмен. Қаныққан көмірсутектер қосылу реакциясына қатыспайды, тек қана орын басу реакциясына түседі.


Алкандарды алу


1. Көміртегі атомы 11-ге дейінгі алкандарды (С11) табиғи газды не мұнайдың бензинді фракциясын айдау арқылы алады.
2. Қанықпаған көмірсутектерді гидрлеу. Катализатор (Рd, Pt, Ni,CuO, Cr2О3) қатысында:

бутен-1 бутан




3. Галоген туындыларды сутегімен тотықсыздандырып
кат кат
R-Hal + H2 → R – Н + Н –Hal, мысалы С2Н5Сl + Н2 → С2Н6 + НСl
4. Галоген туындыларға магниймен әсер етіп, магний органикалық қосылыс алып, оған сумен әсер етіп алкан алады.

С2Н5Сl + Мg → С2Н5 – Мg – Сl;


С2Н5Сl + Н2О → С2Н6 + МgОНСl


5. Галоген туындыларға натриймен әсер етіп - Вюрца реакциясы:

2Н5Сl + 2Na → C2H5 – C2H5 + 2NaCl




6. Карбон қышқылдары тұздарының электролизі арқылы алады - Кольбе реакциясы:

R – COONa  R – COO- + Na+




– қышқыл радикалы, олар күрделірек қаныққан көмірсутектерге айналады:

R-CO – O. → R . + CO2; 2 R .R – R





  1. Зертханада көбінесе қаныққан көмірсутектеріне сәйкес келетін карбон қышқылдарының тұздарына күйдіргіш сілті (натронды ізбес) қосып, қыздыру арқылы алады:

RCOONa + NaOH  RH + Na2CO3




8.Зертханада қаныққан көмірсутектерді сәйкес келетін этилен көмірсутектерін гидрлеу арқылы алады:

R – CH = CH2 + H2 → R – CH – CH3




Физикалық қасиеттері

СН4 - С4Н10 - газдар; С5Н12 – С15Н32 – сұйық; С16Н34 жоғары - қатты заттар, сондықтан қайнау температуралары артады. Тармақталған алкандардың қайнау температуралары қалыпты тізбекті алкандардың қайнау температураларынан жоғары. Алкандардың тығыздығы біртіндеп өседі, бірақ 0,78 мәнінен артпайды, алкандар полюссіз молекулалар, сондықтан суда аз ериді, молекулаларында атомдар  - байланыспен қосылады, көрші көміртегі атомдарының арасы 0,154 нм, алкандар зигзаг тәріздес, көміртектер арасындағы бұрыш – 109028'.






Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   181   182   183   184   185   186   187   188   ...   271




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет