сағат, алтын сағат, жібек орамал, тас үй, тас жол, кигіз үй, кірпіш үй, ағаш үй, оқушы бала, т. б. тәрізді тіркестердің
бірінші зат есім сыңары зат есімге тән емес қатыстық-сындық
мәнді білдіріп, қандай? деген сүраққа жауап береді.
Негізгі (толық мағыналы) сөз бен көмекші сөздің тіркесуі арқылы да грамматикалық магынаның берілуі қазақ тілінен
үлкен орын алады. Негізгі сөздерге септеулік шылаулар тіркесу
арқылы мақсат, себеп, арнау, мекендік, мезгілдік, саралау,
үқсату, жәрдемдік, комектік, молшерлік сияқты магыналар
үстеледі. Мысалы, Мен жазбаймын өлеңді ермек үшін, Жоқ-
барды, ертегіні термек үшін деген сөйлемдегі үшін шылауы
031 тіркескен ермек, термек сөздеріне мақсат мәнін үстеген.
Ал демеулік шылаулар озі тіркескен сөзге я түгел сөйлемге
әртүрлі күшейткіш, сүрау, болжам, шектілік тәрізді мән
үстейді. Ашаршылық жоқ па? Ақ жағы қалай? Сауыны тәуір
ер бар ма? Осының бәрін қадағалап сүрайды (М. Әуезов). -
Шүғаның белгісін сіз білмейтін шығарсыз-ау! - деді (Б. Май-
лин). Сондай-ақ көмекші етістіктердің өздері қатысты негізгі
сөздерге (етістікке не есім сөздерге) үстейтін грамматикалық
мағыналары сан алуан. Мысалы, тек қана оқып сөзіне
тіркескен мына комекші етістіктердің үстейтін грамматикалық
магыналары қаншама: оқып отырды, оқып жүрді, оқып түрды,
32
оқып болды, оқып шықты, оқып қалды, оқып қойды, оқып
көрді, т. б.
Сөздердің
