И. П. Павлов жасаған созылмалы зерттеу әдісінің мәні, оның артықшылықтары
жүктеу/скачать 1,28 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Асқазанның ас қорытпайтын функциялары
- 23. Асқазан сөлінің құрамы мен қасиеттері
| 22. Асқазанның секреторлық қызметі.
Асқазанның негізгі ас қорыту функциялары: мотор - асқазанда химусты сақтауды, оны механикалық өңдеуді және асқазанның ішек ішіне эвакуациясын қамтамасыз етеді; секреторлық - асқазан сөлі компоненттерінің синтезі мен секрециясын өндіріп, кейіннен тағамды химиялық өңдеуден өтуін қамтамасыз етеді. Асқазанның ас қорытпайтын функциялары: қорғаныс, экскреторлық, эндокриндік және гомеостатикалық. Ас қорытудың секреторлық қызметі - бұл ас қорыту сөлін шығару функциясы. Оны ас қорыту, сілекей, ішек-қарын бездері, ұйқы безі, бауыр атқарады. Сөл құрамында органикалық қоректік заттарды ыдыратын ферменттер болады. Олар 3 топтан тұрады. Атап айтсам: протеаза, липаза, карбогидролазадан тұрады. Протеаза ферменті белоктарды пептид және амин қышқылдары сатыларына, липаза – әрбір май түрін май қышқылдары мен глицерид, ал карбогидралаза – полисахаридтерді (крахмал, гликоген) мономахаридтерге дейін ыдыратады. Асқазандағы тағамның қорытылуы асқазан сөлінің ферменттерімен жүзеге асады, оны асқазанның шырышты қабығында орналасқан бездері шығарады. Асқазан бездерінің үш түрі бар: іргелі (меншікті), кардиальді және пилорлық. Меншікті бездер түбі, денесі мен кіші қисықтық аймағында орналасқан. Олар жасушалардың үш түрінен тұрады: пепсиногендер бөлетін негізгі пепсин; тұз қышқылы мен Касла ішкі факторын бөлетін астар (париетальды); шырыш бөлінетін қосымша (мукоидты) Осы бөлімдерде эндокринді жасушалар, атап айтқанда, париетальды жасушалардың қызметін реттеуге қатысатын энтерохромафин тәрізді жасушалар, гистамин бөлетін және дельта жасушалары, соматостагин бөледі. Кардиальді бездері кардиальді аймағында орналасқан (өңеш пен түбінің арасында) және асқазанның бетін зақымданудан қорғайтын және тамақтың өңештен асқазанға өтуін жеңілдететін тұтқыр шырышты секреция (шырыш) бөледі. Пилорикалық бездер пилоруста орналасқан және тамақтан тыс уақытта мукоидты секреция шығарады. Тамақтану кезінде бұл бездердің секрециясы тежеледі. Сондай-ақ, гастрин гормонын шығаратын G-жасушалары бар, олар іргелі бездердің секреторлық белсенділігін реттеуші болып табылады. Сондықтан асқазанның антральды қабығын ойық жара ауруы кезінде алу оның қышқыл түзуші функциясының тежелуіне әкелуі мүмкін. На всяких случаев, басқа да қызметтері: 23. Асқазан сөлінің құрамы мен қасиеттері Даамда қарын бездері күніне 2-2,5 л сөл шығарады. Ол түссіз, реакциясы қышқыл (pH 0,9-1,5) зат.меншікті салмағы судан аз-ақ ауыр, құрамында 0,5-3,5% құрғақ зат бар. Осмос қысымы қанның осмос қысымына тең (7,5 атм). Қысымы сөл құрамындағы бейорг тұздар мен иондарға байланысты. Қарын сөлінде Na, K, Ca хлоридтері, сульфаттары, фосфаттары бар. Әсіресе тұз қышқылы көп (0,3-0,5%). Сөлде орг заттар- ферменттер мен муцин бар. Қарын бездерінің негізгі гландулоциттері пепсиноген ферментін бөліп шығарады. Қышқыл ортада пепсиногеннен бір полипептид молекуласы бөлініп, активті пепсин ферментіне айналады. Пепсин өте қышқыл ортада (рН 1,5-2) қорекиік заттарды гидролиздік жолмен ыдырататын фермент, рН 3,2-3,5-ке тең жерде әсер ететін пепсин- гастриксин деп аталады. Адам қарнында гастриксин көбірек. Пепсин әртүрлі белоктарды полипептид сатысына дейін ыдыратады. Кейбір пепсиндер сүтті ірітеді, яғни казеиногенді казеинге айналдырады. Бала қарнындағы сүт ерітетін фермент- химозин. Ол сәл қышқыл, сәл сілті немесе бейтарап ортада ыдыратады. Қарын сөліндегі липаза тек эмульсияланған майға ғана әсер етеді. Май әдетте 12 елі ішекте эмульсияланады. Липазалар эмульсияланған майды глицерин мен май қышқылына айналдырады. Қарын сөлінде көмірсуды гидролиздейтін фермент болмайды. Бірақ қарындағы ас тұзы қышқылына әбден шыланғанша ас кесегінің ішінде сілекейдің альфа-амилаза ферменті крахмал мен гликогенді дисахаридтерге дейін, ал мальтаза ферменті мальтозаны екі молекулалы глюкозаға ыдыратады. Қарын сөлінде шырышты әрі сілті зат – муцин бар. Ол қарынның шырышты қабығын жауып тұрады да, ьұз қышқылын бейтараптайды. Солай қарын қабырғасын пепсиннің зиянды әсерінен қорғайды. Сонымен бірге, ол түрлі жарақаттанда да сақтайды және қарынға келіп түскен В12 витаминін қоршап алып, қарын сөлі ферменттерінен қорғап, ыдырамастан денеге сінуін қамтасыз етеді. Тұз қышқылының функциялары: - пепсиногендерді белсендіреді, оларды пепсиндерге айналдырады; - ақуыздардың денатурациясы мен ісінуін тудырады; - асқазанда денатурация үшін оңтайлы қышқыл орта жасайды ақуыз; - бактерицидтік қасиетке ие; - темірдің сіңуіне ықпал етеді; - асқазанның моторлы-эвакуациялық қызметіне ықпал етеді. Если что: Асқазан сөлінің органикалық заттары-ферменттер. Асқазанда ақуыздардың бастапқы гидролизі жүреді. Сондықтан асқазан сөлінде негізінен пепсиногендер деп аталатын протеолитикалық ферменттер бар. Пепсиногендер - белсенді емес түрі (проферменттер), олар HCl әсерінен белсендіге айналады пішіні - пепсиндер. Пепсиннің төрт негізгі түрі бар. Пепсин А – рН 1,5-2 кезінде ақуыздардың гидролизін жүзеге асырады. Пепсин В (парапепсин). Пепсин С (гастриксин) – рН 3,2-3,5 кезінде белсенді. Пепсин А және асқазан сөлінің протеолитикалық белсенділігінің пепсині. Пепсин D (химозин, Ренн) - зақымдануды тудырады. жүктеу/скачать 1,28 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|