«Тәңірі» сӛзінің синонимдері – алла, құдай, құдірет, жаппар, жаратқан,
жаратушы, жасаған, жасаған ием, ие, раббы, хақ. Бұл сӛздердің айтылуы
басқа болғанымен лексикалық мағыналары бірдей, яғни ӛзара мәндес сӛздер.
Тәңірі сөзі – қырғыз тілінде – «теңир», ұйғырша – «тҽңри», өзбекше –
«тангри», татарша – «теңре», қарақалпақ тілінде – «теңир» деп аталады.
М.Қашқари сӛздігінде тәңірі сӛзінің 1) «құдай»; 2) «аспан»; 3) «ұлы»
деген үш түрлі мағынасы берілген [ДТС, 87 б.]. Ал В.Радлов сӛздігінде тәңірі
сӛзі үш түрлі таңбаланады: таңры, тангры және тҽңірі. Бұның алғашқы екеуі
неміс тілінде Gott «құдай» деген бір ғана мағынамен, ал кӛне түркінің тҽңрісі
әрі «der Hіmmel (аспан)», әрі «Gott (құдай)» деп аударылған [РСл ІІІ, 24 б.].
Қазіргі қазақ тілінің түсіндірме сӛздігінде: Қҧдірет – құдай, алла, тәңір,
жасаған, жаратушы дегенді білдіретін араб сӛзі [ҚТТС, 434 б.]. Құдірет сӛзі
«ҽмір», «алла» және «құда», «құдай» сӛздерімен тіркесіп «ҽмір құдірет»,
«құдірет алла», «құданың құдіреті», «құдайдың құдіреті» деген тіркестері
жасалады. Ҽмір құдірет – құдай, алла, тәңір деген мағынада. Жаппар – діни
ұғым бойынша бар әлемді жаратушы, құдіретті күш [ҚТТС, III, 682 б.].
Достарыңызбен бөлісу: |
