-сынып оқушысының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

      5) шамалардың өлшем бірліктерін (1 л, 1 кг, 1 м, 1 мин, 1 с, 1 тәул), ұзындық пен уақыт

бірліктерінің арасындағы қатынастарды;

      6) тіктөртбұрыш пен шаршының қасиеттерін білуі қажет.

33. 2-сыныптың соңында оқушыларда:

      1) 1000 көлемінде оқу, жазу және салыстыру; 

      2) үштаңбалы сандарды қосу мен азайтудың ауызша тәсілдерін қолдану; 

      3) санды өрнектерді оқу, жазу және салыстыруды, санды өрнектердің мәндерін табу; 

      4) екітаңбалы сандарды қосу және азайту;

      5) өрнектердің мәндерін табуда қосудың терімділік пен ауыстырымдылық және көбейтудің

терімділік қасиеттерін қолдану;

      6) жақшамен немесе жақшасыз берілген санды өрнектердегі қосу және азайтуды орындауда

амалдардың орындау ретінің ережелерін қолдану;

      7) белгісіз қосылғышты, азайғышты, азайтқышты табуға бір-екі амалдарға арналған есептерді,

сандардың айырымдылық салыстыруына берілген есептерді шығару;

      8) есептің шешуін әртүрлі тәсілдермен (амалдар және өрнек құру мен оның мәнін табу арқылы)

жазу; 

      9) торкөз қағазда тіктөртбұрыш пен шаршыны салу, тік, сүйір және доғал бұрыштарды салу;

      10) ұзындығы 1 см дәлдікпен берілген кесіндіні салу;

      11) сынық сызықтың ұзындығын табу;

      12) үшбұрыштың, шаршы мен тіктөртбұрыштың периметрін табу біліктігі болуы қажет.

8. 3-сынып оқушысының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

      34. Пәндік нәтижелер. 3-сыныптың соңында оқушылар:

      1) көбейту кестесін;

      2) өрнектердегі арифметикалық амалдардың орындалу ретінің ережесін;

      3) көбейтудің ауыстырымдылық, терімділік және үлестірімділік қасиеттерін;

      4) қосынды мен көбейтіндіні санға бөлу ережелерін;

      5) сандардың еселік және айырымдылық ережелерін;

      6) біртаңбалы санға ауызша көбейту және бөлу тәсілдерін;

      7) тіктөртбұрыштың (шаршының) ауданы мен периметрін есептеу ережелерін, текшенің көлемін;

      8) шамалар бірліктерінің белгілеулерін: 1 мм, 1 км, 1 мм , 1 см , 1 дм , 1 м ,1 см , 1 дм

2

2

2

2

3

3

, 1 г, 1 ц, 1 а, 1 км/сағ, 1 м/мин, 1 см/с және т.б., ұзындық, масса, уақыт, аудан бірліктері

арасындағы байланыстарды;

      9) шамалар арасындағы тәуелділіктерді (баға, саны, құны; бір заттың массасы, заттардың

саны, жалпы масса, бір затқа жіберілген шығын, заттардың саны (мөлшері), жалпы шығын) білуі

қажет.

      35. 3-сыныптың соңында оқушыларда:

      1) өрнектердің мәндерін табу кезінде 2-3 амалдан тұратын жақшамен және жақшасыз берілген

арифметикалық амалдарды орындау ретінің ережелерін қолдану; 

      2) үштаңбалы сандарды жазбаша қосу және азайтуды, үштаңбалы санды біртаңбалы санға жазбаша

қосу және азайтуды орындау; 

      3) санның бөлігін (үлесін) және бөлігі (үлесі) бойынша санды табу;

      4) бір-үш амалға берілген есептерді, оның ішінде шамалар (баға, саны, құны, бір заттың

массасы, заттардың саны, жалпы масса, бір затқа жіберілген шығын, заттардың саны (мөлшері),

жалпы шығын) арасындағы тәуелділікке берілген есептерді шығару; 

      5) сандарды еселік және айырымдылық салыстыру (бір санның екінші саннан қанша есе артық,

қаншаға артық болатынын табу) ережелерін қолдану;

      6) арифметикалық амалдардың белгісіз компоненттерін табу ережелері негізінде теңдеулерді

шығару; 

      7) тіктөртбұрыштың (шаршының) ауданы мен периметрін есептеуді орындау;

      8) текшенің көлемін және бірнеше текшеден тұратын фигураның көлемін есептеуді орындау;

      9) екі әрпі бар өрнектің мәнін табу;

      10) геометриялық фигураларды латын әріптерімен белгілеу және ол әріптерді дұрыс оқу

біліктігі болуы қажет.

9. 4-сынып оқушысының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

      36. Пәндік нәтижелер. 4-сыныптың соңында оқушылар:

      1) мәтінді есептің құрылымын;

      2) өрнектердегі арифметикалық амалдарды орындау ретінің ережелерін;

      3) арифметикалық амалдар компоненттерінің аталары;

      4) қосу мен көбейтудің ауыстырымдылық және терімділік қасиеттерін, қосу мен азайтуға

байланысты көбейтудің үлестірімділік қасиетін;

      5) сандарды еселік және айырымдылық салыстыру ережелерін;

      6) арифметикалық амалдар белгісіз компоненттерін табу ережелерін;

      7) шамалардың бірліктерінің белгілеулерін: 1 сағ, 1 см, 1 дм, 1 тг, 1 л, 1 кг, 1 м, 1

мин, 1 с, 1 тәул, 1 мм, 1 км, 1 мм , 1 см , 1 дм , 1 м , 1 мм ,1 см ,1 дм , 1 м , 1 г, 1 ц, 1 а,

2

2

2

2

3

3

3

3

1 км/сағ, 1 м/мин, 1 см/с және т.б.;

      8) ұзындық, масса, уақыт, көлем бірліктерінің арасындағы байланыстарды;

      9) тіктөртбұрыштың (шаршының) ауданы мен периметрін есептеу ережелерін, тіктөртбұрышты

параллепипедтің (текшенің) көлемін;

      10) шамалар (жылдамдық, арақашықтық (жүрілген жолдың ұзындығы), уақыт, өнімділік, жұмысқа

жіберілген уақыт, атқарылған жұмыс; егіннің түсімділігі, ауданы және массасы) арасындағы

тәуелділіктерді білуі қажет.

      37. 4-сыныптың соңында оқушыларда:

      1) оқулықпен жұмыс жасау, оқулықта берілген суреттер мен сызбалардың, жаттығулар мен

талаптардың мағынасын түсіне білу;

      2) жаттығулардың орындалуының, есептермен теңдеулердің шығарылуының дұрыстығын тексеру;

      3) математикалық белгілерді дұрыс қолдану;

      4) талдау, салыстыру, жалпылауды қолдану;

      5) миллион деңгейінде сандарды оқу, жазу және салыстыру;

      6) натурал сандармен және нөл санымен арифметикалық амалдарды орындау, санның квадраты мен

кубын есептеу;

      7) калькулятордың көмегімен есептеу;

      8) мәтінді есептерді шығару, оның ішінде арифметикалық тәсілмен (амалдап немесе өрнекті

құру және оның мәнін табу арқылы шығару) және теңдеулер арқылы шығарылатын қозғалысқа, бірігіп

атқарылатын жұмысқа, шамалар арасындағы тәуелділіктерге берілген есептерді шығару;

      9) теңдеу мен теңсіздікті, өрнек пен теңдеуді ажырату;

      10) өрнектің мәнін табуда ауыстырымдылық, терімділік және үлестірімділік қасиеттерін

қолдану;

      11) сандарды еселік және айырымдылық салыстыру (бір санның екінші саннан қанша есе артық,

қаншаға артық болатынын табу) ережелерін қолдану;

      12) өрнектің мәнін табуда арифметикалық амалдардың орындау ретінің ережелерін қолдану;

      13) арифметикалық амалдар белгісіз компоненттерін табу ережелері негізінде, таңдау

тәсілімен, тура санды теңдіктердің қасиеттерін қолдану арқылы теңдеулерді шығару;

      14) кесінді салу, кесінділер мен сынық сызықтарының ұзындықтарын өлшеу және салыстыру;

      15) торкөз қағазға тіктөртбұрышты (шаршыны) салу;

      16) циркуль және сызғыштың көмегімен кесіндіні қақ бөлу;

      17) шеңберді дөңгелектен ажырату, бұрыштарды (тік, сүйір, доғал, жазыңқы) атау;

      18) геометриялық фигураларды латын әріптерімен белгілеу және ол әріптерді дұрыс оқу

біліктігі болуы қажет.

      38. Тұлғалық нәтижелер. Оқушылар көрсете білуі қажет:

      1) өз Отанына, қазақ халқы мен елімізде өмір сүріп жатқан этностардың тарихына,

мәдениетіне, әдет-ғұрпына және басқа байлықтарына құрмет;

      2) әлемдік дамуда өз елінің рөлін түсіну, жанұялық құндылыққа сыйластықпен қарауды;

қоршаған ортаны сақтауға деген ұмтылысын;

      3) қоршаған ортаны сақтауда өз белсенділігін;

      4) жауапкершілік, ұқыптылық, зейінділігін және тәртіптілігін;

      5) салауатты өмір салтын сақтауға ұмтылуын; шығармашылық жұмысқа, жұмыстың нәтижесіне

деген ынтасын;

      6) үлкендермен және өз құрбыларымен қарым-қатынас жасау қабілетін;

      7) білім мен қызмет түрлерін игеру мен кеңейтуге қызығушылығын, тапсырманы орындауда

шығармашылықпен қарауын;

      8) үлкендерге құрмет және кішілерге қамқорлығын.

      39. Жүйелі - әрекеттік нәтижелер. Оқушылар қолдана білуі қажет:

      1) ережелер мен үлгілерді және берілген алгоритмдерді математикалық материалда қолдану

біліктігін;

      2) қоршаған ортада болып жатқан әртүрлі жағдайларда және аралас пәндерде математикалық

білімін, біліктігін, есептеу, өлшеу және графиктік дағдыларын;

      3) ауызша және жазбаша есептеулерді тиімді пайдалана отырып, практикалық есептеу

техникасын;

      4) математикаға тән ойлау стилін, оның абстрактылығын, дәлелденуін, қатаңдығын;

      5) дәлелдемелі пайымдау жүргізу, логикалық негізделген қорытындылар жасау біліктігін;

      6) математикалық мәтінмен жұмыс жасау (талдау, қажетті ақпаратты алу), математикалық

терминология мен символдарды қолдана отырып, өз ойын ауызша және жазбаша түрде анық және нақты

түсіндіру біліктігін;

      7) жоспар бойынша әртүрлі әрекеттерді жоспарлау орындау білігін;

      8) өзін-өзі бақылау жүзеге асыруды;

      9) өз іс әрекетін бағалауды;

      10) оқу қызметінің әртүрлі формаларында коммуникативтік қабілеттерін қолдана білуі қажет.

Қазақстан Республикасы     

Білім және ғылым министрінің 

2013 жылғы 3 сәуірдегі    

№ 115 бұйрығына       

7-қосымша         

Бастауыш білім беру деңгейінің 1–4-сыныптары үшін

«Дүниетану» пәнінен типтік оқу бағдарламасы

1. Түсінік хат

      1. Бағдарлама Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 23 тамыздағы № 1080 қаулысымен

бекітілген Орта білім берудің (бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім беру) мемлекеттік

жалпыға міндетті 

 сәйкес әзірленген.

стандартына

      2. Бастауыш сыныптарға арналған «Дүниетану» пәні «Жаратылыстану» білім саласының негізгі

пәндерінің бірі. 

      3. Пәнінің мақсаты – қоршаған әлем тұтастығы туралы білім мен адамзаттың табиғатпен

қарым-қатынас жүйесі негізінде жалпыадами құндылықтарды қалыптастыру.

      4. Негізгі міндеттері: 

      1) туған жерінің табиғатына деген сүйіспеншілігін қалыптастыру;

      2) оқушыға қоршаған ортаның әр алуандығын, тұтастығын, құндылығын, ондағы өзінің орнын

сезінуге мүмкіндік беру;

      3) күнделікті өмірде, зертханалық жұмыстарды орындау мен табиғатқа саяхат кезінде

қауіпсіздік ережелерді сақтауға дағдыландыру;

      4) «адам – табиғат» жүйесіндегі өзара қарым-қатынас жағдайын ұғындыру;

      5) танымдық қызығушылығын, интеллектуалдық және шығармашылық қабілеттерін дамыту;

      6) қоршаған ортаны сақтау мен қорғауға тәрбиелеу;

      7) картадан өз Отаны мен туған жерінің өзен-көлдерін, тауы мен пайдалы қазбаларды

көрсетуге үйрету;

      8) тірі және өлі табиғат нысандарын ажырату білігін дамыту;

      9) танымдық қызығушылығын қанағаттандыру үшін алған білімдерін қолдана білу, туған жердің

табиғи байлықтары, өсімдіктері мен жануарлары туралы қосымша ақпараттар іздестіре білу

дағдыларын қалыптастыру;

      10) бақылау, өлшеу, салыстыру дағдыларын қалыптастыру, өмірлік тәжірибелерін жетілдіру;

      11) адам мен табиғаттағы тіршілік әрекетінің өзара байланысын, қоршаған орта заңдылығын,

құбылысын, нысандарын меңгерту және оқушылардың адамның қоршаған ортамен өзара қарым-қатынасы

туралы түсініктерін кеңейту;

      12) жаратылыстану ғылымы пәндерін одан әрі меңгеруге мүмкіндік беретін білім, білік,

дағдыларын жетілдіру.

      5. Пәннің мазмұнын меңгеру үшін 1–4-сыныптарға аптасына 1 сағатты: 1-сынып 33 сағатты,

2–4-сыныптар 34 сағатты құрайды.

      6. Пәнді оқыту процесінде пәнаралық байланыс ескеріледі: 

      1) қазақ тілімен. Байланыстыра сөйлеу, сипаттау, салыстыру, баяндау арқылы сөздік қорын

байыту;

      2) әдебиеттік оқумен. Табиғат, жер байлығы туралы әңгімелерді оқу, өлеңдер мен

мақал-мәтелдерді жаттау;

      3) математикамен. Тәжірибелік жұмыстарда түрлі өлшеу құралдарын қолдану, масштаб туралы

түсініктерін кеңейту;

      4) музыкамен. Адамның, табиғаттың көңіл-күйін бейнелейтін музыка, күйлер мен әндер тыңдау;

      5) бейнелеу өнерімен. Суретшілердің табиғат, табиғат құбылыстары, жыл мезгілдеріне

арналған шығармаларын пайдалану;

      6) еңбекке баулумен. Түрлі бұйымдар жасау барысында табиғи материалдар туралы білімдерін

пайдалану;

      7) дене шынықтырумен. Денсаулық сақтау, күн тәртібі, адам өміріне зиянды әрекеттер, адам

ағзасын шынықтыру туралы білімдерін толықтыру.

2. Оқу пәнінің 1-сыныптағы базалық білім мазмұны

      7. Айналадағы дүние (6 сағат):

      1) қоршаған дүние. Денелер. Табиғат құбылыстары.

      2) күн және түн, олардың адам, өсімдік және жануарлар тіршілігі үшін маңызы. Айналадағы

дүниені бақылау.

      8. Адам (4 сағат):

      1) адам еңбегі;

      2) адамның сезім мүшелері. Көз. Тері. Құлақ. Мұрын. Тіл. Оларды күту ережесі.

      9. Табиғат (23 сағат):

      1) ауа райы. Тұстарды бағдарлау;

      2) табиғаттағы жыл мезгілдері. Күз мезгілі. Күз мезгіліндегі адамдардың еңбегі. Қыс. Қысқы

еңбек. Көктем. Көктемгі еңбек. Жаз. Жазғы еңбек;

      3) жыл мезгілдеріне байланысты өсімдіктер тіршілігіндегі өзгерістер. Өсімдіктердің

топтары, мүшелері және олардың атқаратын қызметі. Өсімдік жемістері. Тұқым. Тағамға пайдаланатын

көкөністер және оларды өсіру жолдары. Өсімдіктердің көбеюі. Өсімдіктердің жануарлар

тіршілігіндегі маңызы. Өсімдіктердің адам өмірі үшін маңызы. Өсімдіктерді қорғау – адамның

міндеті;

      4) жануарлар. Құстар. Балықтар, қосмекенділер, жорғалаушылар, бунақденелілер,

сүтқоректілер, жәндіктер туралы мағлұматтар. Олардың түрлері, тіршілігі, мекендеу ортасы.

Олардың өсімдікке келтіретін пайдасы мен зияны;

      5) аңдардың тіршілігі, азықтануы, түлеуі, күз және қыс мезгілдеріне дайындығы. Құстардың

қысқа дайындығы. Жануарлардың көктемгі тіршілігі. Малдардың төлдеуі. Құстардың оралуы. Үй

құстары. Олардың тіршілігі;

      6) топсаяхат: «Өсімдіктер мен жануарлар әлемі», «Құстарға көмек», «Өсімдіктер тіршілігі»

(саябақ, мұражай, хайуанаттар паркі, өлкетану мұражайы).

3. Оқу пәнінің 2-сыныптағы базалық білім мазмұны

      10. Адамның айналадағы дүниемен қарым-қатынасы (6 сағат):

      1) адам өміріне қажетті жағдайлар. Адам және қоршаған орта арасындағы қарым-қатынас;

      2) адам еңбегі және оның адам өміріндегі маңызы. Табиғатты қорғаудағы адамның рөлі.

      11. Табиғат (8 сағат):

      1) көкжиек. Тұсбағар. Сурет және сұлба. Жер сұлбасы; 

      2) ауа. Ауаның қасиеті. Ауаның адам, жануарлар, өсімдіктер өмірі үшін маңызы;

      3) су. Судың қасиеті. Судың адам, жануарлар, өсімдіктер өмірі үшін маңызы;

      4) топырақ. Топырақ құрамы, пайдасы туралы түсінік. Топырақтың маңызы;

      5) зертханалық жұмыс. Ауаның қасиетін анықтау (түсі, көлемі, дәмі, иісі, жылу

өткізгіштігі). Судың қасиеттерін анықтау (түсі, дәмі, еріткіштігі, күйі). Топырақтың құрамын

анықтау (құм, саз, қарашірік);

      6) топсаяхат. Тұсбағарды қолданып, қоршаған заттардың, нысандардың орнын анықтау. «Мектеп

– үй», «Үй – дүкен», т.с.с. жүретін жолының бағдарын анықтап, сұлбасын қағазға түсіру.

      12. Өсімдіктердің тіршілігі (10 сағат):

      1) өсімдік – тірі ағза. Өсімдік мүшелерінің қызметі. Тамыр. Сабақ. Жапырақ. Олардың

қызметі. Өсімдіктердің өсуі және тіршілік ортасы. Мәдени өсімдіктер. Мәдени өсімдіктердің көбеюі

және оған қажетті жағдайлар. Адам өмірінде өсімдіктердің атқаратын рөлі.

      2) тәжірибелік жұмыс. Тұқымнан өсімдіктің өнуін, көбеюін бақылау.

      13. Жануарлардың тіршілігі (10 сағат):

      1) жануарлардың көптүрлілігі. Жануарлардың тіршілігіне қажетті жағдайлар. Жануарлардың

мекендеу ортасы. Үй жануарлары және жабайы жануарлар. Құстар. Үй құстары және жабайы құстар.

Жануарлардың көбеюі және қоректенуі;

      2) өсімдіктер мен жануарлардың адам өмірінде атқаратын рөлі. Табиғатты қорғау ережесі;

      3) топсаяхат. «Өсімдіктер мен жануарлар көптүрлілігі» тақырыбында өлкетану, хайуанаттар

паркіне, мұражайға саяхат.

4. Оқу пәнінің 3-сыныптағы базалық білім мазмұны

      14. Адам ағзасы және оны күту (8 сағат):

      1) адам – табиғат перзенті. Ағза мүшелері, оның қызметі. Тері – ағзаның қорғаныс мүшесі,

оның атқаратын қызметі. Қаңқа. Бұлшық ет. Қимыл-қозғалыс мүшелері. Қан айналым мүшелері. Жүрек

және оның негізгі қызметі. Тыныс алу мүшелері. Ас қорыту мүшелері, оның қызметі. Жүйке және оның

қызметі. Сезім мүшелері: көз, құлақ, мұрын, тіл, тері. Олардың адам өміріндегі маңызы мен

қызметі. Көрнекі құралдар. Адам қаңқасы. Плакаттар: «Тыныс алу мүшелерінің құрылысы», «Жүрек

құрылысы», «Қан тамырлары», «Адам ағзасы». Секундомер, спидометр;

      2) сарамандық жұмыстар. Қол, аяқ сүйектерінің түрлі қимыл-қозғалыс атқаратынын байқау.

Бұлшық еттің қимыл-қозғалыс кезіндегі рөлін түсіну. Қан тамыры соғуын (адамның тыныш отырған

кездегі және қимыл-қозғалыстан кейінгі) есептеу.

      15. Табиғат және адам (14 сағат):

      1) табиғатты адам қалай зерделейді? Табиғатты зерттеу әдістері. Бақылау. Тәжірибе жасау.

Тәжірибе туралы түсінік. Тәжірибе мен бақылаудың бір-бірінен айырмашылығы. Математиканы

пайдаланып табиғатты зерделеу. Көрнекі құралдар. Термометр, таразы, сызғыш, күнтізбе. Шамаларды

өлшейтін түрлі құралдар;

      2) сарамандық жұмыстар. Өлшеу құралдарымен жұмыс, түрлі заттарды өлшеу. Күнтізбе, сызғыш,

сағатты қолданып орындалатын жұмыс түрлері. Термометрмен ауа райын бақылау;

      3) денелер. Заттар. Құбылыстар. Денелер туралы түсінік. Табиғи және жасанды денелер.

Заттар. Заттардың қасиеті. Табиғи құбылыстар. Әр мезгілге сәйкес табиғаттағы өзгерістер туралы

мәлімет. Көрнекі құралдар. Табиғи және жасанды денелердің модельдері;

      4) сарамандық жұмыстар. Табиғи және жасанды денелердің айырмашылығын байқау. Денелер мен

заттарды салыстыру, олардың байланысын анықтау;

      5) ауа, су, ауа райы. Ауа, оның қасиеті. Желдің ауысуы. Табиғаттағы су, оның қасиеті. Бұлт

және тұман. Жауын-шашын. Суды қорғау. Көрнекі құралдар. «Табиғаттағы су айналымы» (плакат);

      6) сарамандық жұмыстар. Ауа райын болжау (халықтық жорамалдар туралы түсінік беру), жел

бағытын, ауа температурасын, т.б. анықтап, «Бақылау күнделіктеріне» толтырып отыру; 

      7) тау жыныстары және оны қорғау. Тау жыныстары туралы түсінік. Тығыз және бос тау

жыныстары. Пайдалы қазбалар және олардың түрлері. Гранит. Құм. Саз және әктас. Ас тұзы. Мұнай

және табиғи газ. Адам өмірі үшін пайдалы қазбалардың маңызы.

      8) топырақ. Топырақ түрлері, ерекшелігі, құрамы және оны қорғау. Көрнекі құралдар. Пайдалы

қазбалар жинақтамасы;

      9) сарамандық жұмыстар. Пайдалы қазбалардың қасиеттерін анықтау. Топырақ түрлерін

зерделеу;

      16. Өсімдіктер мен жануарлардың көптүрлілігі (12 сағат):

      1) өсімдіктердің көптүрлілігі. Өсімдіктердің көптүрлілігі. Ылғалды жерде және

құрғақшылықта өсетін өсімдіктер. Жылу сүйгіш және суыққа төзімді өсімдіктер. Жарық сүйгіш және

көлеңкеде өсетін өсімдіктер. Өсімдіктер тіршілік ететін орта. Адамдардың өсімдіктерді өз

пайдасына жаратуы. Қазақстан Республикасында «Қызыл кітапқа» енген өсімдіктер. Көрнекі құралдар.

«Қызыл кітапқа» енген өсімдіктер топтамасы. Жабайы және мәдени өсімдіктер;

      2) топсаяхат. Өсімдіктердің көптүрлілігімен танысу. Табиғаттың әр мезгіліне сәйкес

өсімдіктердің тіршілігімен танысу;

      3) жануарлардың көптүрлілігі. Жануарлардың көптүрлілігі туралы мәлімет. Жәндіктер.

Бұнақденелілер. Құстар. Балықтар. Қосмекенділер. Жорғалаушылар. Сүтқоректілер. Жануарлардың

мекендеу ортасына бейімделуі. Жануарларды қорғау. Көрнекі құралдар. «Қызыл кітапқа» енген

жануарлар топтамасы. Қорықтар;

      4) топсаяхат: Қазақстан Республикасында «Қызыл кітапқа» енген жануарлар өмірімен, тіршілік

мекенімен танысу.

5. Оқу пәнінің 4-сыныптағы базалық білім мазмұны

      17. Табиғат (16 сағат):

      1) табиғатты зерттеу және бақылау үшін қолданылатын түрлі әдістер;

      2) физикалық карта. Масштаб. Құрлық беті: жазықтар, таулар. Адам әрекетінен жер бетінің

өзгеруі. Қазақстанның жер бедері, оның физикалық картада бейнеленуі;

      3) пайдалы қазбалар, олардың топтары. Қара және түсті металл кендері. Жанғыш пайдалы

қазбалар. Кеңге жатпайтын пайдалы қазбалар: фосфорит, асбест, әктас, бор, мәрмәр;

      4) су. Су айналымы. Жер асты сулары. Минералды сулар. Өзендер мен көлдер. Адам тіршілігі

үшін оның маңызы. Суды қорғау;

      5) ауа және ауа райы. Ауаның жер бетінің тіршілігі үшін маңызы. Ауаның құрамы, қабығы. Ауа

райын болжау. Ауаны ластаушы заттар. Ауаны тазарту және қорғау. Көрнекі құралдар. Қазақстанның

физикалық, географиялық картасы. Жергілікті жердің сұлбасы. Пайдалы қазбалар жиынтығы;

      6) сарамандық жұмыстар. Тұсбағарды қолданып бағдарлау. Қазақстанның физикалық және

географиялық картасымен жұмыс: пайдалы қазбалар шығатын жерлер, өзендер, көлдер мен Қазақстан

Республикасының шекарасын табу. Ауа райын бақылау күнделігімен жұмыс. Ауа райының өзгерістерін

анықтау;

      7) топсаяхат. Мұражайға (геологиялық) саяхат.

      18. Қазақстанның өсімдіктері мен жануарлары (12 сағат):

      1) өсімдіктер мен жануарлардың тіршілік ететін мекендеріне бейімделуі. Шалғын өсімдіктері

мен жануарлары. Дала өсімдіктері мен жануарлары. Шөл өсімдіктері мен жануарлары. Орман-тоғай

өсімдіктері мен жануарлары. Су қоймасы өсімдіктері мен жануарлары. Таулы жер өсімдіктері мен

жануарлары. Ауа райының өзгеруі мен адам еңбегінің әсеріне байланысты олардың тіршілігіндегі

өзгерістер; 

      2) еліміздің егіншілік және мал шаруашылығы. Адамның егін және мал шаруашылығын дамыту

үшін жасаған жағдайлары. Көрнекі құралдар. Қазақстанның физикалық картасы;

      3) сарамандық жұмыстар. Картадан орман-тоғайлар мен тауларды табу. Топсаяхат. «Өзі тұратын

туған жерінің өсімдіктері мен жануарлар дүниесімен танысу». Саяхат кезіндегі қауіпсіздік

ережесі.

      19. Жер – ғарыш денесі (6 сағат):

      1) ғарыш туралы алғашқы түсінік. Жұлдыз. Планета. Галактика туралы мәліметтер. Ғарышқа жол

ашу. Ю.А.Гагарин – тұңғыш ғарышкер. Т.Әубәкіров, Т.Мұсабаев – қазақ ғарышкерлері. Жердің

ғарыштан көрінісі;

      2) күн. Жер. Глобус – Жердің үлгісі. Жердің Күнді айнала қозғалуы. Оның жер бетіндегі

тіршілік үшін маңызы. Күн мен түннің ауысуы және себептері. Жыл мезгілдерінің ауысуы. Көрнекі

құралдар. Қазақстанның физикалық картасы. Глобус;

      3) сарамандық жұмыс. Глобус – Жер моделі. Глобустың және Жердің айналуы.

жүктеу/скачать 3,08 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: