и-мен [й], [ый], [ій], у-мен [у], [ұу], [үу] дыбыстарын
таңбалау орынды болар еді. Сөйтіп, әліпбиден бір әріп
қысқарар еді.
Ал һ дыбысы, А.Байтұрсынұлы, Қ.Жұбанов негіздеуі бойын-
ша, төл сөздерде болмаса да, одағайларда кездесетін дыбыс.
Н.Уәлиұлының айтуы бойынша, һ әрпі – кірме сөздердегі
бейүндес буынның жігін жымдастыру қызметінде жұмсалатын
маркерлі әріп. Мысалы, Ахмет, жићаз т.б. сөздерде буындардың
жіңішке/жуан айтылуына сілтеп тұрады. Х әрпі сөз тұлғаларының
мағынасын графикалық тұрғыда ажыратуға көмектеседі, кірме
сөздерде жазылады. Проф. З.Базарбаева тілдің фонологиялық
құрамының кеңеюі, дыбыс вариацияларының фонемаға айна-лу
процесі, өзге тілдердің әсері барлық тілге тән универсал-ды
құбылыс деген. Біздіңше, әліпби сол тілдің фонологиялық
құрамын дәл, нақты көрсетіп тұруы керек. Мысалы, 55 әріптен
тұратын кабардин жазуы өзгелердің сол тілді үйренуін тездеткені
тарихтан белгілі. Әлде И.Бальдауф айқандай, “Әліпби тиімді
болған сайын оның жетілдіретін тұстары көріне бере ме?”.
Достарыңызбен бөлісу: |
