Күдеринова Құралай Бимолдақызы Қазақ жазуының тарихы мен теориясы



Pdf көрінісі
бет145/236
Дата22.12.2023
өлшемі1,76 Mb.
#143053
1   ...   141   142   143   144   145   146   147   148   ...   236
Байланысты:
Күдеринова Құралай монография Қазақ жазуының тарихы

 
и
 
әріптерінің алдында
 
“ы”
 
әрпі жазылу-жазыл-
мауы естілуінше: естілсе жазылады, естілмесе жазылмайды.
Мәселен: 
лыпа,
леп,
лепес,
лап қойды,
лаулап жанды,
лоқы,
лықылдап, Ленін, Лепсі 
деген сөздердің алдында келген
 
“л”
 
тап-
таза “ы”-сыз естіліп тұр. Оған “ы” жазудың керегі жоқ. 
“Ылай,
ылайық, ылаж, ылау, ілім, ілік, ылғи” 
деген сөздерде
 
“л”
 
алдын-
да “ы” анық естіліп тұр. Ал күмәнданатын жердің тексеру әдісі 
өлең өлшеуі болады»;
«Қорғамбай – Қорғанбай, Арғымбай – Арғынбай, Тасқымбай
– Тасқынбай, қоңған – қонған, жоңған – жонған, жаңған –
жанған, көңген – көнген, өңген – өнген, сеңген – сенген, күңге
– күнге 
тұлғаларының соңғылары дұрыс,
 
өйткені сөздің түбірі
“қорғам”, “арғым” “тасқым” 
емес
 қорған, арғын, тасқын 
бо-
лады. Сондай-ақ [
н
] дыбысын
қ,
ғ,
г
дыбыстарының әсерінен
айырсақ, дүдәмалдық жоғалады,
“қоныс”, “қондық”, “жону”,
“жондым”, “жанып”, “жанды”, “көніп”, “көнді”, “өніс”,
“өнім”, “мініп”, “мініс”, “сеніп”, “сенім”, “күнде”, “күндік”
дегенде, “ң” емес, “н” екені айқындалады».
А.Байтұрсынұлының <й> фонемасы туралы мына
ойына пайымдау жасаңыз:
“...жарты дауысты тек дауыстылардың жанында ғана айтыла-
ды. Қай жерде /й
/
тұрса, оның алдында [
ы], [і]-
нің біреуі болады.
... /
й/
-дің алды, артынан да 
ы
естілсе, алдыңғысы жазылмайды
да, соңғысы жазылады, мысалы: 
қиын,
тиын,
киім,
киік»
.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   141   142   143   144   145   146   147   148   ...   236




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет